Чаму дрэвы ў Чарнобыльскай зоне адчужэння не гінуць ад радыяцыі

Супрацоўнік Вестмінстэрскага ўніверсітэта Сцюарт Томпсан, які выкладае біяхімію раслін, адказаў выданню The Conversation на пытанне: чаму дрэвы ў Чарнобылі не гінуць ад радыяцыі.

Сцюарт Томпсан адзначыў, што аварыя на ЧАЭС 1986 года справакавала тысячы выпадкаў ракавых захворванняў і прывяла да стварэння зоны адчужэння плошчай 2600 квадратных кіламетраў.
Аднак сёння ў Зоне адчужэння ёсць жыццё: у густых лясах жывуць дзікія звяры, у тым ліку ўнікальныя віды. І нават на самых радыеактыўных участках расліннасць аднавілася на працягу трох гадоў.
Але калі людзі, жывёлы і птушкі паміраюць ад высокай радыяцыі, то чаму ж дрэвы і расліны так да яе ўстойлівыя? Справа ў тым, што выпраменьванне разбурае клеткавыя структуры або атакуе механізмы клетак. Большасць частак клеткі могуць быць замененыя ў выпадку пашкоджання. Але калі клеткі падвяргаюцца ўздзеянню вялікай дозы радыяцыі, адбываецца занадта шмат падвойных парываў ДНК.
Больш нізкія дозы радыяцыі могуць прывесці да з'яўлення мутацый, напрыклад, бескантрольнага дзялення клетак. У жывёл гэта часта прыводзіць да смяротнага зыходу, паколькі іх клеткі і сістэмы высокаспецыялізаваныя і нягнуткія.
Расліны, аднак, развіваюцца значна больш гнутка і арганічна. Паколькі яны не могуць рухацца, у іх няма выбару, акрамя як прыстасавацца да абставін. Замест таго, каб мець пэўную структуру, як у жывёлы, расліны ствараюць яе па меры росту.
Ці растуць яны больш глыбокімі каранямі ці больш высокімі сцебламі, залежыць ад балансу хімічных сігналаў ад іншых частак расліны, а таксама ад святла, тэмпературы, вады і ўмоў жыўлення.
Вельмі важна, што ў адрозненне ад клетак жывёл, амаль усе клеткі раслін здольныя ствараць новыя клеткі любога тыпу паводле сваіх патрэб. Вось чаму садоўнік можа вырошчваць новыя расліны з тронкаў, калі карані прарастаюць з таго, што калісьці было сцяблом або лістом.
Усё гэта азначае, што расліны могуць замяняць мёртвыя клеткі або тканіны значна лягчэй, чым жывёлы, незалежна ад таго, пашкоджаныя яны ў выніку нападу жывёлы ці радыяцыі.
І хоць радыяцыя і іншыя віды пашкоджанняў ДНК сапраўды могуць выклікаць пухліны ў раслін, клеткі, што мутавалі, як правіла, не здольныя распаўсюджвацца ад адной часткі расліны да іншай.
tut.by