Праграміст з Піцера ехаў на магілу дзядулі. Яго шукалі 10 дзён. Яшчэ адна гісторыя пра Акрэсціна

"Затрыманага ў Мінску расіяніна 10 дзён не могуць знайсці ні родныя, ні расійскае МЗС", — матэрыял з такім загалоўкам выйшаў на "Медузе" 19 жніўня. Фронтэнд-распрацоўшчык з Санкт-Пецярбурга Міхаіл Дарожкін быў затрыманы беларускім АМАПам 9 жніўня. Больш за тыдзень пра яго нічога не было вядома.

Увечары 23 жніўня ён выйшаў з ЦІП на Акрэсціна і цягам 2,5 гадзіны пакінуў краіну. dev.by выслухаў гісторыю Міхаіла аб незабыўных 15 сутках у Беларусі.

"У Расіі гэта адназначна назвалі б выкраданнем"

— Я сам родам з Оршы, але ў 1984 годзе пераехаў разам з мамай у Ніжнявартаўск. Апошнія 17 гадоў жыву ў Санкт-Пецярбургу.
У жніўні запланаваў паездку ў Беларусь — мне трэба было з'ездзіць у Оршу, уладкаваць магілу дзядулі, які памёр летась. З-за каронавіруса я не мог трапіць у вашу краіну раней, а летам стала можна.
Я прыехаў раніцай 8 жніўня на аўтобусе "Санкт-Пецярбург-Мінск", бо цягнікі адмянілі, і ў Оршу зараз прасцей трапіць праз беларускую сталіцу. Пешшу прайшоў ад вакзала да метро "Барысаўскі тракт", дзе жыве мой сябар. Пакуль гуляў, здымаў горад: я фатаграфую з дзяцінства, фотаапарат заўсёды са мной ва ўсіх паездках. Перадвыбарчы Мінск быў такім пустым у тую суботу, я нават здзівіўся, што на вуліцах у выходны дзень так мала людзей.
Увечары я паехаў на Зыбіцкую. У гэты час ля метро "Кастрычніцкая" праходзілі затрыманні — людзі ў цывільным і амапаўцы хапалі людзей з белымі стужачкамі і бранзалетамі на руках. Па перыметры курсіравалі мікрааўтобусы без нумароў, унутры якіх сядзелі людзі ў масках і чорных футболках з надпісам АМАП.
Там жа было з дзясятак фотарэпарцёраў. Я вырашыў далучыцца да іх — зрабіў некалькі кадраў, зняў адно відэа, потым я выклаў яго на Facebook. Я быў упэўнены тады, што знаходжуся ў бяспецы — я быў апрануты някідка, а яшчэ на мне была бейсболка з беларускім сцягам. Я адмыслова яшчэ раніцай, пакуль ішоў да сябра, купіў чырвона-зялёную нашыўку, таму што думаў, гэта дасць мне нейкі імунітэт у Беларусі.
Фотарэпарцёры, як мне здалося, былі ўвесь час напагатове, нібы ў любы момант гатовыя ўцякаць. Хлопцы, якіх затрымлівалі амапаўцы і людзі ў цывільным, пыталіся: "За што?" і "На якой падставе?" — але тыя нічога не адказвалі, проста цягнулі за рукі да мікрааўтобусам. Я быў здзіўлены і абураны: у Расіі гэта адназначна назвалі б выкраданнем.

«Пішы ўсюды: "Згодны“, — і цябе заўтра ж адпусцяць»

9 жніўня планаваў ехаць у Оршу. Дзесьці пасля абеду з'ездзіў на вакзал — купіў квіток на 23:16, а потым адправіўся ў цэнтр. Я падпісаўся на канал Nexta, каб ведаць, куды не варта ісці ў Мінску. Гэта потым ужо, размаўляючы з супрацоўнікам КДБ у ЦІП на Акрэсціна я даведаўся — што той, хто падпісаны на Nexta, — вораг народа. І я так і не змог пераканаць яго, што ўсё дакладна наадварот: я хацеў толькі ведаць, дзе ў горадзе што адбываецца, каб пазбегнуць гэтых месцаў.
Я прагуляўся па парку насупраць цырка (парк Янкі Купалы — заўв. рэд.), потым вырашыў пешшу дайсці да вакзала, але на праспекце былі выстаўленыя ачаплення, прыйшлося ехаць на метро. У мяне было яшчэ 2 гадзіны да цягніка — і я вырашыў яшчэ пагуляць па кварталу, паздымаць.
На падыходах да плошчы Незалежнасці стаялі курсанты ў ачапленні. Я фатаграфую вайскоўцаў і паліцыю ва ўсіх сваіх паездках, і ніколі гэта не выклікала пытанняў. Нават у Іспаніі, дзе за фота паліцэйскіх прадугледжаны штраф ад 600 да 30 тысяч еўра, я фатаграфаваў сілавікоў направа і налева — ніхто і слова не сказаў.
Але толькі я пачаў здымаць, як да мяне падышоў адзін з курсантаў: "Мужчына, пройдзем, калі ласка!" Падвёў мяне да мікрааўтобуса. Там сядзелі 3 супрацоўнікі АМАПу і пара чалавек у цывільным. Папрасілі прад'явіць дакументы. Я дастаў пашпарт грамадзяніна Расійскай Федэрацыі, пасведчанне аб нараджэнні, дзе пазначана, што я нарадзіўся ў Оршы і квіток на цягнік. Яны паглядзелі яшчэ, што ў мяне ў заплечніку — палка каўбасы, галоўка сыру Бры і калекцыйнае новосвецкае шампанскае. У выніку мяне адпусцілі. Сказалі: «Табе вельмі пашанцавала! Ідзі на цягнік»
Я толькі паспеў разгарнуцца і зрабіць некалькі крокаў, як той мікрааўтобус дагнаў мяне. Яго пасажыры сказалі, што ў мяне тактычныя чаравікі і наогул я "падобны на баевіка", таму мяне варта даставіць у РУУС. Зацягнулі рукі за спіной пластыкавай сцяжкай.
У РУУС Кастрычніцкага раёна на мяне склалі адразу 2 пратаколы. Паводле першага я чапляўся да мінакоў, па другім — аказваў супраціў супрацоўнікам міліцыі. Мне сказалі, калі не згодны, магу так і напісаць, але "гэта нічога не зменіць".
— Што трэба зрабіць, каб выйсці хутчэй? — спытаў я.
— Пішы ўсюды "згодзен", — на судзе скажы, што прызнаеш віну — і цябе заўтра ж адпусцяць.
Я так і зрабіў. І мяне перавялі да наступнага супрацоўніка. Ён таксама стаў гаварыць, што я — баявік. Я тлумачыў, што гэта не так. Ён сказаў: "Ты пакуль пасядзі, калі нічога на цябе не знойдзем, адпусцім". Я вядома, здзівіўся: звычайна людзей затрымліваюць, калі на іх ужо ўсё ёсць, — але спрачацца не стаў.
Я папрасіў тэлефон, каб патэлефанаваць родным. Мне далі кнопкавы Samsung. Я набраў нумар, сказаў, што знаходжуся ў РУУС, але заўтра, спадзяюся, адбудзецца суд — і я ў гэты ж дзень прыеду ў Оршу.

"У кожнай камеры палова людзей была збітая"

Потым мяне адправілі ў камеру папярэдняга затрымання. Было ўжо позна — я паспрабаваў заснуць. Прачнуўся ад вокрыку «на выхад!»
Мяне і яшчэ 5 чалавек вывелі з камер і павялі ў двор — там была ноч, гарэлі пражэктара. Нас паставілі да сцяны з калючым дротам, як у фільмах пра нацыстаў. Затым да нас падышлі курсанты-трэцякурснікі факультэта ўнутраных войскаў у камуфляжы Multicam і вельмі моцна зацягнулі на руках сцяжкі. Хтосьці з міліцыі сказаў ім надалей так не рабіць.
Затым нас пасадзілі ў кароткую «газель» і павезлі на Акрэсціна. Чацвёра з нас сядзелі на заднім сядзенні, адзін — наперадзе і яшчэ адзін — на падлозе. Пакуль ехалі, мы скардзіліся, што сцяжкі балюча ўпіваюцца ў скуру. Не памятаю, хто першы сказаў пра гэта, можа быць, нават я. Міліцыянты казалі нам: "пацярпіце, цяпер прыедзем".
Спачатку нас падвезлі да будынку ІЧУ. Там стаялі такія ж вэвэшнікі, але толькі ўжо з гумовымі дубінкамі ў руках. Мы зразумелі, што, хутчэй за ўсё, цяпер нас будуць біць. Але тут з'явіўся чалавек, які сказаў, што тых, каго прывезлі "з матэрыяламі на руках", трэба везці ў ЦІП.
Там у ЦІПе мясцовыя супрацоўнікі з пінкамі, штуршкамі і вокрыкамі расставілі нас ля сцяны. Усе былі ў масках. Наогул за ўвесь час я бачыў з пятак асоб міліцыянтаў. Далей руціна — вадзілі, распраналі, аглядалі ... за ўвесь гэты час ні разу не ўдарылі, мяне ў прынцыпе ў Мінску не білі. Але ў кожнай камеры, дзе я быў, палова людзей была збітая.

"Чалавек запатрабаваў туалетную паперу і мыла, так яго вывелі ў калідор і 12 разоў ударылі дубінкай. Мы лічылі ўдары"

Нас усіх завялі ў камеру прыкладна 2,20×5,30 метраў, злева ад дзвярэй — туалет "ачко", з іншага боку — жалезная сценка, рукамыйніца і нары на 2 спальных месцы, наверсе — акно з кратамі, справа — тумбачка на 2 аддзяленні, вузкі столік і лаўка. Усе прыкручана да падлогі. На адным з ложкаў былі коўдру, падушка і матрац, пасцельнай бялізны не было — мы наогул убачылі яе толькі на 6-7 дзень.
У камеры ўжо было 2 чалавекі, разам атрымалася 8. Чацвёра з нас ляглі спаць на ложку астатнія — на падлозе. Я разаслаў сваю куртку, а пад галаву паклаў пластыкавую бутэльку.
Першыя тры дні нас не кармілі наогул. У нас была толькі вада з-пад крана. Але ніхто з нас не абураўся, нічога не патрабаваў. Мы ўжо ведалі, што за просьбы б'юць: у камеры насупраць чалавек запатрабаваў туалетную паперу і мыла, так яго вывелі ў калідор і 12 разоў ударылі дубінкай. Мы лічылі ўдары.
Бо на Акрэсціна прыблізна 100 месцаў, а прывезлі каля 800 чалавек (мы чулі гэтую лічбу ад супрацоўнікаў, а ў наступныя дні хтосьці з іх выпусціў фразу: «на складзе ўжо 1600 тэлефонаў»), камеры «ўшчыльнялі». 11 жніўня нас паднялі на паверх вышэй, у такую ж камеру, дзе ўжо было 25 чалавек, — так нас стала 33.
У новай камеры было ўсяго на 2 ложкі больш, чым у папярэдняй. Хлопцы спалі па чарзе. Хтосьці ўладкоўваўся над ложкамі, хтосьці пад сталом і на падлозе. У памяшканні было так горача, што сцены былі мокрымі — было вельмі цяжка знаходзіцца ў такіх умовах.
Як я ўжо казаў, палова людзей у камеры была збітая — гематомы былі на спіне, баках. Але канкрэтна сярод іх ва медычнай дапамогі ніхто не меў патрэбу. Нам было чуваць, што адбываецца ў калідоры і ў двары. Пасля 10 жніўня на працягу 3-4 дзён штоноч з 2 да 6 раніцы ў двор выводзілі ад 100 да 300 зняволеных і "пачкамі" па 10 чалавек збівалі гумовымі дубінкамі. Людзі, якіх выводзілі з камер, назад больш не вярталіся. Думаю, іх потым адпускалі.
У чацвер 13 жніўня ўсіх асуджаных павезлі ў Жодзіна. У нашай камеры засталося ўсяго 5 чалавек. Мяне таксама павінны былі павезці туды, але потым перавялі ў камеру да іншаземцаў — там было 22 чалавекі.

"Калі нас засталося ўсяго 8 ва ўсім Акрэсціна, прыйшла камісія з Міністэрства аховы здароўя "глядзець пабоі"

Увесь час, пакуль я быў на Акрэсціна, я кожны дзень прасіў у супрацоўнікаў, якія праходзяць міма, запрасіць да мяне расійскага консула. Але яны альбо маўчалі, альбо казалі: "Ты нікому не патрэбны", "ніхто да цябе не прыйдзе", "Расія пра цябе забылася", "Сядзі, колькі далі".
Што цікава — у першы дзень мяне разам з сямю маімі сукамернікамі вывелі ў калідор і далі падпісаць яшчэ адзін пратакол, ужо трэці. Па ім у той час, калі рэальна я быў у Кастрычніцкім РУУС, я знаходзіўся "на стэле" і "ўдзельнічаў у шэсці". Нам тады сказалі: "падпісваеце цяпер — мы даем вам штраф, і праз 2 гадзіны выпусцім". Вядома, усе ўсё падпісалі. Але, як я зразумеў, потым устаноўкі памяняліся — і нікога нікуды не адпусцілі.
11-12 жніўня больш за 25 чалавек у нашай камеры асудзілі на тэрмін ад 7 да 15 сутак, я атрымаў сем. 13 жніўня быў другі суд — далі яшчэ 14 сутак па першых двух пратаколах. Я распавядаў суддзям, як усё было на самай справе, але яны нават слова ў адказ не казалі.
 На чацвёртыя суткі знаходжання на Акрэсціна нас упершыню пакармілі. Далі нізкагатунковыя пярловую кашу на вадзе — нясмачна, але ўсе елі яе з задавальненнем. На пятыя суткі пакармілі ўжо 3 разы. А яшчэ нам выдалі туалетную паперу і мыла.
Людзей павезлі ў Жодзіна, у ЦІП засталося пару дзясяткаў чалавек. Тады да нас пусцілі святара — іерэя Мінскай епархіі Беларускай Праваслаўнай Царквы Георгія Лапухова. Ён спытаў, што нам трэба. Я папрасіў выклікаць консула, але бацюшка адказаў, што "гэта да следчага". На наступны дзень ён прынёс нам шампунь, шчоткі і зубную пасту, а яшчэ праз дзень — садавіну. Наогул-то яны забароненыя да перадачы, але яму дазволілі: ён раздаў кожнаму па грушы, яблыку, нектарыны і абрыкосу.
А калі нас засталося ўсяго 8 ва ўсім Акрэсціна (мая камера была першай — і я бачыў, колькі кубкаў было на раздачу падчас абеду, а на іншых паверхах зняволеных ужо не было) прыйшла камісія з Міністэрства аховы здароўя «глядзець пабоі»: два чалавекі ў халатах і адзін у касцюме. Гэта нагадвала нейкі фарс! Я ў камеры быў адзін, цялесных пашкоджанняў у мяне не было. Яны сказалі: "Выбачайце!" — і сышлі.

"Многім сотням людзей гэтыя крыкі будуць сніцца вельмі доўга"

Пакуль нас было шмат у камерах, супрацоўнікі ЦІП давалі часам шарыкавую ручку, каб мы склалі спіс людзей у камеры. Тады мы бралі туалетную паперу і пісалі адзін аднаму нумары тэлефонаў у надзеі, што тыя, хто выйшлі раней, звяжуцца з нашымі роднымі. Так прыкладна на сёмы дзень мае сваякі даведаліся, што я жывы-здаровы.
Я да канца не быў упэўнены, ці не павязуць мяне куды, калі я выйду — і дамовіўся з сукамернікамі так: калі ў двары мяне будзе чакаць аўтамабіль, я гучна пракрычу яго нумар, а яны перададуць гэтую інфармацыю валанцёрам.
І вось я выходжу — у двары ЦІП машын няма, я выдыхаю. Выходжу на вуліцу — а там мяне чакае аўтамабіль з чырвонымі дыпламатычнымі нумарамі, відавочна, консульскі, уф. Я падыходжу, пераконваюся, што не памыліўся — выдыхаю трэці раз.
Мне далі 2,5 гадзіны, каб пакінуць тэрыторыю Рэспублікі Беларусь. І я хачу выказаць вялікую падзяку супрацоўнікам амбасады Расійскай Федэрацыі ў Беларусі — яны выканалі гэтую задачу.

Я не ведаю, як расійскае тэлебачанне асвятляе падзеі ў Беларусі, — я ў прынцыпе не гляджу тэлевізар, — але не ўпэўнены, што яны кажуць, што ў гэтай краіне пануе беззаконне і бяспраўе. Я стаў вельмі негатыўна ставіцца да беларускіх праваахоўных органаў пасля 15 сутак у Мінску.
Вядома, я не чакаў, што затрыманых будуць "гладзіць па галоўцы", але ўсё роўна, калі ты чуеш, як уначы кагосьці раз 50 б'юць дубінкай па спіне, гэта пакідае глыбокі след у тваёй памяці. Я думаю, многім сотням людзей, якія былі на Акрэсціна, гэтыя крыкі будуць сніцца вельмі доўга.