Што нас чакае ў выпадку ўвядзення надзвычайнага становішча?

Праз эпідэмію COVID-19 краіны свету ўвялі ў сябе рэжым каранціну, надзвычайнага становішча або надзвычайнай сітуацыі. У Еўропе без гэтых мер пакуль жывуць толькі Беларусь і Швецыя. TUT.BY паглядзеў, пры якіх абставінах у Беларусі можа быць уведзена надзвычайнае становішча і як пры ім будуць жыць беларусы.

Уводзіцца прэзідэнцкім указам
Парадак увядзення і рэжым дзеянні НС у Беларусі зацверджаны законам аб Надзвычайным становішчы, прынятым у 2002 годзе.
Па законе надзвычайнае становішча — гэта асаблівы часовы прававы рэжым дзейнасці дзяржорганаў, службовых асоб, які ўводзіцца на ўсёй тэрыторыі Беларусі або ў яе асобных мясцовасцях, і які дапускае абмежаванні правоў і свабод грамадзян Беларусі, замежных грамадзян і асоб без грамадзянства, правоў арганізацый, а таксама ўскладанне на іх дадатковых абавязкаў.
Падставай для ўвядзення надзвычайнага становішча, акрамя пагрозы тэрытарыяльнай цэласнасці і існавання дзяржавы, можа быць і пагроза бяспецы жыцця і здароўя людзей. І менавіта да такіх абставінах адносяцца эпідэміі, якія пацягнулі чалавечыя ахвяры і нанясенне шкоды здароўю людзей. Гэта значыць сёння эпідэмія COVID-19 — законная прычына ўвядзення надзвычайнага становішча ў Беларусі.
Надзвычайнае становішча ў краіне сваім указам уводзіць прэзідэнт. Пры гэтым у дакуменце абавязкова павінны быць указаны абставіны, якія сталі прычынай уводу надзвычайнага становішча, абгрунтаванне ўвядзення НС, межы тэрыторыі, на якой уводзіцца становішча, хто з дзяржорганаў будзе яго забяспечваць, тэрмін дзеяння, а таксама час уступлення ўказа ў сілу. Акрамя таго, кіраўнік краіны павінен дакладна пазначыць вычарпальны пералік часовых абмежаванняў правоў і свабод грамадзян і правоў арганізацый.
Указ кіраўніка краіны аб НС публікуецца неадкладна, а члены Савета Рэспублікі павінны яго разгледзець і вынесці сваё рашэнне і не пазней чым у трохдзённы тэрмін пасля ўнясення ўказа. Пры гэтым, калі ўказ аб увядзенні надзвычайнага становішча Савет Рэспублікі не зацвердзіць, то дакумент тут жа губляе сілу.

30 сутак — па ўсёй краіне, 60 — у асобнай мясцовасці

Рэжым надзвычайнага становішча на ўсёй тэрыторыі Беларусі па законе не можа перавышаць 30 сутак. Калі НС Уводзяць у асобных галінах або мясцовасцях, то там рэжым можа дзейнічаць 60 сутак. Але ў законе ёсць агаворка: калі за гэты час не будуць дасягнутыя мэты, дзеля якіх уводзілі надзвычайнае становішча, напрыклад, пік захворвання каронавірусам не пойдзе на спад, то кіраўнік краіны яшчэ адным указам можа падоўжыць гэты асаблівы рэжым.
Адмяніць надзвычайнае становішча раней тэрміну таксама можа толькі прэзідэнт.
Дзяржорганы губляюць паўнамоцтвы, пераязджаць з вобласці ў вобласць забаронена, выбары адмяняюццаРазам з рэжымам надзвычайнага становішча ў краіне ўводзіцца шэраг абмежаванняў. Мы ўжо бачым гэта на прыкладзе іншых краін, дзе на фоне пандэміі каронавіруса COVID-19 уводзіцца рэжым надзвычайнага становішча або надзвычайнай сітуацыі.
Напрыклад, у Чэхіі з хаты можна выходзіць толькі ў краму за прадуктамі і ў аптэку. Пры гэтым урад патрабуе, каб нават маленькія дзеці былі ў масках, а калі іх няма, то хаця б закрывалі нос і рот шалікамі. За парушэнне гэтага правіла вам могуць выпісаць штраф да 800 долараў у эквіваленце. Ва Украіне таксама забаронена знаходзіцца ў грамадскіх месцах без масак, зачыненыя паркі і прыбярэжныя зоны, а ў Кіеве карыстацца грамадскім транспартам могуць толькі медработнікі, ратавальнікі, камунальнікі, праваахоўнікі, работнікі аптэк, прадуктовых крам і стратэгічных прадпрыемстваў.
У Маскве і яшчэ некалькіх буйных расійскіх гарадах увялі рэжым НС або павышанай гатоўнасці. Правілы некалькі разоў мяняліся, але з 30 сакавіка ў сталіцы РФ быў уведзены рэжым хатняй самаізаляцыі для ўсіх жыхароў, незалежна ад узросту. Пакідаць дом можна толькі за экстранай меддапамогай, для абавязковых паездак на працу, паходу ў бліжэйшы магазін або аптэку, выгулу жывёл і вынасу смецця.
Калі ў Беларусі ўвядуць надзвычайнае становішча, то будзе прыняты шэраг абмежаванняў, сярод якіх:

• поўнае ці частковае прыпыненне на тэрыторыі, на якой уведзена надзвычайнае становішча, паўнамоцтваў дзяржаўных органаў;
• устанаўленне абмежаванняў на свабоду перамяшчэння па тэрыторыі, на якой уведзена надзвычайнае становішча, а таксама ўвядзенне асобага рэжыму ўезду на паказаную тэрыторыю і выезду з яе;
• узмацненне аховы грамадскага парадку, аб'ектаў, якія падлягаюць дзяржаўнай ахове, i аб'ектаў, якія забяспечваюць жыццядзейнасць насельніцтва i функцыянаванне транспарту;
• устанаўленне абмежаванняў на ажыццяўленне асобных відаў фінансава-эканамічнай дзейнасці, уключаючы перамяшчэнне тавараў, паслуг і фінансавых сродкаў.

Акрамя таго, будзе ўсталяваны асаблівы парадак продажу, пакупкі і размеркавання прадуктаў харчавання і прадметаў першай неабходнасці. Гэта значыць, калі мы гаворым пра нераспаўсюджванне COVID-19, можа быць так, што ў першую чаргу прадукты і лекі будуць прадаваць тым, хто знаходзіцца ў зоне рызыкі — пенсіянерам. Так паступілі ў Празе, дзе раніцай у прадуктовыя крамы могуць хадзіць толькі пажылыя людзі, каб знізіць для іх рызыку заражэння.
Пры ўвядзенні рэжыму надзвычайнага становішча ў Беларусі адмяняюцца выбары і рэферэндумы. І калі ў перыяд дзеяння надзвычайнага становішча мінае тэрмін паўнамоцтваў выбарных дзяржаўных органаў i службовых асоб тэрмін іх паўнамоцтваў працягваецца да зняцця надзвычайнага становішча.
Сёлета ў Беларусі павінны прайсці прэзідэнцкія выбары. Дата пакуль не прызначаная, але, як ужо не раз заяўляла кіраўнік ЦВК, яны павінны адбыцца не пазней за 30 жніўня. У выпадку ўвядзення надзвычайнага становішча дата выбараў будзе адсунутая.

На тэрыторыі з НС прызначаецца камендант

Па законе на тэрыторыі, на якой уведзена надзвычайнае становішча, устанаўліваецца камендатура і прызначаецца камендант з даволі шырокімі паўнамоцтвамі.
Ён выдае загады і распараджэнні па пытаннях забеспячэння рэжыму надзвычайнага становішча, устанаўлівае час і тэрмін дзеяння каменданцкай гадзіны, вызначае асаблівы рэжым уезду на тэрыторыю і выезду з яе, устанаўлівае асаблівы рэжым продажу зброі і боепрыпасаў, алкагольнай прадукцыі, лекавых сродкаў, устанаўлівае асаблівы парадак акрэдытацыі журналістаў і парадак іх працы.
Тых, хто парушае правілы каменданцкай гадзіны, могуць або выслаць з тэрыторыі або затрымаць і трымаць пад вартай да зняцця надзвычайнага становішча. Але ёсць агаворка: пры адмене надзвычайнага становішча ўсе адміністрацыйныя справы, заведзеныя за парушэнне рэжыму, спыняюцца, а ўсіх затрыманых адпускаюць.
Пры гэтым суды на тэрыторыі надзвычайнага становішча працягваюць дзейнічаць.
Што тычыцца пракуратуры, то пры ўвядзенні надзвычайнага становішча на тэрыторыях некалькіх абласцей Беларусі генпракурор можа стварыць Міжрэгіянальную пракуратуру тэрыторыі, на якой уведзена надзвычайнае становішча.

Страляць могуць?

Па законе падчас надзвычайнага становішча ў міліцыі і вайскоўцаў не дадаецца правоў на прымяненне фізічнай сілы, спецсродкаў, зброі, баявой і спецыяльнай тэхнікі. Гэта значыць, яны працягваюць дзейнічаць у рамках закона "Аб Унутраных войсках МУС" і закона "Аб органах дзяржбяспекі".
Паводле гэтых законаў, супрацоўнікі органаў дзяржбяспекі і супрацоўнікі органаў унутраных спраў пры выкананні задач маюць права прымяняць фізічную сілу, спецыяльныя сродкі, баявую і спецыяльную тэхніку, прымяняць і выкарыстоўваць зброю, калі іншымі спосабамі выкананне гэтых задач не ўяўляецца магчымым.
Паводле news.tut.by