«Лукашэнка — галоўная пагроза дэмаграфіі». Беларусы адказалі ідэолагам, якія заклікаюць нараджаць

Нізкая нараджальнасць і неабходнасць з'яўлення новых беларусаў сталі адной з асноўных тэм у чыноўнікаў у ліпені. Усё ў рамках новай метадычкі ідэолагаў. Прааналізаваўшы праблему, яны прыйшлі да высновы, што скарачэнне і старэнне насельніцтва ў першую чаргу звязана з «імкненнем жыць у сваё задавальненне, нежаданнем ахвяраваць сваім камфортам і прыярытэтам асабістых інтарэсаў над грамадскімі». Чытачы «Люстэрка» адказалі ідэолагам і распавялі, што ім трэба, каб вырашыцца стаць бацькамі. Аказалася, «каштоўнасныя арыенціры грамадства» ў спісе ўмоў далёка не на першым месцы.

Ганна, 43 гады, Баранавічы

— Мы з мужам не нараджалі, таму што не было пачуцця стабільнасці і абароненасці ва ўмовах татальнага парушэння правоў. Не спрыяў жаданню і нізкі ўзровень медыцынскага абслугоўвання. Калі я ўсё ж адважылася, падчас родаў на мяне крычалі: «Чаго крычыш, пад мужыком, нябось, добра было». Яшчэ пытанні да маленькіх заробкаў і высокіх коштаў, асабліва на тавары і прадукты для дзяцей.

Да таго ж не хочацца аддаваць дзіця ў школу і сад, дзе яму будуць насаджаць чужыя для нас каштоўнасці. Тое, што зараз адбываецца — гэта сюр. Кіруюць баль Азаронкі, Гладкія, Мукавозчыкі. А мы не хочам, каб нашы дзеці раслі ў краіне, дзе выказванне свайго меркавання — гэта экстрэмізм або дыскрэдытацыя дзяржавы, за што свеціць да чатырох гадоў пазбаўлення волі.

Ніхто не хоча жыць у страху і пры гэтым нараджаць дзяцей.

Дзмітрый, 29 гадоў, Мінск

— Мы з жонкай працуем у сферы фінансаў. Пытанне дзяцей перыядычна абмяркоўвалі апошнія гадоў пяць. Падчас адной з такіх размоў вырашылі, што даём сабе на падрыхтоўку год (паправіць здароўе, трохі разабрацца з фінансавымі пытаннямі і гэтак далей), пасля чаго будзем спрабаваць стаць бацькамі. Гэта было ў чэрвені 2020-га.

Праз год сітуацыя ў краіне істотна змянілася як у эканамічным, так і ў палітычным плане. Таму вырашылі адкласці з'яўленне дзіцяці. А яшчэ праз паўгода, калі пачалася вайна ва Украіне, ужо выразна закрылі для сябе гэтае пытанне як мінімум да яе заканчэння. 24 лютага 2022 года мы купілі бутэльку віна (да гэтага цалкам адмовіліся ад алкаголю ў сувязі з планаваннем дзяцей). Нагода тады была несвяточная.

Мы жылі і працягваем жыць у Мінску. Пераезд у іншую краіну ў бліжэйшы час не разглядаем, хоць і не выключаем гэты варыянт канчаткова. Перыядычна думаем, як можна было б гадаваць дзяцей у бягучай сітуацыі. Але з цяперашнім памерам дапамог дэкрэт дастаткова моцна ўдарыць па бюджэце. З улікам крэдыту за кватэру паўстае вялікае пытанне, як выцягнуць выдаткі на дзіця. У такім выпадку гэта будзе ўзровень жыцця, якога я ні сваёй жонцы, ні тым больш свайму патэнцыйнаму дзіцяці не жадаю.

Да таго ж якую будучыню я бачу для свайго дзіцяці? [У дзяржаўных садках і школах] хлопчыку будуць распавядаць, як выдатна паміраць за прэзідэнта, а дзяўчынку будуць вучыць, што галоўная яе мэта — нараджаць. Вядома, гэта ўтрыравана, але прыкладна так я бачу прыярытэты дзяржавы ў выхаванні моладзі. А прыватныя дзіцячыя сады і школы пазачынялі.

Калі выказаць здагадку, што не мы адны кіруемся вышэйазначанымі пытаннямі пры прыняцці рашэння, то зусім не «сучасныя каштоўнасці», не «навамодная субкультура чайлдфры» (якой ужо сто гадоў у абед) вінаватыя ў сітуацыі, што склалася. Менавіта дзяржава, яе палітыка і прыярытэты — прычына дрэннай дэмаграфіі ў нашай краіне. А значыць, пакуль не будуць вырашаны праблемы ў гэтай частцы, паляпшэння сітуацыі чакаць не варта.

«Цяпер плачу толькі ад шчасця». Беларуска на пятым месяцы цяжарнасці пераплыла раку, каб уцячы ад лукашыстаў

Таццяна, 46 гадоў, Мінск

— Я выгадавала дваіх цудоўных дзяцей. Гадавала іх у павазе да сваёй краіны, да іншых людзей і да законаў. Прывівала ім любоў да радзімы і вучыла працы. Гэта рабіла я.

А што робіць мая дзяржава? Мая дзяржава, дзе я нарадзілася, вырасла, дзе жылі ўсе мае продкі і з'яўляюцца нашчадкі, паказвае, што мае дзеці — гэта шрубкі. Не годныя грамадзяне сваёй краіны, а шрубкі, якімі папросту ахвяруюць ва ўгоду таму, каму «часам не да законаў». Хоць дзяржава абавязана берагчы сваіх грамадзян. Усіх. Бо дзяржава — гэта людзі. А наша толькі папракае льготнымі крэдытамі ды «дапаможнікамі». Як быццам гэтыя «велізарныя» грошы ўрад аддае са сваёй кішэні, недаядаюць небаракі.

Вядома, я разумею маладых людзей, якія не спяшаюцца мець дзяцей. Таму што моладзь цяпер думаючая. І проста так дзяўчаты нараджаць не будуць, а толькі з упэўненасцю ў заўтрашнім дні і развіцці.

Што ж робіць наша дзяржава са сваімі грамадзянамі? Выганяе, саджае ў турму, забівае. Сама сябе знішчае. Пытаюся ў сябе: дзеля чаго я гадавала сваіх дзяцей? Каб у адзін момант іх маглі знішчыць па загадзе каго-небудзь? У мяне як у маці велізарная крыўда на тое, што лічыцца маёй дзяржавай.

Сямён, 32 гады, Гданьск

— У рэшце рэшт усе падобныя пытанні зводзяцца да аднаго: дзяржава для чалавека ці чалавек для дзяржавы?

Калі дзяржава для людзей, то падаткі ідуць не на вайну, а на дарогі і інфраструктуру, людзі багацеюць і пашыраюць бізнес, падарожнічаюць па свеце. Тады эканоміка расце, і больш людзей могуць дазволіць сабе дзяцей.

Калі людзі для дзяржавы, то «бабы яшчэ нараджаюць», вечная барацьба за жыццё, «палітыка нас не тычыцца» і «не ўсё так адназначна». Тады можна даваць прысуды за сцягі і кветкі, таму што гэта падрывае дзяржаўны лад, можна выганяць грамадзян з краіны, таму што «жылі ж неяк без ЕПАМаў», і тады трэба ахвяраваць сабой дзеля інтарэсаў кіраўніцтва і нараджаць дзяцей, каб заўтра іх забілі ў аўтазаку або на злачыннай вайне.

Маміны гісторыі. Я стамляюся ад свайго дзіцяці

Марыя, 40, Кембрыдж

— Людзі не статак авечак. Ужо ХХІ стагоддзе, і тыя, хто ўмее думаць, ацэньваць рызыкі і бачаць, якая будучыня чакае іх дзяцей, таму відавочна не гараць жаданнем «пладзіцца і размнажацца». Трэба глядзець не на колькасць людзей у краіне, а на якасць гэтых людзей.

Я сама жыла, вучылася і працавала ў Беларусі, але маё дзіця расце і вучыцца ў Брытаніі. Мы з мужам хочам, каб у яго была добрая будучыня, а не канцлагер і татальнае прамыванне мазгоў. У сучаснай Беларусі няма шчаслівага дзяцінства, хіба толькі для тых, хто не імкнецца да лепшага.

Віталь, 30 гадоў, Мінск

— За шэсць гадоў тулянняў па гарадах нашай краіны даўно выпрацаваліся адказы на «метадычку па дэмаграфіі». Па-першае, заводзіць дзіця ці не заводзіць — гэта рашэнне менавіта пары, а не кіраўніка дзяржавы або ідэолагаў. У краіне ідзе гонка за колькасцю насельніцтва, а не за якасцю. Гэта шлях краін трэцяга свету і скочванне ў Сярэднявечча (шмат дзяцей — старэйшыя дагледзяць малодшых, а бацькі капейку зарабляюць).

Па-другое, прыярытэты краіны можна адсачыць па выдатках на галіны. Цяпер мы, мяркуючы па ўсім, рыхтуемся да вайны, а не развіцця насельніцтва: бюджэт на «ваенку» значна перавышае бюджэт на ахову здароўя і адукацыю.

Да таго ж нараджэнне і выхаванне дзіцяці — гэта забег на доўгую дыстанцыю. Аднаразовыя выплаты і дэкрэтныя дапамогі пакрываюць толькі малую частку выдаткаў, якімі б вялікімі лічбы ні здаваліся на паперы. А кошт жылля і заработная плата — асноўны галаўны боль нашых грамадзян. Сярэдні заробак па краіне — гэта проста лічба. А дзеці зарплату не атрымліваюць, але есці хочуць кожны дзень.

Нарэшце, а як жа развіццё дзіцяці? Кожны добры бацька хоча выхаваць яго як асобу: упэўненую, разумную, самастойную, незалежную. І з гэтым узнікаюць праблемы ў райцэнтрах і на перыферыі, дзе ёсць толькі гурткі ў дамах культуры і пры школе. На дварэ ХХІ стагоддзе, лічбавізацыя, а ў нас, як заўсёды — няма грошай на забавы для дзяцей на вёсцы.

Увогуле, паперу пераводзіць на заканатворчасць у нас умеюць. Шкада, што адной толькі паперай харчавацца доўга не атрымаецца.

«Дзяцей, у тым ліку беларускіх, у "Артэку" выкарыстоўваюць як жывы шчыт»

Вольга, 35 гадоў, Мінск

— У мяне адно дзіця, сын 12-ці гадоў. Сябры і знаёмыя, а цяпер і дзяржава пастаянна цікавяцца: «Чаму не нараджаеце другога?» Я люблю дзяцей і, вядома, хацела б яшчэ дачку. Але нараджаць і гадаваць дзяцей у сённяшніх умовах у Беларусі абсалютна безадказна. Як бы мне гэтага ні хацелася.

Зразумела, што пакуль дзеці падрастуць, сітуацыя можа сто разоў памяняцца. Але пакуль усё імкліва коціцца ў прорву, а на нармалізацыю можа спатрэбіцца не адзін дзясятак гадоў.

Другі аспект — фінансы. Навучанне, развіццё і добрае харчаванне каштуюць дорага. Мая асабістая траўма дзяцінства — пражыванне ў адным пакоі са старэйшым братам. Нават успамінаць гэта не хачу. Лічу, што ў дзяцей павінна быць уласная прастора, хоць невялікая. Асабліва ў разнаполых. Так, у нас з мужам ёсць магчымасць павелічэння жылплошчы. Але марнаваць зберажэнні на нерухомасць у непрадказальнай і нестабільнай краіне, калі ў любую хвіліну ўсё можа пайсці прахам, мне здаецца нелагічным.

Аляксандр, 24 гады, Варшава

— Жаданне жыць у сваё задавальненне — гэта выбар вольнага чалавека. Ці магчыма ў Беларусі цяпер жыць свабодным? Не. Ці магчыма планаваць будучыню? Таксама не.

Асабліва рассмяшыў пункт з метадычкі «аптымізацыя знешніх міграцыйных патокаў, забеспячэнне станоўчага сальда міграцыі». Гэта калі каля паўмільёна чалавек з'ехала і працягвае з'язджаць з краіны. Рэжым Лукашэнкі — галоўная пагроза дэмаграфічнай бяспецы Беларусі.

Ці планую я дзяцей? Так, засталося перавезці сваю сям'ю сюды і легалізавацца.

Алена, 35 гадоў, Мінск

— Я не замужам і без дзяцей. У цяперашні час іх не планую. І са свайго боку бачу дзве асноўныя прычыны зніжэння нараджальнасці.

Першае — гэта эканамічнае становішча ў краіне. Мне не хапае грошай нават на тое, каб забяспечыць сябе. Напрыклад, каб купіць зімовы абутак, даводзіцца эканоміць на ежы і адкладаць грошы. Набыць жыллё наогул нерэальна.

Выкажам здагадку, у мяне будзе дзіця. Яго трэба будзе апранаць, карміць, даваць адукацыю. А сады і школы вядомыя пастаяннымі грашовымі «паборамі». На мой погляд, бытавыя патрэбы адукацыйных устаноў павінны цалкам пакрывацца сродкамі з бюджэту, а не з кішэняў бацькоў. Людзі ўжо плацяць падаткі на гэта. Плюс ведаю ад сябровак з дзецьмі, што патрапіць да ўрача на прыём з дзіцем — гэта цэлы квэст і куча нерваў.

А другое — гэта стаўленне да сям'і і шлюбу ў грамадстве. Мужчыны ўсё больш шукаюць свабодных адносін, а варта дзяўчыне зацяжарыць, адразу выпараюцца. Грамадства ж у гэтым выпадку асуджае жанчын, называючы іх «развядзёнкай з прычэпам», маўляў, сама вінаватая. Ды і абразлівае «яжемать» у цэлым таксама гняце.

Таму пытанне не ў «нежаданні ахвяраваць сваім камфортам», як кажуць ідэолагі, а ў немагчымасці забяспечыць сябе і дзіця хоць бы на базавым узроўні. А камфорту ніякага няма.

Ігар, 45 гадоў, Мінск

— Як бацька траіх дзяцей з радасцю адкажу! Хай ідэолагі, чыноўнікі і асабліва кіраўнікі пакажуць прыклад. Хай народзяць хоць бы траіх. І каб дзеці хадзілі ў звычайныя садкі, у звычайныя школы і ў звычайныя паліклінікі. Хай карыстаюцца агульнымі аховай здароўя і адукацыяй. Лёгка заклікаць і раіць, калі сам жывеш у шакаладзе.

Канстанцін, 31 год, Батумі

— А аб чыім камфорце я павінен думаць у сваім жыцці? Аб вашым? Я з краіны з'ехаў разам з сям'ёй праз такіх, як вы, у якіх галоўная праблема ў жыцці — як даўжэй гэтую сістэму ўтрымаць. Таму што без яе вы проста ніхто.

Дзяцей нараджаюць, калі ў нармальнай ступені могуць задаволіць свае патрэбы. Напрыклад, патрэба ў бяспецы, якой няма ў бягучай Беларусі. Куды нараджаць дзяцей? Адразу ў аўтазак?

Вось вам і адказ: калі людзі і будуць заводзіць дзяцей свядома, то яны будуць рабіць гэта не ў Беларусі, каб вы не змаглі зас**ць ім мазгі.