Рэжысёр серыяла «Акрэсціна»: Хочацца зрабіць трыб'ют гэтым людзям
Вядомы беларускі рэжысёр Андрэй Курэйчык здымае серыял "Акрэсціна". У інтэрв'ю DW ён распавёў, хто ў ім сыграе, як праходзяць здымкі і чаму важна рабіць такі серыял менавіта цяпер.
Андрэй Курэйчык
У Вільні завяршыліся здымкі пілотнага выпуску першага мастацкага серыяла аб беларускай рэвалюцыі — "Акрэсціна". Гэта сумесны праект беларускага рэжысёра і сцэнарыста Андрэя Курэйчыка і медыяпраекта "Маланка медыя". У серыяле распавядаюцца гісторыі палітвязняў, якія праходзяць праз беларускія турмы. DW сустрэлася з рэжысёрам у Вільні адразу пасля здымак пілотнай серыі.
DW: што асабіста вас больш за ўсё кранае ў гісторыях з Акрэсціна?
Андрэй Курэйчык: Больш за ўсё мне шкада часу, які выдаткавалі людзі. Яны зусім не абавязаныя былі марнаваць дні, тыдні, месяцы, а часам і гады, знаходзячыся ў гэтых засценках. Маючы вялікую павагу да іх і разумеючы, што ў гэты час мы знаходзіліся на волі, вельмі хочацца зрабіць трыб'ют гэтым людзям.
— Адкуль вы бралі матэрыял для серыяла?
— Матэрыялу велізарная колькасць, ёсць мільярды гісторый, велізарная колькасць людзей выехала, у нас палова артыстаў і беларускай часткі каманды сядзела. Нашаму кансультанту, кубінцу Раберта, які паўтара года там невылазна сядзеў у камеры, у якой дазволена трымаць толькі суткі, было вельмі цяжка. Калі ён трапіў на пляцоўку — гэта выглядала як рэальная турма — я бачыў, што яго трасе ад гэтых успамінаў. Відаць, што, калі б у яго быў нейкі шанец гэта выразаць са свайго жыцця, ён бы выразаў.
Пра што і пра каго серыял"Акрэсціна"
— Кажуць, адзін з персанажаў серыяла — Сяргей Ціханоўскі.
— Там будзе шмат персанажаў, якіх мы ведаем, таму што мы маем усіх вядомых вядомых удзельнікаў — як Марыя Калеснікава, Віктар Бабарыка, Мікалай Статкевіч, Ігар Лосік. Але і велізарная колькасць людзей, якіх ніхто не ведае або якія адзін раз прамільгнулі ў СМІ, а іх прозвішчы мы ўжо забыліся. Але ад гэтага яны не менш важны і гераічныя, чым тыя людзі, пра якіх піша сусветная прэса. У мяне няма задачы рабіць біяграфічныя фільмы. Гэта пытанне аб сістэме, аб тым, як працуе беларускі суд, беларуская пенітэнцыярная сістэма, беларуская міліцыя па адносінах да сваіх уласным грамадзянам.
— Пра што вам цікава распавядаць — пра герояў ці пра сістэму?
— Пра сістэму я спрабую высветліць, чаму людзі так мяняюцца, калі ідуць туды працаваць. Накшталт нармальныя людзі, якія ходзяць па вуліцах Мінска і іншых гарадоў, у іх ёсць дзеці, яны прыходзяць у тыя ж кавярні, у тыя ж крамы. І што з імі становіцца, калі яны пераступаюць парог сваіх устаноў, адчуваюць уладу над іншымі людзьмі і ўжываюць гэтую ўладу вось такім чынам. Мне гэта цікава, гэта такая псіхалагічная дэвіяцыя, якая ёсць у многіх аўтарытарных і таталітарных грамадствах, дзе ўлада адных над іншымі ўспрымаецца як магчымасць праявіць свае горшыя якасці, а не лепшыя.
А з боку тых, хто туды трапіў, мне цікава, як ім удаецца захаваць сябе, дапамагчы іншым, знаходзіць у гэтай жудасці светлыя эмоцыі, пляма і — больш за тое — яшчэ і развівацца. У нас у першай серыі два галоўных героя: адзін — з боку сістэмы, адзін — вязень. І ў іх па сіле, па моцы зусім адзінкавыя гісторыі.
— Чым беларускае зло і беларускі гераізм адрозніваюцца ад іншых прыкладаў у гісторыі?
— Можа, і нічым, а можа і ўсім. Я — беларус, у гэты час быў у Беларусі, я проста не магу параўноўваць, бо я не ведаю. Зразумела, што ў крызісных сітуацыях для грамадства людзі раскрываюцца ў поўным аб'ёме. Таму столькі фільмаў было знята пра вайну. Не таму, што хтосьці любіць вайну і так прама ўпіваецца, калі адны людзі страляюць у іншых з усяго, што можна, а таму што там раскрываецца чалавечы характар часам значна ярчэй, чым у паўсядзённым, звычайным жыцці.
Пра акцёраў і пра тое, як прайшлі здымкі
— Хто здымаецца ў серыяле?
— Склад у нас выдатны, я не магу назваць усіх, частка актораў яшчэ жыве ў Беларусі. І гэта неверагодна мужны крок, таму што гэта яшчэ і пытанне іх уласнага лёсу. З вядомых акцёраў, хто ўжо лічыць сябе ў бяспецы, — гэта акцёр Свабоднага тэатра Павел Гарадніцкі, наша выдатная оперная актрыса Маргарыта Ляўчук, дырэктар сучаснага мастацкага тэатра Уладзімір Ушакоў, акцёр і рэжысёр Ігар Забара і яшчэ цэлы шэраг артыстаў, якія склалі гэты ансамбль.
Гэта максімум, які я магу выціснуць, — сабраць каманду, падтрымаць рэпрэсаваных артыстаў, таму што яны не могуць уладкавацца ні ў літоўскія, ні ў польскія тэатры, яны не ведаюць мовы. І зараз ва Украіне не могуць, таму што там моўны закон. І яны працуюць на такіх працах, што нават сорамна казаць, хоць гэта прафесіяналы найвышэйшага ўзроўню, зоркі тэатра і кіно ў Беларусі. Іх усіх пазвальнялі і ўнеслі ў чорны спіс. Я бачу місію падтрымаць гэтых людзей. І не толькі акцёраў — яшчэ членаў кінагрупы, прафесіяналаў у іншых галінах кіно.
— Як праходзілі здымкі пілотнай серыі?
— Праводзіць здымкі ў перыяд амікрона — гэта асаблівы трэш. Кожную раніцу мы праходзілі абавязковы тэст з медыкам і аказвалася, што ў нас час ад часу навіны. І калі ты разумееш, што акторка павінна ўвайсці ў кадр, а яна не можа, а ў цябе ўжо ўсё запланавана — прыехаў рэнтал, святло стаіць, пляцоўка гатовая — гэта рэальна быў шок. І гэта пры вельмі абмежаваных рэсурсах. Гэта была эквілібрыстыка боскага ўзроўню.
Аб асаблівасцях чалавечай памяці і ролі беларусаў
— Навошта наогул патрэбныя такія серыялы?
- Зараз ідзе вялікая дыскусія ў сетцы, многія лічаць, што боль яшчэ не сціхла і людзі будуць вельмі хвалявацца, па-першае, бачачы тое, што яны самі перажылі, па-другое, калі нешта не так, як яны перажылі. З трэцяга боку, а можа гэтыя грошы лепш было б проста аддаць сем'ям палітвязняў? Кожны робіць, што можа ў гэтай сітуацыі: праваабаронцы займаюцца праваабаронай, адвакаты — адвакацкай дзейнасцю, палітыкі неяк пытаюцца вырашаць на дыпламатычным узроўні. У мяне як рэжысёра і сцэнарыста вельмі мала інструментаў, каб таксама неяк дапамагчы і падтрымаць у гэтай сітуацыі. Тэатр або кіно — гэта ўсё, што я магу.
Акрамя таго, час пройдзе, і памяць чалавечая працуе такім чынам, што яна вельмі лёгка сцірае нейкія ўспаміны, асабліва непрыемныя. Таму для мяне самыя моцныя і важныя фільмы пра вайну — гэта фільмы, знятыя адразу пасля вайны, франтавікамі. Не тое, што "Беларусьфільм" цяпер кляпае, гэтыя вырабы. А тое, што здымаў Калатозаў, Ромм, што пісаў Быкаў, Адамовіч. Гэта значыць людзі, якія былі непасрэдна на вайне, а не цяперашнія сцэнарысты. Я таксама, дарэчы, пісаў пра вайну, наогул нічога не разумеючы на самай справе. Таму, пакуль у мяне свежа гэта адчуванне і гэтая эмоцыя, яе трэба цяпер пакласці. Чым больш адлегласць, тым менш сувязь з падзеяй.
Яшчэ ў свеце сталі забываць, што ў Беларусі сядзіць столькі людзей. І ўсё тыя ж газеты, каналы, палітыкі, якія казалі "як, у вас там сядзіць Калеснікава, Ціханоўскі, і гэтым людзям даюць па 15 і па 18 гадоў ні за што", усе яны ўжо неяк пераключыліся, ім цікавей распавядаць, ці нападзе Пуцін на Украіну ці не. Таму мы, беларусы, павінны ўсё роўна гэтую павестку рухаць, гэта нікому не трэба, гэта нам трэба. Таму мы на гэтую тэму звяртаем увагу, і я гэта раблю як умею. Калі б я ўмеў здымаць дакументальнае кіно, я б зняў дакументальны фільм. Калі б я ўмеў рабіць рэпартажы, напэўна, я б зрабіў рэпартаж. Але я не ўмею ні тое, ні другое. Я вось заточаны пад такую форму і раблю гэта ў гэтай форме.
Чытаць артыкул цалкам