Беларуская flower power — лебядзіная песня рэжыму

Роўна тры гады таму ў гэты дзень адважныя беларускі выйшлі ў белым з кветкамі ў руках — і гэтым спынілі беспрэцэдэнтны гвалт на вуліцах і ў турмах. Роўна тры гады таму пачалася гісторыя жаночага пратэсту, якая натхняла ўвесь свет.

Кветкі сталі сімвалам недарэмна. Яны заўсёды, у любой міфалогіі былі пра прыгажосць і чысціню. І хаця мы стваралі сваю, новую міфалогію пратэсту, насамрэч нічога новага ў ёй не было — новымі былі толькі мы самі, тыя, хто адкрылі ў сабе абсалютнае непрыняцце зла і гатоўнасць яму супраціўляцца. Супраціўляцца так, каб самім не станавіцца злом.

Белае супрацьстаяла чорнаму, кветкі — кулям, і калі яны маглі цягаць нас па асфальце, мы маглі толькі брацца за рукі і спяваць. Я дагэтуль не магу слухаць «Купалінку» без слёз: яна была песняй адчаю, песняй болю і апошняй спробай спыніць гвалт за хвіліны да таго, як нас пачыналі хапаць.

Летам 2020 года беларускія жанчыны сталі сімвалам гераізму і смеласці. Намі захапляўся ўвесь свет, і мова flower power сцірала межы там, дзе мова зброі пасля малявала іх зноў. І, што ні кажы, а менавіта мы паказалі рэжыму, што гэтая песня будзе для яго лебядзінай. Жанчыны ўвесь час былі яго асноўным электаратам, на жанчын ён абапіраўся, як калос — на гліняныя ногі, і гэтая апора рухнула: мы выйшлі на вуліцы.

Ён столькі гадоў запэўніваў нас, што мы можам адно варыць баршчы, што цяжар Канстытуцыі непамерны для крохкіх жаночых плячэй, што наша доля — быць ценем мужчыны і яго асноўным задавальненнем... Мы амаль паверылі. Мы так доўга маўчалі, што стваралася ўражанне, быццам усё гэта праўда. Але першы ж жаночы марш з плакатамі «Патрыярхат, табе п*зда», «Sasha, women are coming», «Хачу новую прэзідэнтку» паказаў, што нічога ў іх не атрымалася. Што мы проста вельмі доўга маўчалі.

Цяпер, праз тры гады, ведаючы, на што здольныя чорныя людзі з аўтаматамі, я не магу сабе ўявіць, колькі смеласці спатрэбілася кожнай з нас, каб пераадолець свае страхі і выйсці на вуліцу — і не са зброяй у руках, а з кветкамі супраць зброі. Усміхаючыся ў вочы тым, каго нацкоўвалі на «наркаманаў і прастытутак», адстойваючы адна адну, калі яны бессаромна ціснулі нас да сценак і кідалі ў аўтазакі.

Мы спявалі рэжыму яго лебядзіную песню, апошнія ноты якой — доўгае-доўгае маўчанне — можна назваць нашай паразай. Але цішыня бывае абсалютнай хіба што ў вакууме, а мы яшчэ жывыя, хаця ўжо даўно не з'яўляемся на старонках газет і ў блогах. Мы жывыя і працягваем сваю маленькую барацьбу кожны дзень, даючы падтрымку і дапамогу там, дзе яны патрэбныя. Гэта нашы рукі ўсё яшчэ збіраюць перадачы ў турмы, гэта на нашых плячах застаюцца дзеці, якім трэба шмат што тлумачыць, гэта мы штодзень рызыкуем сабою, каб чалавечнасць не знікала. Так што, пакуль не пастаўлена кропка, няма і паразы — ёсць толькі спроба прымусіць нас у яе паверыць.

Шмат што з таго, пражытага і незапісанага, сцерлася з памяці. Адзін толькі момант я заўсёды згадваю, калі іду па бязлюдным праспекце ў кірунку плошчы Перамогі. Тры гады таму ў адным з дамоў на апошнім паверсе стаяла самотная старая жанчына ў чырвоным плашчы. Ёй было цяжка перасоўвацца па адкрытым балконе, і яна проста стаяла, трымаючыся за парэнчы, і моўчкі паказвала нам знак перамогі. Тады гэта кранала і натхняла — вось такія маленькія асабістыя подзвігі (а гэта быў менавіта ён: можа быць, на такое выказванне жанчына сабрала ўсе свае сілы і ўсю сваю смеласць, каб падтрымаць іншых жанчын у іх гучным «не» гвалту і хлусні). Сёння гэта тое, што дапамагае трымацца, і я часта думаю, гледзячы на той балкон: «Як яна там? Што з ёю стала?».

Што з намі ўсімі стала — тымі, хто так шчыра і адкрыта ўсміхаліся адна адной летам 2020 года? Дзе мы цяпер? Чым жывём і на што спадзяёмся?

Я дагэтуль бачу столькі натхняючых жанчын, якія не здаюцца: дапамагаюць палітвязням, ратуюць пацярпелых ад рэпрэсій, падтрымліваюць людзей у складаных абставінах, даюць працу і магчымасці жыць, — і шторазу мне становіцца сорамна за ўласныя слабасці. Тады я ўстаю і іду рабіць сваю маленькую Беларусь будучыні, плячом да пляча з гэтымі неверагоднымі, прыгожымі, захапляльнымі жанчынамі; думкамі з тымі, хто па той бок кратаў робіць тое самае, каб не здавацца.

Нас няма больш у газетах, і свету пляваць, як мы тут выжываем. Але галоўнае не гэта, а тое, што мы здабылі калісьці і не гатовыя больш аддаваць: сваю смеласць, сваю чалавечнасць, сваю любоў. Не здавайцеся, мае дарагія. Так пераможам.