Юрый Дракахруст: З расійскага гледзішча заявы Лукашэнкі пра ВКЛ можна трактаваць як «нацызм»

Палітычны аглядальнік Юрый Дракахруст у інтэрв'ю «Филину» падзяліўся меркаваннем пра настроі беларускай наменклатуры і пагрозы незалежнасці на фоне навін аб будучых «рэферэндумах» на акупаваных тэрыторыях Украіны.

— Калі расійскія войскі аднавілі ўдары па Украіне з беларускай тэрыторыі, з'явілася версія, што Крэмль такім чынам адсякае спробы Мінска дамовіцца з Захадам. У любым выпадку Беларусь толькі ўмацавала свой статус краіны-суагрэсара. А неўзабаве і Лукашэнка падкінуў дроў у агонь, заявіўшы аб нацэльванні на заходнія цэнтры прыняцця рашэнняў і аб тым, што ўдзел у «спецаперацыі» быў вызначаны ім даўно. Ці не выглядае гэта добраахвотным спальваннем рэшткаў мастоў? І ці добраахвотным?

— Я думаю, што пэўны ціск на яго аказваецца.

Лукашэнка пры гэтым шле два пасланні. Першае — ён можа ўступіць у вайну. Ва ўсякім выпадку, на мой погляд, пра гэта кажа ягоная нядаўняя заява, што Украіна нібыта па нас ударыла, па нашай тэрыторыі, па ваенных аб'ектах. Але наша доблесная СПА нібыта гэтую атаку адбіла.

У прынцыпе, пры жаданні гэта можна прадставіць у якасці casus belli. Лукашэнка дэманструе гатоўнасць дзейнічаць пры пэўных умовах, аб якіх ён не кажа. Украінцам не варта думаць, што ён і Пуцін адмовіліся ад гэтага праекта.

Другі момант — Лукашэнка любымі спосабамі спрабуе прадэманстраваць сваю аўтаномнасць. Не незалежнасць ці суверэнітэт, але пэўную аўтаномнасць. Тут і заява аб тым, што ён даў згоду на ўсё, што рабілася на нашай тэрыторыі. Сказаў гэта ўнікліва, але словы пра тое, што ён вызначыў наш удзел у «спецаперацыі», азначаюць і прадастаўленне тэрыторыі. У любым выпадку, Лукашэнка даў зразумець, што зрабіў гэта не супраць сваёй волі.

Акрамя таго, на сустрэчы з Лаўровым Лукашэнка ўвесь час спрабаваў паказаць, што ён, маўляў, суверэнны кіраўнік Беларусі, а не проста выканаўца загадаў з Крамля.

У гэтым сэнсе былі цікавыя і нядаўнія заявы, у якіх ён і Вялікае Княства Літоўскае прызнаў, і Полацкае. Калі глядзець на гэта з расійскага пункту гледжання, то па цяперашніх часах пры жаданні гэта можна трактаваць як «нацызм». Тым не менш Лукашэнка адчувае, што без Полацка і ВКЛ — а хто ён такі? Таму логіка хоць у нейкай меры суверэннай дзяржавы змушае яго ўзгадваць усё гэта.

Ці ўступіць Беларусь у паўнавартасную вайну? Адказу на гэтае пытанне да гэтага часу няма. І ў гэтым сэнсе паказальная заява Лукашэнкі аб тым, што Украіна па нас ужо нібыта ўдарыла. І што? У адказ — то што? А ў адказ проста рыторыка пра гэта.

Успомнім тое, што стала мемам «А я вам зараз пакажу, адкуль на Беларусь рыхтаваўся напад». Хацелі, а цяпер, калі верыць заявам, напалі. Але чагосьці пакуль не хапае, каб аддаць загад войскам.

— Тую сустрэчу з Лаўровым Лукашэнка пачаў са слоў аб інкарпарацыі, якую «ніхто і ніколі не планаваў». 3 ліпеня ён кляўся ў вернасці Расіі, казаў аб стварэнні «адзінай, магутнай і незалежнай дзяржавы, Саюза двух незалежных народаў». І тут жа параўнаў гэтае саюзнае будаўніцтва хаджэннем па тонкім лёдзе. Чаму загучалі гэтыя размовы, Ці ёсць для іх сёння прычыны?

— Вядома, ёсць. Размовы пра гэта, намёкі. Яны гучаць, існуе пэўны кантэкст. Ужо ў практычнай плоскасці рыхтуюцца «рэферэндумы» ў так званых «ДНР», «ЛНР», у акупаванай Херсонскай і Запарожскай абласцях.

І на гэтым фоне, не выключана, у планах некаторых расійскіх стратэгаў Беларусь ідзе праз коску.

— У адным пакеце.

— Так. Як гаворыцца, каб два разы не ўставаць. Дарэчы, тут трэба ўспомніць вельмі цікавае тлумачэнне Дзмітрыя Пяскова з нагоды «рэферэндуму» ў Паўднёвай Асеціі. Яго адклалі з выбраннем новага прэзідэнта. 21 чэрвеня прэс-сакратар Пуціна сказаў, што з юрыдычнага пункту гледжання на «рэферэндум» быў вынесена вельмі няўдала сфармуляванае пытанне: «Ці хочаце вы аб'яднання Паўднёвай Асеціі і Расійскай Федэрацыі?».

Пяскоў сказаў, што гэта не вельмі карэктна, бо Расія ні з кім не аб'ядноўваецца. Гэта вельмі важная фраза, у тым ліку і для Беларусі. Таму ўсе гэтыя размовы пра «адзіную дзяржаву з двух народаў»... Расія ні з кім не аб'ядноўваецца, у тым ліку і з Беларуссю.

Мяркуючы па словах Пяскова, а ён у Крамлі не апошні чалавек, на ўзроўні падсвядомасці ў Расіі існуе толькі адна форма аб'яднання — далучэнне да РФ.

Магчыма, на гэтым не моцна настойваюць адносна Беларусі. Ва ўсякім выпадку, пакуль. За горла пакуль ніхто не бярэ. Магчыма, расійцы спачатку абкатаюць працэдуру ў «ЛДНР», Херсонскай вобласці. Спярша паглядзяць, як свет праглыне гэта, а потым ужо пачнуць Беларусь.

Але, я думаю, гэты варыянт лунае ў паветры ў кантэксце мыслення, якое існуе цяпер у Расіі. Вельмі дакладна ў інтэрв'ю мне прымеціў вядомы балгарскі палітолаг Іван Красцеў, калі сказаў, што Пуцін не столькі аднаўляе СССР, колькі разбурае яго аскепкі, нават сам прывід рэспублік-сясцёр. Пуцін аднаўляе Расійскую імперыю, дзе ніякіх незалежных народаў існаваць не можа.

— Прэм'ер-міністр Раман Галоўчанка падзяліўся рэцэптам моцнай дзяржавы: маўляў, калі ў краіне ёсць моцны лідар, патрыятычны народ і квітнеючая эканоміка, то і незалежнасць будзе ў надзейных руках. Як вы лічыце, ці ёсць у атачэння беларускага кіраўніка, у чыноўнікаў разуменне таго, што на самай справе адбываецца ў нашай краіне?

— Я думаю, што такое разуменне ёсць. Як сказаў эканаміст Дзмітрый Крук, па яго звестках, у беларускай улады ёсць вельмі моцная партыя вяртання ў сітуацыю 2019-га.

Я думаю, што для многіх ва ўладзе, у тым ліку і для самых лаяльных Лукашэнку, сённяшняе становішча спраў вельмі дрэннае. Па многіх параметрах. І ў сэнсе ўнутранай сітуацыі: тэрор ідзе, ён можа закрануць і многіх з іх, як мы бачым у розных выпадках — з тымі ж банкамі, медыкамі і гэтак далей. Тэрор у краіне не можа быць асабліва лакальным.

Гэтыя людзі ведаюць пра санкцыі, разумеюць, што ўсё больш і больш завязана на Расію. Ведаюць аб ракетах і самалётах. І ім гэта не падабаецца. Яны адчуваюць настроі народа, якому гэта ўсё таксама не даспадобы.

Нават пры тым, што пэўная частка людзей можа лічыць, што расійцы ўсё правільна робяць ва Украіне. Як гэта было ў свой час з стаўленнем да пытання аб Крыме. Але каб мы ў гэтым былі задзейнічаныя, каб гэта нас закранула?! Не, не!

Што просты калгаснік, што чыноўнік, калі гэта не чалавек, які лічыць Беларусь Расіяй, а наш, просты беларус, вядома, яму ўсё гэта будзе не падабацца.

Але пры гэтым многія з чыноўнікаў думаюць: «А што я магу ў гэтай сітуацыі зрабіць? Калі ўжо Лукашэнку так нагнулі...» А яны разумеюць, што яго нагнулі.

Яны, вядома, могуць лічыць, што Лукашэнка хітруе, выкручваецца. Не паслаў жа войскі, не прызнаў «ДНР-ЛНР». Брыкаецца, супраціўляецца. Але нават ён апынуўся ў такім становішчы. А хто мы такія? Што мы можам зрабіць? Тыя ж Галоўчанка, Макей.

 Ім гэтая сітуацыя не падабаецца, але вырашыцца на нешта — пайсці ў адстаўку, Макею сказаць Лаўрову, каб Расія забірала свае ракеты... Вы ж разумееце, што будзе праз секунду.

Тым больш тут працуе беларускі фаталізм, які ідзе спакон веку, наша бессуб'ектнасць. Стагоддзямі праз нас ішлі то адны, то іншыя. І ніхто ў нас не пытаўся, не цікавіўся нашым меркаваннем.

Вось і цяпер прыйшла чарговая хваля. Прыйшлі сюды, нешта робяць, нас не пытаюцца. Не першы раз у гісторыі.

Я думаю, што і ў народа ёсць такое адчуванне, і ў наменклатуры. Хоць,сярод прапагандыстаў ёсць тыя, хто мяркуе, што 2019-ты — гэта было дрэнна. І перад Захадам расшаркваліся, распусцілі ўсякія НГОшкі. І ўсё гэта падрыхтавала глебу пад падзеі 2020-га.

Але значная частка, эканамічны блок урада, чыноўнікі не самага вялікага маштабу, адчуваюць настальгію па 2019-м. Калі ўсё было спакойна, з усімі мы сябравалі. Калі санкцый практычна не было. Чыноўнікі выдатна адчуваюць сённяшняе напружанне ў грамадстве. Бачылі даследаванне сацыёлага Філіпа Біканава?

Гэта трэба ўсвядоміць: крайнія групы грамадства — заўзятыя праціўнікі рэжыму і яго заўзятыя прыхільнікі —гатовыя бачыць адзін аднаго ў лепшым выпадку ў якасці турыстаў. А лепш за ўсё — выкінуць сваіх апанентаў з краіны, каб і духу іх тут не было. Умоўна кажучы, адна чвэрць грамадства вось так ставіцца да іншай чвэрці. Чыноўнікі гэта шкурай адчуваюць. Якога нармальнага чалавека гэта можа радаваць?

Дарэчы, калі я пра гэта напісаў яшчэ паводле звестак Chatham House, мне прыляцела крытыка і ад апазіцыі, і ад прапагандыста Мукавозчыка. Тады выйшаў яго вялікая артыкул, нават з карыкатурай. І я разумею, чаму. Ён, як і іншыя ідэолагі, адчувае, што значная частка наменклатуры незадаволеная той сітуацыяй, якую тады апісаў я, а цяпер і Біканаў.

І справа не ў тым, што чыноўнікі сімпатызуюць пратэсту. Яны не сімпатызуюць гэтаму дзікаму расколу. Ім, як беларусам, гэта не падабаецца. Яны не хочуць, каб іх грамадства фактычна было ў стане халоднай грамадзянскай вайны.

І таму была дадзена ўстаноўка, што гэта ўсё паклёп, гэта ўсё Радыё Св*бода на грошы ЦРУ гэтую лухту гоніць. А насамрэч беларускае грамадства адзінае, усе адзін аднаго любяць і Аляксандра Рыгоравіча таксама.

— Мяркуючы па фотасправаздачах з райцэнтраў, 3 ліпеня асаблівай радасці на тварах вертыкальшчыкаў не было.

— Вы зразумейце простага наменклатуршчыка, якога-небудзь старшыню райвыканкама, станьце на яго месца. А раптам нашых хлопцаў пашлюць ваяваць? Вось сына майго. Як? Куды?

А калі ўкраінцы рэальна адкажуць? Урэжуць, як па Белгарадзе. А калі ракета ў мой раён прыляціць, людзі загінуць? Куды ўсё коціцца?

У 2019-м былі нейкія пратэсты, хадзілі людзі з бел-чырвона-белымі сцягамі, іх дзесьці ганялі, а калі і не чапалі. А ў 2018-м нават дазволілі святкаваць стагоддзе БНР. Зразумела, што стаўленне да апанентаў у людзей улады хутчэй негатыўнае, але такое: «Ну так, але гэта ж таксама нашы людзі». А цяпер, калі такое напружанне, у прынцыпе мачымае ў пэўнай сітуацыі абярнуцца выбухам…

Ну, і эканоміка. Бо той жа кіраўнік раёна нясе адказнасць за тое, каб людзі атрымлівалі заробкі, каб яны былі занятыя, каб працавала інфраструктура.

Ён жа не можа сказаць Лукашэнку: «Гэта з-за вас, Аляксандр Рыгоравіч, нам санкцыі абвясцілі, з-за вас нам прылятае». Не, санкцыі — не твой клопат, кантэкст зададзены менавіта такі, а ты абавязаны ў гэтай няпростай сітуацыі выкручвацца, прыдумляць, напружвацца. І гэты чалавек у поўным шоку, вядома.

Сацыёлаг Андрэй Вардамацкі прыдумаў добрую формулу. Паводле яго слоў, паводле апытанняў, у Расіі і Украіне назіраецца феномен кансалідацыі вакол сцяга. Паказчыкам гэтага з'яўляюцца вельмі высокія рэйтынгі Зяленскі і Пуціна. Персона — як сімвал для вялікай часткі грамадства.

А сітуацыю ў Беларусі Вардамацкі назваў кансалідацыяй без сцяга. У нас няма кансалідацыі вакол Лукашэнкі, а ёсць кансалідацыя вакол ідэі: «Толькі б нас не закранула. Не дай бог». Вось вакол гэтага аб'ядналіся 86%. Толькі б наша армія не пайшла ваяваць.

І гэта не ідэя Лукашэнкі, які можа і так паступіць, і гэтак. Яму нават не снілася папулярнасць Зяленскага або Пуціна. У нас кансалідацыя вакол адмаўлення. І ў гэтым сэнсе ў нас надзея не на волю лідара, не на Лукашэнку, а на волю Бога.

У расійцаў ёсць свая вялікая місія, яны за яе, што называецца, пашчу гатовыя парваць. У часткі беларусаў ёсць сімпатыі да Расіі. Але беларусы не падзяляюць пасыл: «Мы заваёўваем сваё месца ў свеце». У нас няма гэтай матывацыі.