Цэзар, Катон і сакрэт, які варта было б пакінуць сакрэтам
Бываюць такія таямніцы, пра якія лепш не ведаць, разважае аўтар тэлеграм-канала «Лісты да дачкі».
Рымскі сенат. Ілюстрацыйны малюнак
Сёння, калі ў паштальёнаў выходны дзень, я вырашыў расказаць гісторыю пра тое, што некаторыя сакрэты найлепш... пакідаць у сакрэце. Цалейшым будзеш.
Гэтая гісторыя здарылася ў часы змовы Луцыя Сергія Каціліны. Лёс усёй рэспублікі вісеў тады на валаску. Маштабы змовы прывялі сенат у жах. Бо ў ім былі замяшаныя такія сур’ёзныя і паважаныя людзі, што страшна было сабе нават уявіць. Большасць сенатараў патрабавалі пакараць смерцю змоўшчыкаў без выканання судовых фармальнасцяў.
Малады і не вельмі ў той час вядомы сенатар Гай Юлій Цэзар быў адным з нямногіх, хто выступіў за тое, каб дзейнічаць паводле закону. Кепскія справы, казаў ён, часта спараджаюцца самымі добрымі намерамі. Аднойчы, казаў ён, парушыўшы закон, мы з вамі, бацькі сенатары, устанем на слізкую дарожку. Сёння закон не выконваем мы, а заўтра яго не будуць выконваць супраць нас.
Глядзіце таксама
Шмат каму сенатарам словы Цэзара здаліся разумнымі, а довады пераканаўчымі. Аднак жа прыхільнікі радыкальных рашэнняў здавацца вядома не збіраліся. Самым актыўным сярод іх быў малады, і таксама не асабліва ў той час вядомы сенатар Марк Пор цый Катон. Ён сказаў, што рэспубліка знаходзіцца ў коле ворагаў. Што надзвычайныя абставіны патрабуюць надзвычайных мераў. Што няма калі выконваць закон, калі на коне стаіць бяспека самога сената і дабрабыт дзяржавы.
Меркаванне Катона перамагло. Таму што напалоханыя людзі бываюць схільныя да здзяйснення крыважэрных учынкаў. Пяць чалавек, абвінавачаных ва ўдзеле ў змове, былі пакараныя. А Катон знайшоў новую мэту для свайго красамоўства. Ён стаў нападаць на Цэзара. Казаў, што Цэзар заступаўся за змоўшчыкаў, таму што і сам ён быў удзельнікам змовы.
На адным з пасяджэнняў сената з гэтай нагоды ў чарговы раз разгарэлася гарачая дыскусія з выкарыстаннем непарламенцкіх выразаў. І трэба ж было так здарыцца, што ў самы разгар гэтай дыскусіі Цэзару даставілі ліст. Па нейкай дзіўнай прычыне, Катон вырашыў, што гэта было таемнае пасланне ад саўдзельнікаў змовы.
Катон запатрабаваў, каб Цэзар зачытаў ліст публічна. Цэзар спаслаўся на таямніцу асабістай перапіскі і сказаў, што палічыў бы за лепшае б гэтага не рабіць. Катон сказаў, што ў сумленнага чалавека не можа быць таямніц ад сената.
Глядзіце таксама
Цэзар запярэчыў, што бываюць такія таямніцы, пра якія сенату лепш не ведаць. Катон абурыўся і сказаў, што сенат на тое і сенат, каб быць у курсе. Цэзар адказаў, што ён гатовы абвясціць змест ліста, але Катону гэты змест не спадабаецца. Катон адказаў, што ён як-небудзь справіцца. Тады Цэзар аддаў ліст свайму абвінаваўцу і сказаў, што калі ты, маўляў, так хочаш, то зачытай яго сам.
І калі Катон убачыў ліст, ён зразумеў, што сапраўды лепш бы яму было захаваць гэты сакрэт у сакрэце. Таму што гэта было не пасланне ад змоўшчыкаў. Гэта быў любоўны ліст да Цэзара ад сястры Катона. І не проста любоўны ліст. У гэтым лісце ўтрымліваліся такія падрабязнасці, што прыстойныя гісторыкі нават не рызыкнулі яго пераказваць. А небараку Катону прыйшлося абвясціць гэтыя падрабязнасці публічна. Перад натоўпам сенатараў, з якіх многія не вызначаліся далікатнасцю і тактам.
Пасля гэтага выпадку пра абвінавачанні супраць Цэзара ніхто, вядома, ужо не ўспамінаў. Катон спрабаваў успамінаць, але пасля таго, як ён стаў пасмешышчам у Сенаце, яго рэпутацыя была моцна падмочаная. Ды яшчэ і дома яму дасталася. Таму што сястра Катона была жанчынай рашучай, часам суровай — і паводзіны брата ёй зусім не спадабаліся. Не дзіўна, што пасля гэтага выпадку Катон стаў непрымірымым ворагам Цэзара да канца свайго жыцця.