Ці могуць усе людзі быць роўнымі?

Няроўнасць сацыяльная, матэрыяльная, гендарная… Здаецца, няроўнасць паўсюль і нікуды ад яе не падзецца. Ці ўсё ж нешта можна зрабіць? Паразважаць над гэтым падштурхоўвае спектакль «Нам тут жыць» Лабараторыі сацыяльнага тэатра ECLAB.

Прэм’ера прайшла 11 чэрвеня ў прасторы ОК16. На яе, як і на паказ 18 чэрвеня, выкупілі ўсе квіткі. Рэжысёрка Валянціна Мароз пабудавала дзеянне як шэраг аповедаў ад першай асобы. Часам герою «дапамагаюць» іншыя персанажы (вядуць дыялогі, ствараюць антураж).

Дзея пачынаецца развагамі, якія можна пачуць досыць часта: «А я вось асабіста ніякай няроўнасці не адчуваю. У маім шлюбе ўсе роўныя». І далей – расповед, з якога вынікае, што мужчына ўсё ж такі «раўнейшы». Потым – думка: «А я ўвогуле не лічу, што ўсе павінны быць роўнымі». І як малатком па галаве – гісторыя гомасексуала, якога жорстка збілі рабаўнікі. За ёй, праўда, сюжэты настолькі звыклыя, што, здаецца, у нашых «джунглях» з кожным такое здаралася: жорсткія аднакласнікі і старшакласнікі, настаўніцы- і начальнікі-самадуры, спробы скараціць фізічную дыстанцыю без твайго жадання… Гісторыі людзей з інваліднасцю і старэйшага веку…

Пазнавальныя дэталі, якія, магчыма, могуць спрацаваць як трыгеры: цацкі-спружынкі ў колерах вясёлкі, джынсы, якія было складана набыць, бабуля, якая выкладае прадукты з кошыка ў краме, бо не мае дастаткова грошай ці забылася на іх, карпаратыўны team-building, падчас якога даводзіцца рабіць розныя глупствы… У асноўным – расповеды «ахвяр» няроўнасці. Але ў той жа час і развагі «навошта людзі так робяць», і ўспаміны выдатніцы, якая вельмі баялася не быць лепшай і таму цкавала іншых.
На абмеркаванні папярэдняга спектакля Лабараторыі сацыяльнага тэатра ECLAB, «Родныя людзі?», прагучала думка, што не варта даваць голас агрэсару, каб не выклікаць спачування да яго. Але хто папраўдзе ведае, з якога боку больш карысна падыходзіць да праблемы, каб яе вырашыць?

У даследаваннях, якія мне трапляліся, пішуць, што дыскрымінацыя па любой прыкмеце на сталай аснове немагчымая без «санкцыі зверху». То бок дзедаўшчына – без маўклівай (ці немаўклівай) згоды кіраўніцтва ваеннай часткі, цкаванне ў школе – без адабрэння настаўнікаў, булінг на працы – без пасіўнага (прынамсі) удзелу тых, хто займае вышэйшыя пасады. Спектакль «Нам тут жыць» гэтаму як бы і не супярэчыць, але ў пары гісторый мы бачым, што ўмяшальніцтва настаўнікаў не дапамагае вучням, з якіх здзекваюцца. Хлопец, якога прынізіў старшакласнік, адчувае большы сорам не ад гэтай сітуацыі, а калі настаўнік фізкультуры прымушае крыўдзіцеля публічна выбачацца. Праўда, аўтарытэт самога настаўніка малы, яго лічаць «лохам», і да таго ж мы не ведаем, ці адчапіўся ў выніку старшакласнік. Другі выпадак – настаўніца, бачачы, што дзяўчыне плюнулі ў суп, даруе ёй абразок. Так сабе «дапамога», канечне… Але ў большасці гісторый «ахвяры» здолелі сябе абараніць і выйсці з прыніжальных сітуацый без страты самапавагі.

У канцы спектакля, як водзіцца, паўстае пытанне «Што рабіць?» У рытме цягніка гучыць «Валіць-валіць, валіць-валіць». Але завяршаецца ён усё ж аптымістычным расповедам пра сучасных, унутрана свабодных маладых людзей з ліберальнымі каштоўнасцямі, якія выбіраюць застацца. І пакрысе мяняць нешта да лепшага. Бо нам тут жыць.

Фота Дар’і Пашэвіч