Ці магчыма ў Беларусі ўцячы з-за кратаў?
У Беларусі велізарная колькасць зняволеных, але наглядчыкаў яшчэ больш — праз што ўцёкі з турмаў падаюцца нерэальнымі. Але некалькі спроб у гісторыі беларускай пенітэнцыярнай сістэмы ўсё-ткі было.
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
У Беларусі вельмі шмат людзей знаходзіцца ў месцах пазбаўлення волі. Паводле нядаўняга рэйтынгу, наша краіна — першая ў Еўропе па долі зняволеных адносна колькасці насельніцтва: 345 на кожныя 100 тысяч чалавек. Але для рэйтынгу бралі старыя звесткі за 2021 год. З тых часоў беларусаў у краіне стала менш, а зняволеных, магчыма, і больш — мяркуючы па колькасці асуджаных па палітычных артыкулах і паведамленнях пра запоўненыя калоніі. У любым выпадку, гэта больш за 30 тысяч чалавек. І, падобна, іх ахоўваюць вельмі добра, таму што ўцякаць ніхто не спрабуе. Ну, амаль ніхто: чатыры выпадкі знайшліся ў банку судовых рашэнняў (але ў трох ёсць адзін важны нюанс). «Зеркало» расказвае, як адбываліся і чым скончыліся гэтыя ўцёкі.
«Суіцыд»
Ураджэнец Мядзельшчыны Кірыл (тут і далей імёны выдуманыя) усё жыццё займаўся крадзяжамі — быў судзімы восем разоў. Вызваліўшыся пасля чарговага «тэрміну» ўвесну 2020 года, ён пратрымаўся на волі нядоўга і быў арыштаваны ўжо па значна больш сур'ёзным артыкуле за распаўсюджанне наркотыкаў (ч.4 арт. 328 Крымінальнага кодэкса). У дадатак яго абвінавацілі ва «ўхіленні ад прэвентыўнага нагляду».
Падчас следства мужчыну трымалі ў СІЗА-1 Мінска на вуліцы Валадарскага. 29 ліпеня 2021 года яму вынеслі прысуд: 14,5 гадоў калоніі і штраф у 14,5 тыс. рублёў. Пасля гэтага, яшчэ знаходзячыся ў СІЗА, Кірыл быў шпіталізаваны з «траўмай у вобласці твару» ў 11-ю клінічную бальніцу Мінска.
Палату ахоўвалі канваіры — яны знаходзіліся проста ўнутры. Але ім не ўдалося ўсачыць за «падапечным», нягледзячы на тое, што ён быў прышпілены да ложка спецыяльным бранзалетам за адну нагу. Аднойчы ноччу Кірыл паспрабаваў здзейсніць уцёкі.
Як гаворыцца ў матэрыялах справы, мужчына адкрыў замок кайданка неўстаноўленым прадметам і фрагментам стрыжня ручкі, затым выскачыў у акно палаты і паспрабаваў схавацца. Але ўцекача злавілі.
На судзе Кірыл не прызнаў сваю віну. Ён расказаў, што ў шпіталі яму зрабілі аперацыю і пасля гэтага ахоўнікі не прыкоўвалі яго кайданкамі — так бывала і раней. Ноччу ён ляжаў і пісаў апеляцыйную скаргу. Задумаўшыся пра тое, які велізарны тэрмін яму далі, асуджаны, паводле яго слоў, вырашыў скончыць жыццё самагубствам. Калі канваіры заснулі, ён падняўся з ложка і выскачыў у акно. Момант падзення не памятае. Памятае толькі, як сядзеў на кукішках на зямлі і чакаў, пакуль яго затрымаюць. Праз 10 секунд следам за ім выскачыў адзін з канваіраў, затым падбеглі яшчэ двое і надзелі яму кайданкі.
Канваіры таксама далі паказанні. Паводле іх слоў, ніхто з іх у тую ноч не спаў, а Кірыл усё ж быў прыкаваны бранзалетам да ложка. Пасля аперацыі ён быў у нармальным псіхалагічным стане, ніякіх суіцыдальных думак не выказваў, збіраўся апратэставаць прысуд, думаў пра будучыню. Да 5-й гадзіны раніцы ён пісаў скаргу, а затым лёг спаць, пры гэтым шмат варочаўся. Акно было адчынена на праветрыванне. У адзін момант мужчына раптам скокнуў са свайго ложка на суседні, кінуўся да акна, адчыніў яго насцеж, стаў на падаконнік, вырваўся з рук ахоўніка, які спрабаваў яго ўтрымаць, і скокнуў. Канваір скочыў у акно ўслед за ім, астатнія выбеглі на вуліцу звычайным шляхам і скруцілі асуджанага.
Пазней ад следчага яны даведаліся, што на ложку Кірыла пад прасцінай знайшлі кавалак металічнага дроту. Як ён туды трапіў, канваіры не ведалі. Яны растлумачылі, што асабісты ператрус асуджанага, згодна з правіламі, праводзіўся толькі перад выездам з СІЗА і паўторна павінен быў быць праведзены перад вяртаннем. А пры аглядзе палаты нічога падазронага яны не знаходзілі. Зрэшты, згодна з экспертным заключэннем, тым дротам бранзалеты не ўскрываліся, але мог быць выкарыстаны фрагмент стрыжня ручкі.
Глядзіце таксама
Медыкі паведамілі, што пацыент паступіў з дыягназам «пералом асновы чэрапа і твару», яму правялі аперацыю пад наркозам. Медперсанал СІЗА праводзіў ацэнку суіцыдальнай рызыкі і такой не выявіў. У бальніцы Кірыл таксама схільнасці да самагубства не выяўляў. Пра адсутнасць суіцыдальных намераў у абвінавачанага на судзе заявіў і эксперт-псіхіятр.
Суд палічыў, што доказаў дастаткова, каб вырашыць, што зняволены вінаваты. Паказанні Кірыла пра тое, што ён хацеў не збегчы, а здзейсніць суіцыд, палічылі няважнымі, бо ў любым выпадку ён самавольна і незаконна пакінуў месца ўтрымання пад вартай, то-бок уцёкі адбыліся.
Мужчыну прызначылі паводле ч.1 арт. 413 КК паўтара года пазбаўлення волі. З улікам неадбытага пакарання яго ў выніку прысудзілі да 15 гадоў калоніі.
Кірыл падаў апеляцыю, у якой настойваў, што яго дзеянні кваліфікаваны няправільна, ён толькі хацеў сысці з жыцця, а не ўцячы. Але суд пастанавіў, што ён усё роўна вінаваты ва ўцёках і першапачатковы прысуд быў верным.
Уцёкі на этапе
Гамяльчаніна Андрэя 8 ліпеня 2022 года пераводзілі з СІЗА Мінска ў СІЗА Гомеля. Этап быў звычайным: па чыгунцы. Позна ўвечары яго ў аўтазаку прывезлі ў Шчомысліцу, на станцыю Памыслішча, дзе павінны былі пад канвоем пасадзіць у спецвагон электрацягніка.
У 23.22, калі мужчыну вялі з аўтазака ў вагон, ён раптам адкінуў у бок свае рэчы, адштурхнуў начальніка варты рукамі ў грудзі і пабег да аўтазака з боку кабіны. Але дабрацца да руля Андрэю не ўдалося: канваіры дагналі яго і затрымалі з ужываннем сілы.
На мужчыну склалі рапарт аб спробе ўцёкаў, была ўзбуджана крымінальная справа. Пазней, у лютым, эксперт-псіхіятр выдаў заключэнне, што Андрэй у той перыяд пакутаваў і на дадзены момант пакутуе на параноідную шызафрэнію з эпізадычным тыпам цячэння. Праз гэта ён быў няздольны ўсведамляць характар і наступствы сваіх дзеянняў, кіраваць імі ў той перыяд, калі здзяйсняў уцёкі.
«Па сваім псіхічным стане мае патрэбу ва ўжыванні да яго прымусовых мер бяспекі і лячэння, улічваючы характар інкрымінаванага дзеяння, у псіхіятрычным стацыянары са строгім наглядам», — гаворыцца ў заключэнні.
Такім чынам, суд прыйшоў да высновы, што зняволены здзейсніў злачынства ў стане непрытомнасці. Прысуд быў вынесены 27 сакавіка. У адпаведнасці з законам, Андрэя вызвалілі ад крымінальнай адказнасці за ўцёкі. Але, паводле рэкамендацыі псіхіятра, прызначылі прымусовыя меры бяспекі і лячэння — змясцілі ў псіхіятрычны стацыянар са строгім наглядам.
Глядзіце таксама
«Паспрабавала пераадолець асноўную агароджу»
Жыхарка аграгарадка Вялікае Мажэйкава Шчучынскага раёна Святлана была асуджана па п.2 ч.2 арт.139 КК за забойства «заведама малалетняга, састарэлага або асобы, якая знаходзіцца ў бездапаможным стане» і прысуджана да 11 гадоў пазбаўлення волі. Тэрмін яна адбывала ў жаночай ПК-4 у Гомелі.
Аднойчы ў суботу, 13 лістапада 2021 года, каля паловы на дзясятую вечара Святлана паспрабавала здзейсніць уцёкі. Яна пералезла праз агароджу сёмага лакальнага ўчастка, потым пабегла далей, перабралася праз папераджальную агароджу і трапіла на ўнутраную забароненую зону. Ёй удалося дабрацца да асноўнай агароджы калоніі, але, калі яна спрабавала яе пералезці, яе затрымаў нарад кантралёраў.
Супраць жанчыны завялі крымінальную справу аб замаху на ўцёкі, яе ўзялі пад варту ў СІЗА. У ходзе следства Святлану адправілі на стацыянарную псіхіятрычную экспертызу. Эксперты прыйшлі да высновы, што ў яе параноідная шызафрэнія, якая назіраецца менш за год, і на момант уцёкаў жанчына ўжо на яе пакутавала. З прычыны гэтага яна «кіравалася балючай матывацыяй, заснаванай на паталагічных высновах», якія ўзніклі з прычыны шызафрэніі, не магла крытычна ацэньваць свае дзеянні, усведамляць іх фактычны характар і грамадскую небяспеку.
На момант правядзення экспертызы, згодна з заключэннем спецыялістаў, у Святланы працягвалі назірацца вар'яцкія ідэі, парушэнні мыслення, некрытычнасць, агрэсіўныя тэндэнцыі. На думку спецыялістаў, жанчына ўяўляла небяспеку для навакольных і мела патрэбу ў прымусовым і інтэнсіўным псіхіятрычным лячэнні ў стацыянары з узмоцненым наглядам.
Паколькі ўцёкі Святлана спрабавала здзейсніць у стане непрытомнасці, то ў сакавіку 2022-га яе вызвалілі ад крымінальнай адказнасці і, як рэкамендавалі лекары, адправілі на прымусовае лячэнне.
Глядзіце таксама
Заблытаўся ў калючым дроце
Мінчук Яўген быў асуджаны па трох пунктах «наркатычнага» 328-га артыкула КК на 8 гадоў пазбаўлення волі і змешчаны ў калонію — верагодна, у Шклове. Большую частку тэрміну ён ужо адбыў — заставалася толькі 2 гады і 5 месяцаў. Але аднойчы апоўдні ён паспрабаваў збегчы.
Знаходзячыся ў жылой зоне калоніі і скарыстаўшыся момантам адсутнасці кантролю з боку супрацоўнікаў ПК, Яўген залез на дах падстрэшка сушылкі, размешчанага побач з агароджай лакальнага ўчастка. У гэты момант дзяжурныя яго заўважылі і запатрабавалі вярнуцца. Але мужчына не спыніўся, а пералез праз агароджу і саскочыў на забароненую зону побач з калідорам паміж жылым і вытворчым участкамі. Ён кінуўся бегчы, пераадолеў некалькі паваротаў, пералез праз яшчэ адну металічную загароду на іншы ўчастак забароненай зоны, дабег да сцежкі кантралёраў, пералез праз трэці плот і апынуўся на асноўнай кантрольна-следавой паласе — гэта значыць, быў ужо амаль ля мяжы калоніі.
Глядзіце таксама
У гэты момант адзін з кантралёраў заўважыў яго, схапіў свой аўтамат Калашнікава і стрэліў у паветра. Зняволены працягваў бегчы і ўжо пералазіў верхнюю частку асноўнай агароджы калоніі. Аднак тут яму не пашанцавала. Мабыць, каб не параніцца, Яўген загадзя надзеў на рукі вязаныя пальчаткі. Яны яго і падвялі: перабіраючыся праз верх асноўнай загароды калоніі, мужчына так моцна зачапіўся пальчаткамі за калючы дрот, што ўжо не змог выбрацца. Адтуль яго знялі ахоўнікі.
Няўдалыя ўцёкі працягваліся каля 35-40 хвілін. У выніку Яўген замест свабоды атрымаў ірваныя раны на левай руцэ і правай кісці ад калючага дроту і новую крымінальную справу.
Але стацыянарная псіхіятрычная экспертыза паказала, што мужчына — як і двое папярэдніх уцекачоў — пакутуе на параноідную шызафрэнію. У момант уцёкаў ён кіраваўся галюцынатарна-вар'яцкай сімптаматыкай, не мог усведамляць характару сваіх дзеянняў і кіраваць імі.
У выніку суд пастанавіў, што Яўген здзейсніў спробу ўцёкаў у стане непрытомнасці і не падлягае крымінальнай адказнасці. Яго змясцілі на прымусовае лячэнне ў псіхіятрычны стацыянар з узмоцненым наглядам.