Чаму 2016-ы ў Беларусі сапраўды стане Годам культуры

У 2016 годзе сфера культуры Беларусі стане галоўным генератарам важных станоўчых зменаў у краіне. Гэты трэнд не зможа сапсаваць нават афіцыйна абвешчаны ўладамі “Год культуры”.



Як вы лодку назавеце—так яна не паплыве

Традыцыя рабіць кожны год тэматычным ў Беларусі пакуль складваецца не самая ўдалая. Абстрактныя накірункі — ад моладзі да ашчаднасці — выбіраюцца па цалкам непразрыстым механізме, без усялякіх прычынаў. Зрэшты, нават калі логіка ў гэтым выбары і ёсць, вынік бывае ненатхняльным.

Напрыклад, 2014 аб'яўлялі “Годам гасціннасці” — відавочна, пад чэмпіянат свету па хакеі. Страшна сабе ўявіць — і наўрад ці магчыма падлічыць — матэрыяльныя выдаткі на арганізацыю хакейнага першынства і спадарожныя ініцыятывы. Нават адміністрацыйны рэсурс быў задзейнічаны эфектыўна: хоць бы лакальная адмена віз стала лепшым сімвалам беларускай гасціннасці.

Якія ж вынікі? Яны гнятуць: па дадзеных Нацыянальнага статыстычнага камітэта, уязных турыстаў у “Год гасціннасці” было толькі на 0.5% больш, чым у папярэднім годзе.

Ад “Года кнігі” (2012) таксама эфекту не прыкметна. Як скардзіўся Аляксандр Лукашэнка, сваёй “Вайны і міру” у Беларусі не напісалі. Праўда, сёе-тое напісала Святлана Алексіевіч, і ў 2015 годзе атрымала свайго Нобеля, але гэтую ўзнагароду беларускае дзяржава старанна ігнаруе. Напэўна, у “Год кнігі” ад айчынных літаратараў чакалі нейкай іншай літаратуры, якая атрымае нейкую іншую ўзнагароду.

Абстрактныя задачы і казённы крэатыў

Сакрэт палішынеля, з-за чаго гучнае найменне года ў Беларусі не прыводзіць да нейкіх рэальных эфектаў. Па-першае, яно не нясе за сабой канкрэтнага матэрыяльнага напаўнення, рэалізуюцца і фінансуюцца ўсе мерапрыемствы на лакальным узроўні. Па-другое, кульгае арганізацыйная частка і матывацыя чыноўнікаў. Па-трэцяе, абстрактныя задачы прыводзяць да гэтак жа абстрактных вынікаў.

Напрыклад, як вынікае з прэзідэнцкага ўказа №522, падпісанага 28 снежня, урад сумесна з аблвыканкамамі і Мінскім гарвыканкамам павінны распрацаваць і зацвердзіць рэспубліканскі план мерапрыемстваў па правядзенні ў 2016 годзе “Года культуры”.

Ці то рэспубліканскі план будзе распрацаваны за два дні, ці то “Год культуры” пачнецца са спазненнем. Трактуюць ў нас мерапрыемствы год культуры максімальна агульна: “культура вытворчасці і земляробства, культура сямейных адносін і побыту, культура ўладкавання населеных пунктаў”. Год за ўсё і пра ўсё!

Зрэшты, ад казённага крэатыву з-пад палкі нічога добрага наогул чакаць не даводзіцца. Так, пералічваючы падзейнае напаўненне “Года культуры”, міністр культуры Барыс Святлоў назваў: 25 гадоў “Славянскага базару”, юбілеі Уладзіміра Мулявіна (75), Івана Шамякіна (95) і Максіма Багдановіча (125), прыняцце Кодэкса аб культуры, Дні культуры Малдовы , Латвіі і Пакістана ў Беларусі і Дні культуры Беларусі ў Расійскай Федэрацыі, Лаосе, Венесуэле.

Пытанне, што б з гэтага не здарылася, калі б 2016 стаў годам не культуры, а чаго-небудзь яшчэ? Гэта калі адставіць у бок пякельнае пералічэнне ў адным шэрагу юбілею Максіма Багдановіча і правядзення Дзён культуры Беларусі ў Лаосе.

Такім чынам, ад назвы 2016-га “Годам культуры” чакаць нейкай рэальнай карысці беларускай культуры было б наіўна.

Мяккая беларусізацыі набірае абароты

І тым не меней, менавіта ад сферы культуры ў 2016 годзе беларусам варта чакаць найбольш сур'ёзных пазітыўных трансфармацый.

Стан эканомікі, палітыкі, адукацыі, медыцыны і іншых сфер у новым годзе зусім не выклікаюць аптымізму. Нажаль, нас хутчэй чакае ў лепшым выпадку махрысты кансерватызм, а ў горшым — татальны абвал. Нездарма прэзідэнт назваў 2016 не толькі годам культуры, але і самым складаным годам у гісторыі Беларусі.

Але ёсць і ўласна культурныя падставы, а менавіта — трэнд мяккай беларусізацыі. Пачаўшыся вясной 2014 года, у найбольшую сілу ён увайшоў менавіта ў 2015 годзе. І заканчвацца гэты трэнд не збіраецца. У новым годзе нас чакае шмат навін пра тое, як мяккая беларусізацыі набірае абароты.

У гэтага трэнду тры складнікі: дзяржаўная, грамадская і бізнэс.

Дзяржаўныя і дапамога, і супрацьдзеянне — несур'ёзныя

Беларускае дзяржава за апошнія паўтары гады так і не здолела выбудаваць вакол мяккай беларусізацыі выразную стратэгію працы, сапраўдную дзяржаўную культурную палітыку. Віной таму два фактары.

Па-першае, распрацоўка дзейснай сістэмнай культурнай палітыкі патрабуе пэўнага інтэлектуальна-арганізацыйнага патэнцыялу, якога на сённяшні дзень у дзяржаўных навуковых і аналітычных структурах папросту няма.

Па-другое, паслядоўнай стратэгічнай рабоце дзяржавы ў напрамку мяккай беларусізацыі перашкаджае страх перад ростам незадаволенасці і магчымымі контрзахадамі з боку Крамля (і пасля Крыму гэтыя страхі небеспадстаўныя).

У выніку дзеянні чыноўнікаў розных узроўняў часцяком супярэчаць адзін аднаму. Напрыклад, намеснік кіраўніка Адміністрацыі прэзідэнта называе беларускую мову і культуру “падмуркам дзяржаўнасці”, а мясцовыя ідэолагі ў гэтыя ж дні распаўсюджваюць дакументы, у якіх называюць папулярызацыю беларускай мовы дзейнасцю “неканструктыўных арганізацый” па падрыву “святых для беларусаў каштоўнасцяў”.

Варта ўзгадаць і публічны канфлікт Румаса-Шуневіча з нагоды футбольных фанатаў, якіх міліцыя прэсінгуе за выкарыстанне гістарычнай беларускай сімволікі. Пры гэтым кожны з чыноўнікаў упэўнены, што дзейнічае ў рамках “дзяржаўнай палітыкі”.

Так што дапамога дзяржавы мяккай беларусізацыі застанецца непаўнавартаснай і ў 2016 годзе. З іншага боку, гэты трэнд цяпер не сустракае ад дзяржавы і яўнага процідзеяння, а гэта ўжо вялікі плюс. Да таго ж, мяккая беларусізацыі застаецца свабоднай ад казёншчыны накшталт вышэйзгаданага “рэспубліканскага плана мерапрыемстваў” з яе “культурай вытворчасці і земляробства”.

Беларускасць—гэта модна і выгодна

Грамадскі трэнд мяккай беларусізацыі пачаўся раней, чым у гэтай тэме стала ўдзельнічаць дзяржава. Адпаведна, і вопыту, і патэнцыялу тут больш. Ініцыятыў па папулярызацыі ўсяго беларускага — мастацтва, гісторыі, мовы, традыцый - становіцца ўжо так шмат, што за ўсімі імі немагчыма ўсачыць.

І гэта выдатна: “беларушчына” нарэшце вырвалася з гета і не змяшчаецца ў сценах Сядзібы БНФ. У 2016 годзе нас чакае яшчэ больш беларускаарыентаваных пачынанняў: як працягу мінулага досведу (“Дні вышыванцы”, “Свята роднай мовы”), так і зусім новых ініцыятыў.

Цікава, што гэты трэнд цесна звязаны з камерцыялізацыяй адпаведных пачынанняў. Брэнд беларускіх гадзіннікаў “Hvilina” не толькі папулярызуе традыцыйны арнамент і “Пагоню”, але і прыносіць стваральнікам прыбытак. У дзейнасці каманды “Арт Сядзібы” наогул наўрад ці можна адназначна размежаваць, дзе сканчаецца грамадскае прасоўванне беларускасці і пачынаецца бізнэс.

Адэпты несцяжальніцтва могуць перажываць, але на самой справе сучасная вокладка — якая ўключае і моду, і бізнес — як раз і гарантуе мяккай беларусізацыі поспех.

Што ж тычыцца уласна бізнесу, то ён усё часцей выкарыстоўвае беларусізацыю як спосаб не толькі зрабіць карыснае і важнае для нацыянальнай культуры справу, але і выгадна вылучыцца сярод канкурэнтаў у крызісны год.

Вопыт заправак А-100, якія ў пачатку 2015-га цалкам беларусізіраваліся і пасля гэтага павялічылі даходы, натхняе многіх. У першыя дні 2016-га ўладальнік гомельскай будаўнічай крамы хоча перавесці свой бізнэс на беларускую мову і кансультуецца па эканамічных даследаваннях на гэтую тэму.

Укладанні ў праекты па падтрымцы і развіццю беларускай культуры — адно з самых перспектыўных напрамкаў развіцця карпаратыўнай сацыяльнай адказнасці бізнесу ў 2016 годзе. Спорт і хворых дзетак ужо падтрымліваюць усе сур'ёзныя бізнэсы. Каб вылучыцца (і звярнуць увагу патэнцыйных кліентаў у тым ліку) ў 2016 годзе спатрэбіцца нешта новае і трэндавае — гэта значыць як раз мяккая беларусізацыя.

Супраціў ёсць, але ён бессэнсоўны

Вядома, будуць у беларускай культуры і мяккай беларусізацыі ў 2016 годзе і цяжкасці. Як відаць з вышэйпералічанага, хапае нават унутраных праблем. А ёсць і знешнія актары, для якіх мяккая беларусізацыі — як костка да горле. “Рускі свет” будзе прасоўваць сябе і праз мяккую сілу, і нават ваенна-рэлігійныя клубы.

Але, як паказаў вопыт папярэдніх гадоў, мяккая беларусізацыя ўсё роўна дасягне поспеху. Так што ад 2016 варта чакаць шмат добрых навін пра беларускую культуру.

Паводле: Беларусский журнал