Прабач нам, Уолт. Як за сто гадоў кінакампанія «Дысней» усё менш дбае пра мастацтва
Аднойчы Уолт Дысней сказаў: «Я не ствараю фільмы проста, каб зарабляць грошы. Я зарабляю грошы, каб ствараць фільмы». Падаецца, сённяшняя кінакампанія The Walt Disney перакрэсліла гэты прынцып. Што стала з пачынаннямі легендарнага стваральніка сямейнай радасьці? У сотую гадавіну стварэння кінастудыі ўзгадаем асноўнае.
Уолт Дыснэй
Як усё пачыналася
Першую працу ў галіне мастацтва і анімацыі Ўолт Дыснэй знайшоў у камерцыйнай мастацкай студыі Pesmen-Rubin у Канзас-Сіці, штат Місуры. Тады яму было толькі 18 гадоў, Дыснэй маляваў карыкатуры для рэклямных матэрыялаў.
Аднак, паводле некаторых зьвестак, Уолт Дыснэй быў звольнены з гэтай працы ўсяго праз некалькі месяцаў. Мэнэджар студыі сказаў Уолту, што Дыснэю не хапае здольнасьцей, каб ствараць арыгінальныя ідэі, маўляў, яму лепш прытрымлівацца капіяваньня ўжо існуючых твораў.
Дыснэй працягваў удасканальваць свае навыкі і ўрэшце атрымаў працу ў рэклямнай кампаніі Kansas City Film, дзе працаваў над стварэньнем анімацыйнай рэклямы для мясцовых прадпрыемстваў. Гэтае супрацоўніцтва было для Дыснэя цудоўным досьведам. Калі прыйшоў час, ён пакінуў кампанію, каб адкрыць уласную анімацыйную студыю Laugh-O-Gram.
Па сутнасьці, гісторыя пачалася ў сьціплым гаражы ў Канзас-Сіці ў 1923 годзе. Менавіта тут малады Ўолт у суправаджэньні свайго брата Роя адправіўся ў адысею, якая стварыла зь яго караля мультыплікацыі.
Першыя праэкты Дыснэя, такія як студыя «Laugh-O-Gram», сутыкнуліся з фінансавымі цяжкасьцямі. Аднак кожная няўдача толькі ўмацоўвала яго веру ў настойлівасьць, наватарства і магію мары. Уолт аднойчы сказаў: «Усе нашыя мары могуць спраўдзіцца, калі ў нас хопіць мужнасьці ісьці за імі». Гэта была не простая рыторыка, гэта была філязофія, якой ён жыў.
Па меры таго, як маладая студыя братоў Дыснэй пачала знаходзіць сваё месца, зьмянілася і бачаньне Ўолта адносна таго, чаго можа дасягнуць анімацыя. Выйсьце «Параход Вілі» 1928 года быў не проста народзінамі знакамітага Мікі Маўса, але і тэхнічным подзьвігам: сінхранізаваць гук і анімацыю было нечуваным у той час.
З кожнай наступнай працай, у тым ліку чарговай наватарскай стужкай «Беласьнежка і сем гномаў», Дыснэй прышчэпліваў сваёй кампаніі набор ідэалаў, якія выходзіць за межы ўласна анімацыі. У аснове гэтых ідэалаў быў акцэнт на аповед. У той час як яго сучасьнікі задавальняліся кароткімі мультфільмамі з «плоскімі» героямі, Дыснэй ствараў аповеды і персанажаў з глыбінёй і эмоцыямі. Яго фільмы былі гісторыямі пра надзею, адвагу, каханьне.
Акрамя таго, Уолт адстойваў ідэал інавацый. Шматплянавая камэра, новыя здольнасьці Technicolor, першы ў гісторыі поўнамэтражны анімацыйны фільм — усё гэта сьведчыла аб імкненьні быць лепш і лепш. Яго імкненьне было настолькі вялікім, што ў 1930-я гады студыю Disney часта называлі «ўнівэрсітэтам анімацыі».
З дапамогай шматплянавай камэры Дыснэй унёс у анімацыю глыбіню і дынамізм, якія ператварылі яе з плоскіх двухмерных эскізаў у трохмернае жыцьцё. Гэта быў візуальны цуд, захапляльнае спалучэньне пярэдняга і задняга плянаў, якое дазваляла гледачам трапіць у самую глыбіню анімацыйнага сусьвету.
Уолт Дыснэй верыў у стварэньне гісторый, якія адгукаюцца ў розных узростах і культурах. Яго гісторыі, хоць і глыбока адпавядаюць духу Амэрыкі, знайшлі сусьветную аўдыторыю. Яны размаўлялі на мове, зразумелай сэрцам, незалежна ад узросту і геаграфіі.
Абвінавачаньні ў антысэмітызме
У 1930-х гадах Дыснэя крытыкавалі за стварэньне некалькіх мультфільмаў, у якіх гучалі негатыўныя стэрэатыпы аб габрэйскіх персанажах. Напрыклад, кароткаметражны фільм «Дом Опры» (1929), у якім габрэйскі персанаж прадстаўлены сквапным і прагным да грошай. Падобныя мультфільмы былі часткай шырокай тэндэнцыі на антысэміцкія вобразы ў папулярнай культуры таго часу, Дыснэй не быў адзіным, хто выкарыстоўваў такія стэрэатыпы ў мастацкіх творах.
Інфарматар ФБР пад прыкрыцьцём
Уолт Дыснэй сапраўды паведамляў інфармацыю Федэральнаму бюро рассьледаваньняў (ФБР) у 1940-х і 1950-х гадах. Дыснэй быў занепакоены ўплывам камунізму ў Галівудзе і асабліва дзейнасьцю некаторых асобаў у кінаіндустрыі, якія, на яго думку, былі зьвязаны з камуністычнымі арганізацыямі.
Напрыканцы 1940-х гадоў Дыснэй стаў удзельнікам Альянсу кінематаграфістаў за захаваньне амэрыканскіх ідэалаў — кансэрватыўнай групы, якая выступала супраць камунізму і іншых пагрозаў амэрыканскім каштоўнасьцям. Як сябра гэтай групы Дыснэй стаў больш палітычна актыўным і адкрытым, і ён пачаў прадастаўляць ФБР інфармацыю аб асобах, якіх ён лічыў датычнымі да антыамэрыканскай дзейнасьці.
Глядзіце таксама
Студыя ў наш час
Сёньня правілы гульні дыктуе рынак, а не прыгожыя ідэалы. Учора ў прыярытэце было тое, што пасьлязаўтра ўжо нібы і сорамна паказваць «прасунутаму» грамадзтву.
Адным з найбольш адчувальных зрухаў у духу Disney стала яго агрэсіўная атака на так званыя карпаратыўныя набыткі. У той час як Уолт быў наватарам, ствараў персанажаў і гісторыі, выцягваючы са свайго ўяўленьня, сучасныя кіраўнікі пашырылі сусьвет Дыснэю праз набыцьцё ўжо існуючых пасьпяховых кампаніяў.
Набыцьцё Pixar, Marvel і Lucasfilm — яскравыя прыклады. Гэта аб'яднаньне розных традыцый стварэньня прадукцыі пад парасонам Disney. Нягледзячы на тое, што Уолт стварыў арыгінальных персанажаў, сёньняшні Дыснэй не менш пра Жалезнага чалавека, Эльзу і Люка Скайуокэра, як пра Мікі Маўса.
Студыя, калісьці маяк арыгінальнасьці, сёньня ў значнай ступені абапіраецца на ўжо гатовыя франшызы.
Кінематаграфічны сусьвет супергерояў Marvel, бясспрэчна займальны, але яго слушна крытыкуюць за частыя паўтаральныя сюжэтныя дугі і прадказальныя кульмінацыі. Сапраўды гэтак жа, новыя фільмы з серыі «Зорных войнаў», хаця і ашаламляльныя візуальна, часта пераказваюць ужо сто разоў прагледжаныя знаёмыя гісторыі.
Вечныя гісторыі Уолта часта чэрпалі натхненьне з традыцыйных казак і падкрэсьлівалі выразнае разьмежаваньне дабра і зла. Сучасны Disney адлюстроўвае нібы больш складанае грамадзтва. Межы паміж героямі і злыднямі ўсё больш сьціраюцца, Дыснэй сёньня адлюстроўвае сьвет, які прызнае шэрых больш, чым чорных і белых.
Яшчэ адной значнай эвалюцыяй кінакампаніі стаў падыход студыі да рэпрэзентацыі і разнастайнасьці. Сучасныя кіраўнікі, адчуваючы дух часу і заклік да інклюзіўнасьці, больш актыўна дэманструюць розныя культуры, галасы і гісторыі. Ад палінэзійскага фону «Мааны» да сьвяткаваньня мэксіканскіх традыцыяў у «Како», малюнак Дыснэя становіцца ўсё больш маляўнічым і рэпрэзэнтатыўным.
Уключэньне розных культураў зьяўляецца крокам у правільным кірунку, але можна задацца пытаньнем, ці зьяўляецца гэта сапраўднай эвалюцыяй або проста адказам на сучасны сацыяльна-культурны ціск. У апошнія гады некаторыя ўлюбёныя героі атрымалі незвычайнае новае ўвасабленьне ў рымэйках клясычных фільмаў. Напрыклад, Фея-хросная з «Папялушкі» стала гендэрна-нэйтральнай, а Русалка з аднайменнай гісторыі раптоўна стала чарнаскурай.
Аднак вельмі істотна адзначыць, што асноўная сутнасьць Дыснэю — імкненьне зачароўваць, натхняць — застаецца непахіснай. Іншае пытаньне, ці ёсьць у гэтым душа.
Аднойчы Ўолт Дыснэй сказаў: «Я не ствараю фільмы проста, каб зарабляць грошы. Я зарабляю грошы, каб ствараць фільмы». Сёньня гэты прынцып здаецца перагорнутым з ног на галаву. Фільмы менш нагадваюць шчырыя, створаныя з любоўю праэкты, а больш падобныя на пралічаныя інвэстыцыі, разьлічаныя на максымальны прыбытак, а не на максымальны эфект.