Палітвязень Анатоль Хіневіч: У параўнанні з ШІЗА, карцар — гэта курорт

Да затрымання Анатоль Хіневіч працаваў праграмістам. У 2020 годзе ён атрымаў 15 сутак за нядзельны марш, а неўзабаве быў затрыманы ўжо па крымінальнай справе: нібыта за тое, што супраціўляўся міліцыі. 

У зняволенні Анатоль Хіневіч правёў больш за два гады. У калоніі разбіраў старыя процівагазы і працаваў падсобным у швейным цэху. А яшчэ хадзіў у літаратурны клуб і чытаў са сцэны свае вершы. Цяпер Хіневіч жыве ў Літве — «Медыязона» паразмаўляла з ім.

Працаваў у Мінгарвыканкаме, затрымалі за нядзельны марш

30-гадовы барысаўчанін Анатоль Хіневіч пераехаў у Мінск у 2011 годзе, калі паступіў ва ўніверсітэт. Пасля вучобы ён некалькі гадоў працаваў праграмістам у цэнтры інфармацыйных тэхналогій, распрацоўваў у тым ліку сэрвісы для Мінгарвыканкама — напрыклад, для чаргі на жыллё і запісу ў ЗАГС. У вольны час праграміст пісаў песні. У 2017 годзе Хіневіч выступіў на фестывалі «Бардаўская восень».

Тады ж ён пачаў цікавіцца палітыкай: у Беларусі прынялі дэкрэт аб дармаедах, праз што ва ўсёй краіне прайшлі акцыі пратэсту. «Тут у мяне намалявалася відавочная супярэчнасць з дзеяннямі ўлады», — кажа ён.

Упершыню яго затрымалі ў верасні 2020 пасля Маршу справядлівасці ў Мінску.

«Каля ГЦ «Маскоўска-Венскі» група людзей заўважыла, што набліжаюцца аўтобусы, і было зразумела, што цяпер пачнуцца захопы. Хтосьці з натоўпу крычаў "становімся ўсе, сваіх не аддаём"», — успамінае ён.

Сілавікі разбілі счэпку і затрымалі частку пратэстоўцаў. Сярод іх апынуўся і Хіневіч, яго арыштавалі на 15 сутак. На волю ён выйшаў 5 кастрычніка — адразу паехаў да сям'і ў Барысаў. 28 кастрычніка «недзе 10 узброеных людзей» выбілі дзверы ў бацькоўскую кватэру, правялі ператрус, і Хіневіча зноў затрымалі праз тую счэпку ў цэнтры Мінска. Гэтым разам — па крымінальнай справе.

«Крычалі, заляпілі вочка, потым стрэльбай дзверы выбілі. Нейкі салдат заскочыў, паклаў на падлогу мяне, следчыя пачалі складаць свае паперкі. Казалі, быццам бы я збіў кагосьці 20 верасня. Я адказваў, што мяне ўжо судзілі за ўдзел у маршы 20 верасня. Але на мяне як быццам бы з нуля была заведзена новая крымінальная справа па супраціве [міліцыі]».

Сілавікі канфіскавалі ў Хіневіча два тэлефоны і ноўтбук, забралі бацькоўскі камп’ютар. Мінчуку выставілі абвінавачванне і адправілі ў следчы ізалятар.

Шклоўская калонія — беларускі філіял пекла

Пракураная камера і гульня ў «Мафію» на прагулцы. СІЗА

У СІЗА кураць проста ў камеры, і яе практычна немагчыма праветрыць. Хіневічу, які не курыў, было складана знаходзіцца ў цыгарэтным смогу. Сукамернікі нейкі час вучылі праграміста «турэмным парадкам», а ён «проста стараўся ні з кім не канфліктаваць».

У камеры ў мужчын быў сумесны рытуал — пры знаёмстве з новым чалавекам або падчас провадаў у іншую камеру ўсе разам пілі гарбату. Кубак з моцнай заваркай перадавалі па коле, «ведучы пры гэтым свецкія размовы». «Дзіўна і смешна гэта выглядае з улікам таго, што да крымінальнага свету ніхто з тых, хто сядзіць у камеры, дачынення не мае. Але такая бутафорыя падтрымлівалася».

Часам падчас прагулак ва ўнутраным дворыку мужчыны забаўляліся гульнёй у «Мафію». Спортам у цеснай камеры займацца было нязручна, але даводзілася выкручвацца — «каб не разваліцца ад пастаяннага сядзення». У асноўным у камеры Анатоль бавіў час за чытаннем, разгадваннем сканвордаў і складаннем вершаў. За час зняволення ён напісаў іх каля ста.

Анатоль Хіневіч: «І тады я адказаў у мікрафон: «Ну, у такім разе Слава Украіне!»

Збіў амапаўцаў, лежачы на зямлі. Суд

У снежні 2020 года Анатоля Хіневіча асудзілі да 2,5 гадоў калоніі. Супрацоўнікі АМАП, якія праходзілі па справе пацярпелымі, казалі, што праграміст наносіў ім удары, лежачы на зямлі. Ад удараў Хіневіча ў іх з’явіліся гематомы, але медыцынскіх пацвярджэнняў гэтаму няма. Ад абследавання супрацоўнікі адмовіліся, растлумачыўшы гэта тым, што «яны ж мужчыны», а пацярпелі яны ў асноўным маральна. Адзін з амапаўцаў сказаў, што «маці яго нарадзіла не для таго, каб ён быў хлопчыкам для біцця».

Анатоль абскардзіў прысуд і чакаў новага пасяджэння ў жодзінскім СІЗА. Там яго паставілі на прафілактычны ўлік. Паводле яго слоў, ён назваў камісію па ўліку «акупантамі і галімым АЗГ»; за гэта яго адправілі ў карцар на 5 сутак.

«Тады было цяжка. Але ўжо ў калоніі я тройчы быў у ШІЗА. У параўнанні з ШІЗА, карцар — гэта курорт. У карцары на ноч табе выдаюць матрац, то-бок ты можаш спаць. Плюс у карцары я быў зімой, і там было ацяпленне. У ШІЗА гэтага не было, я там сабе ўсё адмарозіў, былі праблемы з ныркамі», — кажа Хіневіч.

У ШІЗА праграміста адпраўлялі тройчы — сумарна на 32 дні. Першы раз — за тое, што «з кімсьці з супрацоўнікаў не павітаўся», потым праз неадпаведнасць рэчаў і іх вопісу і 15 сутак перад вызваленнем з калоніі.

«Зашпілілі рукі за спінай і пачалі катаваць». Гісторыя былога палітвязня

На літаратурным гуртку чытаў са сцэны вершы. Калонія

У калоніі палітвязня адправілі працаваць на разборку металу. Асуджаныя разбіралі савецкія процівагазы і іншыя вырабы на складовыя часткі — медзь, свінец, жалеза, алюміній. Праз праблемы са здароўем гэтая праца для Хіневіча была цяжкай. У чэрвені 2021 года перайшоў у швейны цэх падсобным рабочым.

У калоніі ёсць гурткі па інтарэсах: напрыклад, Анатоль хадзіў у літаратурны клуб. Тэмы сустрэч зацвярджаў Дэпартамент выканання пакаранняў. Афіцыйную частку гуртка здымалі на камеру для справаздачнасці, а потым, паводле слоў Хіневіча, зняволеныя абмяркоўвалі «больш свабодныя тэмы».

У літаратурным клубе былі свае актывісты. Яны рыхтавалі выступленні, шукалі матэрыял для заняткаў у бібліятэцы, падбіралі відэаролікі. Клуб ладзіў і музычныя вечары з праглядам кліпаў, тады замест звыклых 10-15 чалавек магло прыйсці каля ста. Ролікі глядзелі праз праектар на вялікім экране. Часам асуджаныя ладзілі дыскусіі і чыталі вершы.

На адной з сустрэч Анатоль Хіневіч прачытаў свой верш, напісаны ў зняволенні. Ён падзяліўся ім з журналістамі «Медыязоны».

Ахвяра прагрэсу

Заварушылась кола ведаў,

упэўнены, што ў яго залезу.

На фоне сацыяльнага суседа

нет мэты стаць ахвяраю прагрэсу.

Язжай хутчэй, раскручвай рэчаіснасць

далей ад крыўд, з сярэднявечча лесу

туды, дзе не чакаюць лёс ад знічкі,

дзе шлях пракладзены ахвярамі прагрэсу.

Ліхтар навукі — састарэлая прылада,

яна вядзе да небяспечнасці і стрэсу.

Святло з экрана лепей дасць параду

абраўшым стаць ахвярамі прагрэсу.

Маркетынг прапаноўвае ўсім кактус,

прыйшоўшы на мышыную імпрэзу.

Так зручна атрымаць усё адразу,

каб нараджаць далей ахвяр прагрэсу.

У лютым 2023 года Анатоль Хіневіч вызваліўся з калоніі і пазней з’ехаў у Літву. Цяпер ён праходзіць дадатковыя курсы па IT і плануе выдаць зборнік вершаў, напісаных у зняволенні.