Новыя кнігі Леаніда Лыча, прысвечаныя захаванню беларускай мовы

Пабачылі свет дзве новыя кнігі доктара гістарычных навук, прафесара Леаніда Лыча, прысвечаныя захадам па захаванні беларускай мовы і пераадоленні русіфікацыі грамадства.



Першая з іх — 80-старонкавае выданне “Усебеларускі рух за наданне беларускай мове статусу адзінай дзяржаўнай” — распавядае, як пад пазітыўным уплывам гарбачоўскай перабудовы ў другой палове 1980-х гадоў у Беларусі пачаўся рух за нацыянальна-культурнае адраджэнне, галоўным складнікам якога было ўсенароднае змаганне за наданне беларускай мове статуса адзінай дзяржаўнай.

Ініцыявалі гэтую высакародную справу добраахвотныя грамадскія аб’яднанні, якіх падтрымалі партыйныя і савецкія ўлады БССР. Прыняты з іх удзелам “Закон аб мовах у Беларускай ССР” цалкам адпавядаў міжнароднай практыцы рэгулявання моўнага працэсу ў аднанацыянальных краінах, ставіў заслону русіфікацыі беларусаў і забяспечваў усе ўмовы для іх дынамічнага самабытнага этнакультурнага развіцця. Гэты закон з’яўляўся адзіным надзейным гарантам захавання нацыянальнай ідэнтычнасці тытульнага народу Беларусі.     

Другая кніга — 54-старонкавае выданне “Беларусы на мяжы нацыянальнай катастрофы” — распавядае пра гісторыю русіфікацыі беларусаў, войны ўладаў з матчынай мовай, адносіны сённяшняй дзяржавы да мовы тытульнай нацыі.

Апроч таго, аўтар прыводзіць свае практычныя парады па выратаванні беларускага народа ад канчатковага этнічнага вымірання. Навуковец упэўнены, што пачынаць беларусізацыю жыцця Бацькаўшчыны трэба з самых высокіх эшалонаў заканадаўчай і выканаўчай улады, услед за якімі без усялякага прымусу гужом пойдуць падначаленыя ім структуры. Гаворка, між іншым, ідзе пра неабходнасць пераводу на беларускую мову, найперш, службовага справаводства. На гэта адразу ж адрэагуе, прычым без усялякай каманды зверху, нашая начыста адарваная ад нацыянальнай глебы сістэма адукацыі. Бо навошта навучальна-выхаваўчы працэс будаваць на рускай мове, калі на беларускую ўскладзена абслугоўванне службовага справаводства ў палітычнай і эканамічнай сферах, усіх адміністрацыйных, судовых, вайсковых структураў, спецслужбаў, навукі і культуры.

З пераводам на беларускую мову сістэмы адукацыі яна пачне выпускаць у самастойнае жыццё не нацыянальна абалваненых манкуртаў, а актыўных прадаўжальнікаў этнакультурных традыцый роднай беларускай зямлі. А калі такія ўзгадаваныя ў беларускім нацыянальным духу маладыя пакаленні складуць крытычную масу грамадства, нішто больш не зможа замінаць яму стаць сапраўды нацыянальна-беларускім, лічыць Леанід Лыч.

8 лютага Леаніду Лычу споўніцца 87 гадоў. Навукоўца даследуе пытанні сацыяльна-класавых адносінаў у савецкі час, мінулае беларускай культуры, моўную палітыку на Беларусі ў XIX–XX стагоддзях, міжнацыянальныя адносіны ў краіне ў XX–XXI стагоддзях. У 1992–1996 гадах гісторык узначальваў Тапанімічную камісію пры Прэзідыуме Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь.