Ці дацягнуцца лапы рэжыму да тых, хто за мяжой?
Хтосьці звязвае апошнія рэйды сілавікоў з будучымі выбарамі, а хтосьці — з помстай тым, хто з'ехаў.
Узмацненне рэпрэсій у Беларусі адбываецца з маўклівай згоды Захаду. Ілюcтрацыйнае фота «НЧ»
Краіны Захаду асуджаюць палітычныя рэпрэсіі, якія рэжым Аляксандра Лукашэнкі ажыццяўляе супраць беларусаў.
«Мы будзем працягваць заклікаць рэжым да адказу з дапамогай санкцый і іншых мер. Гэтыя меры будуць прымацца ў адказ на рэпрэсіі, якія працягваюцца, і падтрымку з боку Беларусі расійскай агрэсіі супраць Украіны», — гаворыцца ў заяве прадстаўніка Дзярждэпартамента Злучаных Штатаў Мэцью Мілера.
Паводле даных, якімі валодае кіраўнік знешнепалітычнага ведамства Еўрапейскага Саюза Жазэп Барэль, рэйды і ператрусы на мінулым тыдні былі праведзены сілавымі структурамі рэжыму ў кватэрах амаль 100 чалавек, многія з якіх былі арыштаваныя.
Лідарка беларускай апазіцыі ў эміграцыі Святлана Ціханоўская ў гэтай сувязі заявіла: «Бандыты рэжыму пераследуюць былых палітычных зняволеных і сем'і тых, хто цяпер знаходзіцца пад вартай».
Прэс-сакратарка Ціханоўскай Ганна Красуліна стала фігуранткай справы «аналітыкаў Ціханоўскай». У інтэрв'ю «Голасу Амерыкі» Красуліна адзначыла, што гэтых людзей аб'ядноўвае толькі адно: жаданне перамен у сваёй краіне.
«У рэальнасці гэта людзі з розных колаў, розных навуковых галінаў, якія прытрымліваюцца розных палітычных поглядаў і пазіцый. Але яны ўсе аб'яднаныя рэжымам у адну справу, каб як мага шырэй распаўсюдзіць хвалю страху. Задача — пасеяць страх. У рэжыму няма іншых інструментаў», — падкрэслівае прэс-сакратарка Святланы Ціханоўскай. І дадае, што ўсе фігуранты так званага «спісу аналітыкаў» цяпер знаходзяцца па-за Беларуссю.
«Улады спрабуюць дацягнуцца да тых, хто з'ехаў, альбо да іх сваякоў»
Палітолаг Валерый Карбалевіч у першую чаргу звярнуў увагу на крымінальныя справы, якія былі заведзеныя сілавікамі супраць беларускіх палітычных экспертаў. «Мы маем эвалюцыю аўтарытарнага рэжыму ў таталітарны. У рамках логікі гэтай эвалюцыі палітычныя рэпрэсіі павінны ўзмацняцца, пашырацца на новыя катэгорыі насельніцтва, якія падазраюцца ў нелаяльнасці да цяперашняга рэжыму», — адзначыў ён.
І калі ў рамках гэтай логікі ў рэжыму заканчваюцца відавочныя праціўнікі — такія, як былыя зняволеныя, якія на думку Лукашэнкі і яго атачэння «ніколі не стануць на шлях выпраўлення», ён пачынае шукаць невідавочных. Такімі дзеяннямі рэжым дае зразумець усім сваім сапраўдным і патэнцыйным апанентам, што спакойнага жыцця ў Беларусі ў іх не будзе. «А калі ёсць нейкая сістэма дапамогі сваякам палітвязняў, то праз чаты, дзе яны абмяркоўвалі свае праблемы, іх выявілі і сталі прыходзіць да іх з ператрусамі, а некаторых нават забіраюць і заводзяць на іх справы», — працягвае Валерый Карбалевіч.
Глядзіце таксама
На яго думку, цяпер у Беларусі ідзе поўнае выкараненне ўсякага іншадумства: спачатку ўсе апазіцыйныя СМІ былі выціснутыя за мяжу, затым яны былі абвешчаныя афіцыйным Мінскам «экстрэмісцкімі фарміраваннямі», пасля чаго сталі заводзіць крымінальныя справы на экспертаў, якія давалі каментары гэтым СМІ. «Цяпер, калі іншадумства выкаранена ў самой Беларусі, яны (улады) лічаць, што яго трэба знішчыць і па-за межамі Беларусі. Таму заканадаўчыя меры ў дачыненні да тых, хто з'ехаў і працягвае крытычна ацэньваць сітуацыю ў краіне з-за мяжы. Цяпер можна асудзіць завочна, можна пазбаўляць грамадзянства, можна пазбаўляць маёмасці гэтых людзей, дыппрадстаўніцтвы Беларусі не выдаюць ім замежныя пашпарты. Гэта значыць, улады спрабуюць дацягнуцца да тых, хто з'ехаў, альбо да іх сваякоў, да іх маёмасці, і гэтым працэс будзе пашырацца і працягвацца», — не сумняваецца эксперт.
Гаворачы пра заяву Дзярждэпартамента ЗША ў сувязі з сітуацыяй з правамі чалавека ў Беларусі, Карбалевіч падкрэслівае, што ў «справе экспертаў» гаворка ідзе, у прыватнасці, і пра двух супрацоўнікаў «Радыё Свабода». «Таму тое, што Дзярждэпартамэнт адгукнуўся на гэта, цалкам лагічна. І не проста адгукнуўся, але і прыгразіў новымі санкцыямі. А якімі яны будуць і наколькі акажуцца моцнымі і эфектыўнымі — складана сказаць. Але, ва ўсялякім выпадку, рэакцыя ёсць», — падсумоўвае аналітык.
«Заклапочанасць яны выказваюць ужо тры з паловай гады»
Палітолаг Дзмітрый Балкунец звязвае ператрусы ў кватэрах сваякоў палітвязняў, якія праходзяць у Беларусі, з падрыхтоўкай да правядзення галасавання за кандыдатаў у дэпутаты Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу VIII склікання. «Улады традыцыйна праводзілі зачысткі перад выбарамі, і цяпер яны імкнуцца паказаць, што ўсё пад кантролем, і каб ніхто не мог нічога зрабіць», — выказаў ён здагадку і падкрэсліў, што насамрэч ніякіх выбараў у Беларусі няма.
На думку Балкунца, палітычныя рэпрэсіі ў Беларусі будуць узмацняцца на працягу некалькіх месяцаў, таму што ўлады хочуць правесці галасаванне максімальна бяспечна для сябе, гэта значыць «у стэрыльным рэжыме» і не дапусціць ніякіх пратэсных акцый і эксцэсаў.
«Таму ім трэба абысці ўсіх, хто знаходзіцца ў спісе нелаяльных да ўлады, перапісаць іх маёмасць, паставіць іх на ўлік, выпісаць штрафы — гэта такая традыцыйная кампанія. І паралельна я мяркую, што акрамя арыштаў улады будуць праводзіць інфармацыйныя атакі праз падкантрольныя медыярэсурсы для таго, каб дыскрэдытаваць розных палітыкаў і грамадскіх дзеячаў», — лічыць эксперт.
Глядзіце таксама
Да заяў знешнепалітычных ведамстваў ЗША і Еўрасаюза Дзмітрый Балкунец ставіцца скептычна. «Заклапочанасць яны выказваюць ужо тры з паловай гады, што зусім несупастаўна з тымі рэпрэсіямі, якія Лукашэнка праводзіць у Беларусі. І Еўрасаюз рэальна, па вялікім рахунку, нічога тут не памяняў», — канстатуе ён. І працягвае, што ўведзеныя супраць Беларусі санкцыі, такія, як закрыццё паветранай прасторы над краінай, замарозка банкаўскіх рахункаў і візавыя праблемы, ударылі па насельніцтве, а рэжым Лукашэнкі ніяк ад гэтага не пакутуе.
«Таму я мяркую, што адзінай дзейснай мерай па-ранейшаму з'яўляецца магчымасць з боку Еўрапейскага Саюза перакрыць рух грузавых цягнікоў з тэрыторыі Беларусі ў ЕС. Гэта цягнікі не толькі з Беларусі, але таксама з Расіі, Казахстана, Кітая і іншых краін, якія едуць транзітам праз тэрыторыю Беларусі. Гэта адзіная магчымасць не проста спыніць рэпрэсіі ў краіне і вызваліць палітвязняў, але і магчымасць стварыць зону бяспекі для Еўрапейскага Саюза», — мяркуе палітолаг.
На думку эксперта, Лукашэнка бачыць, што ў Еўрасаюзе няма палітыкаў, якія маглі б размаўляць з ім на адзінай зразумелай яму мове — жорсткай сілы. «З ім трэба размаўляць так, як Маргарэт Тэтчэр размаўляла з рознымі дзеячамі ў крызісныя перыяды. А ў Еўропе такіх палітыкаў сёння, на жаль, няма. Ёсць надзея, што ўрад Польшчы ўсё-ткі зможа размаўляць з Лукашэнкам на такой мове, таму што Лукашэнка ўяўляе пагрозу для Польшчы. І калі польскі ўрад палічыць неабходным перакрыць мяжу на час — гэта не з'яўляецца санкцыяй, а мерай па абароне насельніцтва — я ўпэўнены, што гэтая мера спрацавала б на працягу некалькіх дзён. І Лукашэнка без усялякіх умоваў вызваліў бы ўсіх палітвязняў і спыніў рэпрэсіі. Але для гэтага — падкрэсліваю — павінна быць палітычная воля еўрапейскіх палітыкаў, а яе няма», — рэзюмуе Дзмітрый Балкунец.
«Захад ставіў свае камэрцыйныя інтарэсы вышэй за асноўныя прынцыпы дэмакратыі, правоў і свабод»
Кіраўнік медыяплатформы «Malanka media» Павел Марыніч лічыць, што нічога прынцыпова новага ў Беларусі не адбываецца. «Усе 30 гадоў кіравання дыктатара Лукашэнкі былі генацыдам беларускага народа. Сапраўды гэтак жа, як у Гітлера, усе рэпрэсіі ідуць па нарастаючай», — ацаніў ён сітуацыю.
На думку Марыніча, чым менш рэагуюць краіны Захаду на парушэнні правоў чалавека ў Беларусі, тым мацней самаабвешчаны прэзідэнт «закручвае гайкі». «Тое, што адбылося ў 2020 годзе, я лічу, не было апафеозам рэпрэсій. Для гэтых вырадкаў "няма мяжы дасканаласці". Тое, што адбываецца сёння — абсалютна чаканы працэс, і трэба было разумець яшчэ ў 2020 годзе. Так адбываецца з крывавымі рэжымамі, такімі, як у Лукашэнкі, у Кадафі і ў любога іншага дыктатара, які чым даўжэй знаходзіцца ва ўладзе, тым з большай крывёю яны з гэтай уладай растаюцца. Таму тое, што мы бачым у Беларусі сёння — працяг усяго таго ж. Працягваецца знішчэнне людзей у турмах, там знаходзіцца велізарная колькасць палітвязняў, з якімі няма сувязі. Прычым гэта не толькі лідары беларускага народа, такія, як Бабарыка, Ціханоўскі, Статкевіч, нобелеўскі лаўрэат Алесь Бяляцкі, да лёсу якога павінна быць прыкаваная ўвага ўсіх эліт сусветных, і мы сёння не ведаем наогул нічога пра яго лёс. І тое, што сёння адбываецца — гэта чарговы ўсплёск рэакцыі дыктатара на іншадумства», — упэўнены кіраўнік платформы «Malanka media», якая лічыцца прататыпам будучага грамадскага вяшчання Беларусі.
Глядзіце таксама
Паводле слоў эксперта, у Беларусі выдатна ведаюць, што Лукашэнка не з'яўляецца легітымным прэзідэнтам краіны: «Гэта чалавек, які захапіў уладу ў краіне ўзброеным шляхам і ўтрымлівае яе. Сёння гэта васал Крамля, які для сваёй асабістай бяспекі выконвае ўсе ўказанні свайго гаспадара. І тое, што сёння Беларусь дэ-юрэ з'яўляецца краінай-агрэсарам, краінай, куды Пуцін прывёз ядзерную зброю — проста неспасціжна ў ХХІ стагоддзі».
25 лютага ў Беларусі, а 17 сакавіка ў Расіі пройдуць падзеі, якія апазіцыя ў гэтых краінах называе «электаральнымі мерапрыемствамі», а ўлада — выбарамі. У сувязі з гэтым Марыніч згадаў, што яшчэ ў 90-я гады называў Беларусь «выпрабавальным палігонам» для Расіі ў плане абыходу санкцый, пабудовы «вертыкалі ўлады», знішчэння любых дэмакратычных інстытутаў. Таго ж пункту гледжання прытрымліваўся і Барыс Нямцоў. І ў сучаснай Расіі адбываецца ўсё тое самае, што ў Беларусі, але толькі з адставаннем на 2-3 гады.
Што ж тычыцца заяў Дзярждэпартамента ЗША і вярхоўнага прадстаўніка Еўрасаюза па замежных справах, то Павел Марыніч лічыць гэта праявай «бяззубай палітыкі Захаду», з прычыны якой стала, у тым ліку, магчымая расійская агрэсія супраць Украіны. «Захад ставіў свае камерцыйныя інтарэсы вышэй за асноўныя прынцыпы дэмакратыі, правоў і свабод. Яны вырашылі, што гандлявацца з дыктатарамі ў нейкі момант выгадна. Тое, што Пуцін здзейсніў гэтую агрэсію, ёсць праявай наступстваў заходняй realpolitik. І чарговыя заявы кшталту "мы вельмі хвалюемся" або "моцна перажываем" прыводзяць да таго, што сёння на палях Еўропы гінуць людзі як з украінскага боку, так і з расійскага. Бо ўсе бачылі і выдатна разумелі, хто такі Пуцін, але заплюшчвалі вочы на ўсе бясчынствы, якія пачаліся яшчэ да акупацыі часткі Грузіі. Так што сёння ўсе падобныя заявы — проста ні пра што», — падкрэслівае Марыніч.
Паводле яго ацэнкі, Беларусь не аказалася пад тымі санкцыямі, што і Расія, выключна таму, што гэта — адзін з нямногіх калідораў, праз якія працягваецца гандаль з самой Расіяй у абыход санкцый. Беларусь, мяркуе эксперт, ужо даўно з'яўляецца краінай, якую акупавала Расія. «Мы яшчэ да анексіі Крыма папярэджвалі, што танкі на Кіеў пойдуць з Беларусі. Мы гаварылі пра гэта і ўкраінскаму боку, прадстаўнікам Захаду, але чамусьці яны лічылі, што гэтага ніколі не адбудзецца. І сённяшнія заявы замест выразных і зразумелых слоў пра тое, што гэтыя дзве дыктатуры — гэта вось зла, якая павінна быць знішчаная, паўтараюць фразы пра "занепакоенасць", якія мы чулі з 1996 года, калі рэжым Лукашэнкі здзейсніў першыя палітычныя забойствы сваіх апанентаў у краіне», — завяршае свой каментарый кіраўнік медыяплатформы «Malanka media».