Фядута: Абвінавачванне ў тэрарызме ў адрас Святланы Ціханоўскай прымушае вярнуцца ў красавік 2011-га

Аляксандр Фядута — аб гістарычных паралелях і ўласным вопыце.

«Гэта было страшна. Мяне зусім нядаўна выпусцілі з «амерыканкі», і мы з сябрамі — гісторыкам Валянцінам Голубевым і кінакрытыкам Андрэем Расінскім — сядзелі ў кафэ на плошчы Перамогі, згадвае Аляксандр Фядута на «Белсаце». — Пра ўсё пагаварылі, але датэлефанавацца да прыяцеля, які абяцаў заехаць за мной, я не мог, таму размова працягвалася — тым больш, што і кава не сканчалася.

І раптам мы ўбачылі, што за акном вельмі шмат людзей. Здавалася, увесь Мінск выйшаў з метро і пайшоў па праспекце.

— Што здарылася? — спытаў я ў адміністратара кавярні. І яна адказала:

— Нейкі выбух.

Выбух здарыўся на станцыі метро «Кастрычніцкая» — наступнай за «Плошчай Перамогі», калі ехаць у цэнтр. Людзі сапраўды выйшлі з метро: проста таму, што цягнікі спынілі рух. І «хуткія» з сірэнамі імчаліся міма нас. І датэлефанавацца можна было толькі па гарадской лініі, так што я парадаваўся, што не адмовіўся ад стацыянарнага тэлефоннага апарата.

Я датэлефанаваўся. Жонка плакала: мой мабільнік не адказваў, а па тэлевізары ўжо агучвалі версію Генадзя Давыдзькі аб тым, што ў выбуху можа быць вінаватая апазіцыя.

Валянцін Голубеў паглядзеў на мяне:

— Слухай, можа быць, вас выпусцілі ўсіх, каб на вас гэты выбух і зваліць?..

Я не знайшоўся, што адказаць.

Звалілі ў той раз не на апазіцыю. Звалілі на двух маладых людзей, адзін з якіх так і не стаў змагацца за сваю невінаватасць, а другі адмовіўся ад прызнальных паказанняў, але яму гэта не дапамагло. І нават адвакату ў перапынку не далі магчымасць з ім пагаварыць.

Я аб чым?

Я пра тое, што ў той раз у выбуху ўсё шукалі палітычную падаплёку. Лідар «Белай Русі» Генадзь Давыдзька падазраваў нас. А адзін з маіх знаёмых нават аператыўнае з’яўленне машын «хуткай дапамогі» спісаў на «гатоўнасць» улады: маўляў, ведалі, што выбух будзе, так і «карэты» падрыхтавалі. І ў зʼяўленні Аляксандра Лукашэнкі на «Кастрычніцкай» разам з сынам шмат што здавалася яму падазроным: маўляў, ведаў, што паўторнага выбуху не будзе — вось і павалок Коленьку…

Паказальна ў дадзеным выпадку, што абедзве версіі хадзілі па Мінску амаль на роўных правах.

11 красавіка 2011 года, дзесяць гадоў таму, здарылася велізарная трагедыя. 15 чалавек загінулі, яшчэ 400 пацярпелі. І суд быццам бы адбыўся. Толькі вось не ўсіх ён пераканаў сваім прысудам. І грамадства, так і не здолела прыйсці да адзінай версіі таго, што здарылася, вырашыла забыцца пра яе.

Цяпер улады аб ёй нагадалі. Маўляў, выбух мог адбыцца, і вінаватымі яго былі б страшная Святлана Ціханоўская і кашмарны ByPol. Ужо і дакументы збіраюць — каб выпісаць «вінаватых» у тым, што выбух не адбыўся, і сурова іх пакараць. А заслужылі заахвочвання атрымаюць высокія ўрадавыя ўзнагароды.

Моцна сумняваюся ў тым, каб маці дваіх дзяцей вырашылася арганізоўваць — або нават проста заахвочваць спробы масавых забойстваў. Ды яшчэ і такія, дзе могуць пацярпець дзеці (здаецца, сродак выбуху, згодна з агучанай версіяй, збіраліся падкласці ў сметнік побач з дзіцячай пляцоўкай?). Вось усё, што я ведаю пра Ціханоўскую — пра яе манеру гаварыць, пра тое, што яна думае і як гэта адлюстроўваецца ў яе інтэрв’ю, — супярэчыць такім падазрэнням. Навошта ёй гэта? Каб дэстабілізаваць абстаноўку? Каб зноў нарошчваць паток рэпрэсій? Не верыцца. Наадварот: выбух і пошук вінаватых на нейкі час згуртавалі б частку грамадства вакол яе галоўнага апанента. Тут нават яе і яе прыхільнікаў не трэба было б ні ў чым вінаваціць. Проста: вось, хутка разабраліся і пакаралі. Дзякуй гэтай пракуратуры, гэтаму Следчаму камітэту, гэтаму суду і нават гэтаму ГУБАЗіКу. Дзякуй — таму што чарговага выбуху яшчэ доўга не будзе. Гадоў дзесяць, як пасля 2011 года.

Але цяпер версія пра жанчыну, якая нібыта хацела падарваць чужых дзяцей, абуджае ў памяці іншую версію, 2011 года, якая нават не разглядалася ў судзе, а проста забылася з часам. Аб тым, што красавіцкі выбух у метро як раз і патрэбны быў, каб з’яднаць грамадства, вярнуць павагу да сілавікоў і суду, прымусіць забыцца пра халодныя плошчы снежня 2010 года і збітага паэта, за якога яшчэ галасавалі па ўсёй краіне. Таму што пытанне «каму выгадна?» задалі ў гэтым выпадку тыя, хто кантралюе суд і следства — але далі толькі адну версію адказу на яго. І значыць, непазбежнае з’яўленне другой версіі. Альтэрнатыўнай. Нешта накшталт:

— Каму выгадна? Вам.

Баюся, абвінавачванне ў адрас Ціханоўскай люстэркава адгукнецца ў з’яўленні падазрэнняў на адрас самога Лукашэнкі. Лепш бы да такіх рэчаў не звяртацца. Можа кепска скончыцца.