The Independent: Што для свету азначае цана на нафту $80?

Цэны на чорную сыравіну ўпалі на 30% на працягу пяці месяцаў, паколькі агульная прапанова перавышае попыт. У артыкуле «Што для свету азначае цана на нафту $80 за барэль?», апублікаваным на сайце брытанскай газеты The Independent, Бэн Чу адказвае на ключавыя пытанні, у тым ліку пра тое, якія краіны атрымаюць з гэтага выгаду, а якія — панясуць страты.



Чаму цана на нафту падае?

Справа ў тым, што пастаўкі чорнай сыравіны, якая сілкуе велізарную колькасць галінаў сусветнай эканомікі, апярэджваюць попыт. Амерыка, найбуйнейшая эканоміка ў свеце, рэзка павялічыла ўнутраную здабычу нафты ў апошнія гады. Злучаныя Штаты адпампоўвалі 8,6 млн. барэляў у суткі ў жніўні, у параўнанні з толькі 5,4 млн. у дзень яшчэ ў 2010. Па дадзеных Адміністрацыі энергетычнай інфармацыі ЗША (EIA), здабыча ў краіне зараз знаходзіцца на самым высокім узроўні з 1986 года. Толькі на Амерыку ў цяперашні час прыходзіцца 10% сусветнай вытворчасці.

Прычынай гэтага ўсплёску з’яўляецца тое, што буйныя інвестыцыі прыватных энергетычных кампаній у новыя метады здабычы зараз акупляюцца. Гарызантальнае бурэнне і гідраразрыў пласта (больш вядомы як «фракінг») у сланцавых скалах пераўтварылі гэтую галіну ў Амерыцы. Як следства, такія штаты, як Паўночная Дакота, Тэхас і Пенсыльванія хутка развіваюцца.

У той жа час некаторыя буйныя вытворцы нафты ў іншых краінах свету, такіх як Лівія і Ірак, таксама аднавілі значную новую вытворчасць у апошнія гады, калі сцішыўся ўнутраны, палітычны і ваенны крызіс.

Канада, якая эксплуатуе свае «бітумінозныя пяскі» ў Альберце, таксама павялічыла вытворчасць.

У той жа час, сусветнай попыт на нафту не расце. Кітай, другі па велічыні ў свеце спажывец нафты, знаходзіцца на шляху да свайго самага слабага гадавога росту ВУП з 1990 года. Еўразона балансуе на мяжы новай рэцэсіі. Запаволенне росту актыўнасці аслабляе іх патрэбу ў нафце.

Залішняя прапанова і слабы попыт аказваюць вельмі моцны ўплыў на кошт нафты на сусветным рынку. У сярэдзіне чэрвеня нафта прадавалася на ўзроўні $115 за барэль. Зараз кожны прадае па цане прыкладна $80.

Зніжэнне на 30% усяго за пяць месяцаў. Нафта не была больш таннай ужо чатыры гады, калі сусветная эканоміка яшчэ не акрыяла ад вялікай рэцэсіі.

Ці застанецца цана на нафту такой нізкай?

Здаецца, у буме амерыканскай здабычы нафты ёсць штосці яшчэ. EIA чакае, што здабыча зноў павялічыцца ў наступным годзе на фоне паляпшэнняў у прадукцыйнасці свідравання і будаўніцтва большай колькасці установак. Некаторыя аналітыкі лічаць, што цэны могуць заставацца ў межах ад $75 да $80 на працягу некаторага часу ў будучыні. Некаторыя кажуць, што кошт можа апусціцца да $60 за барэль.

Але Міжнароднае энергетычнае агенцтва (МЭА) прагназуе, што вытворчасць у ЗША «tight oil» (нафта нізкапранікаемых калектараў — адносна цяжкадаступныя радовішчы ў сланцавых пародах) на працягу наступнага дзесяцігоддзя перастане расці і ўпадзе ў далейшым. Гэта аказала б ціск на кошты.

Між тым, што тычыцца попыту, то ў па-ранейшаму адносна бедных краінах Азіі і Афрыкі, па прагнозах, нягледзячы на ваганні, такія як у Кітаі ў гэтым годзе, попыт па-ранейшаму будзе хутка расці на працягу бліжэйшых дзесяцігоддзяў. Яны будуць спажываць больш нафты, паколькі яны працягнуць працэс індустрыялізацыі. Паводле ацэнак IEA, сусветны попыт вырасце з 90 млн барэляў у дзень, цяпер да 104 мільёнаў барэляў у дзень да 2040 года. Гэта мае на ўвазе, што цана на нафту будзе расці ў сярэднетэрміновай і доўгатэрміновай перспектыве.

Тым не менш, рабіць прагнозы датычна цэны на нафту надзвычай цяжка. Новыя тэхналогіі могуць мець дзіўнае і хуткае ўздзеянне на пастаўкі, як у ЗША. Тэхналагічныя распрацоўкі таксама глыбока ўплываюць на попыт. Эканомія паліва ў амерыканскіх аўтамабілях і грузавіках палепшылася ў апошнія гады, саслабляючы патрэбу ў нафце найбуйнейшага ў свеце спажыўца.

І нават на вельмі кароткі тэрмін аналітыкі і трэйдары не могуць спрагназаваць цану на нафту. Напрыклад, зусім нядаўна, у жніўні, ф’ючэрсны рынак вызначыў цану на нафту сёння больш чым $100 за барэль.

Якім краінам выгадная больш танная нафта?

Некаторыя краіны, што развіваюцца, ўжо адчулі перавагі. Індыйскі ўрад з Нарэндры Модзі выкарыстоўваў магчымасці, прадастаўленыя рэзкім падзеннем коштаў на нафту, каб выключыць паліўныя субсідыі дзяржавы. Збавенне ад гэтых субсідый было б значна больш хваравітым, калі б цэны на паліва не падалі.

Ўрад Інданезіі прэзідэнта Джока Відадо зрабіў тое ж самае на мінулым тыдні, адмяніўшы субсідыі на раздробны гандаль бензінам і дызельным палівам. Збавенне ад гэтых субсідый павінна дапамагчы эканоміцы развівацца больш прапарцыйна. Гэта будзе таксама заахвочваць іх спальваць менш выкапнёвага паліва.

Кітай, які траціць 2,5% свайго ВУП на імпарт нафты, з’яўляецца яшчэ адным асноўным бенефіцыярам. Больш танная нафта можа дапамагчы дзяржаве пад кіраўніцтвам Камуністычнай партыі расці, павялічваючы рэнтабельнасць сваіх фірмаў.

Некаторыя эканамісты чакаюць, што танная нафта паслужыць эканамічным стымулам. Паводле ацэнак, калі цана на нафту падае на $30, то за год $400 млрд. ад экспарту нафты пераходзіць імпарцёрам. Тэарэтычна, гэта павінна вызваліць рэсурсы ў бюджэтах краінаў для павелічэння выдаткаў, якія, у сваю чаргу, павінны павысіць рост.

Якія краіны нясуць страты?

Як правіла, буйныя вытворцы нафты знаходзяцца ў горшым становішчы, асабліва тыя краіны, у якіх нафта складае большую частку экспарту, і ў якіх няма дыверсіфікаванай эканомікі, на якую можна абаперціся.

Расія — яркі таму прыклад. Гэта другі па велічыні ў свеце вытворца нафты пасля Саудаўскай Аравіі. Энерганосьбіты складаюць 70% усяго экспарту, а продаж нафты і газу забяспечвае больш за палову паступленняў у бюджэт.

Расійская эканоміка цяпер у заняпадзе. Часткова гэта звязана з санкцыямі, якія Захад увёў супраць Расіі з-за ўкраінскага крызісу. А вось зніжэнне коштаў на нафту грае важную ролю. Прэзідэнт Пуцін прызнаў, што падзенне коштаў на нафту патэнцыйна можа мець «катастрафічныя» наступствы для краіны.

Венесуэла, найбуйнейшы вытворца нафты ў Паўднёвай Амерыцы, таксама адчувае сур’ёзныя цяжкасці. Нафта складае 95% яе экспарту і ёй трэба прадаваць нафту па цане не менш за $100. За барэль, каб фінансаваць свае расходныя абавязацельствы. Нігерыя таксама вельмі моцна пацярпела, яе экспарт нафты ў ЗША скараціўся практычна да нуля.

У экспарцёраў на Блізкім Усходзе таксама ўзніклі праблемы. Але пакутуюць усе па-рознаму. Сірыя, якая назапасіла велізарныя грашовыя рэзервы, можа спраўляцца з цэнамі на цяперашнім узроўні. Аб’яднаныя Арабскія Эміраты і Кувейт таксама цалкам могуць збалансаваць свае бюджэты, калі цана на нафту ўпадзе да $73 або $53 pа барэль адпаведна.

Спажыўцы ў Еўропе, якая не з]яўляецца вытворцам нафты, хутчэй за ўсё, будуць атрымліваць выгаду. Але нізкая цана на нафту — гэта галаўны боль для палітыкаў у еўразоне. У 18 краінах, дзе дзейнічае адзіная валюта, змагаюцца з нізкім узроўнем інфляцыі. Індэкс спажывецкіх цэн у кастрычніку вырас усяго на 0,4% у параўнанні з мінулым годам, а гэта значна ніжэй афіцыйна запланаваных Еўрапейскім цэнтральным банкам 2%. З-за нізкага ўзроўню інфляцыі еўрапейскім урадам складаней спраўляцца са сваімі дзяржаўнымі абавязкамі.

Нізкія цэны на нафту — гэта палка з двума канцамі і для Вялікабрытаніі. Калі цана на нафту будзе ніжэй за $80, lалейшая распрацоўка радовішчаў нафты ў Паўночным моры будзе нерэнтабельнай. А калі гэтыя радовішча не будуць распрацоўвацца, будуць скарачацца працоўныя месцы. Велізарны дэфіцыт плацёжнага балансу ў Вялікабрытаніі можа вырасці яшчэ больш.

Ці будзе АПЕКскарачаць здабычу і павышаць кошт нафты?

Арганізацыя краін-экспарцёраў нафты, картэль асноўных вытворцаў, безумоўна, мае досвед у гэтым пытанні. У 1970 году АПЕК скараціла пастаўкі, што стала прычынай інфляцыйнага ўсплёску ва ўсім развітым свеце. Некаторыя мяркуюць, што яна можа паспрабаваць падштурхнуць цэны ўверх на сваім наступным запланаваным пасяджэнні заўтра.

Расія і Венесуэла, як паведамляецца, абмеркавалі спосабы падтрымкі коштаў на мінулым тыдні. Але да гэтага часу Сірыя і Ірак супраціўляліся заклікам скараціць аб’ёмы вытворчасці. Больш за тое, яны нават знізілі экспартныя цэны для ЗША.

Ёсць прыкметы падзелу ў картэлі. Адзін з міністраў у Тэгеране нядаўна абвінаваціў Саудаўскую Аравію (рэгіянальнага суперніка) у тым, што тая наўмысна трымае цэны на нізкім узроўні для таго, каб нанесці шкоду іранскай эканоміцы. Аналітыкі мяркуюць, што саўдаўцы могуць разлічваць на тое, што пры здаровай сусветнай эканоміцы ў канчатковым выніку попыт на нафту палепшыцца ў доўгатэрміновай перспектыве — і, што больш нізкія цэны на нафту ў кароткатэрміновай перспектыве будуць спрыяць дасягненню гэтай мэты.

У любым выпадку, уплыў АПЕК на рынку знізіўся з 1970 года, калі яна ажыццяўляла каля 50% сусветных паставак нафты. Вытворчасць картэлю ў цяперашні час складае толькі каля 40%.

Іншым патэнцыйным сігналам паніжанай важнасці АПЕК на рынку з’яўляецца той факт, што з пяці найбуйнейшых у свеце вытворцаў нафты толькі адзін — Сірыя — з'яўляецца сябрам АПЕК.