«Калі б малітвай пра мір можна было спыніць вайну, то войнаў бы не было»

Аб чым трэба маліцца сёння? Адказвае расійскі тэолаг Андрэй Шышкоў.

— Многія праваслаўныя ў гэтыя змрочныя і страшныя дні як мантру паўтараюць: трэба маліцца аб міры, пра каханне, пра памякчэнні злых сэрцаў, — піша Андрэй Шышкоў. — Гэта ні што іншае як спроба загавору рэальнасці, у аснове якой ляжыць ілжывае ўяўленне пра тое, як дзейнічае ў свеце Бог. Злое сэрца нельга памякчыць уздзеяннем звонку, калі яно само не зменіцца. І нават Бог не можа супрацьстаяць свабоднай волі чалавека. Тым больш ім нельга кіраваць праз магічныя просьбы.

Калі б малітвай пра мір можна было спыніць вайну, то войнаў бы не было. У Першую сусветную хрысціянская Еўропа штодня малілася аб міры, але гэта не прадухіліла самага вялікага на той момант пабоішча. Мільёны габрэяў маліліся аб збавенні ад нацысцкага рэжыму, але Бог не прадухіліў Халакост. Пасля Другой сусветнай вайны многія багасловы —і хрысціянскія, і юдэйскія — задаваліся пытаннем: «Дзе быў Бог, калі рабіліся зверствы?». Адказ: ён быў з тымі, хто пакутаваў. Ён суцяшаў тых, хто звярталіся да яго, даваў сілы захаваць чалавечнасць у бесчалавечных умовах. Бог дзейнічае там, дзе ёсць адкрытасць і жаданне, каб ён дзейнічаў. Ён не зрынае тыранаў, не спыняе агрэсараў, не знішчае гвалтаўнікоў — гэта робяць людзі. Затое Бог дае здольнасць адрозніваць дабро і зло.

Заклікі ж маліцца аб міры без выкрыцця канкрэтнага зла сёння становяцца падставай для яго апраўдання.

У гэтым сэнсе паказальны прыклад Дзітрыха Бонхёфера, які пасля доўгіх ваганняў прыняў рашэнне ўдзельнічаць у змове супраць Гітлера. Гэта быў яго выбар, і яго дзеянне. Упэўнены, што Бонхёфер шмат маліўся перад тым, як яго зрабіць. Магчыма, ён маліўся і пра тое, каб Бог спыніў Гітлера, але ў выніку прыйшлося ладзіць змову, якая правалілася, а сам Бонхёфер загінуў у турме. У чым жа тут праявілася сіла Бога? У тым, што Бонхёфер пакінуў будучым пакаленням бескампрамісны прыклад адрознівання дабра і зла. Для многіх хрысціян ён стаў маральным арыенцірам, узорам хрысціянскай мужнасці, не пабаяўся выкрыць зло.

Аб чым жа трэба маліцца сёння?

Не пра абстрактны мір, асабліва, калі мірам называецца вайна.

Не пра бескарысныя памякчэнні злых сэрцаў. Маліцца трэба пра тое, каб Бог дапамог нам адрозніць дабро ад зла і даў сіл выкрыць зло і процідзейнічаць яму. Нават калі камусьці складана выкрываць зло публічна, ён павінен зрабіць гэта хоць бы ў сваім сэрцы, каб здолець пазбегнуць удзелу ў ім.

Вайна — зло, забойства — зло, агрэсары — служыцелі зла, а пакуты і гібель нявінных людзей не апраўданыя нічым.