«Хай ужо ЕЗ, нарэшце, вырашыць: ці ён хоча еўрапеізацыі Беларусі альбо ўстойлівага аўтарытарнага рэжыму»

Ці атрымае Мінск карт-бланш ад Еўразвяза на далейшае закручванне гаек?

Кіраўнік «Ліберальнага клуба» Яўген Прэйгерман заклікаў ЕС не паддавацца эмоцыям і працягнуць супрацоўніцтва з Беларуссю. На яго думку, толькі гэта можа з'яўляцца лепшым рашэннем для будучыні краіны, яе незалежнасці і жыцця саміх беларусаў, а любыя спосабы пакараць беларускі рэжым за рэпрэсіі будуць штурхаць краіну ў бок Расіі.
З іншага боку, чуюцца галасы, якія заклікаюць Захад пакараць беларускія ўлады за ўзнаўленне рэпрэсій. Прыхільнікі гэтай пазіцыі ўпэўнены: маўчанне Еўропы толькі правакуе рэжым і дае яму адчуванне ўсёдазволенасці.
Якая ж тактыка з боку Еўрасаюза сапраўды будзе найбольш эфектыўнай у сітуацыі, якая склалася?

«Маштаб рэпрэсій не такі, як у 2010-2011 гадах. Трэба працягваць дыялог»

Старэйшы аналітык Беларускага інстытута стратэгічных даследаванняў (BISS) Дзяніс Мельянцоў лічыць, што бакам варта зыходзіць з прагматычных меркаванняў.
— На самай справе, пытанне ў тым, якую мэту ставіць ЕС і чаго хоча дамагчыся, — адзначае эксперт.Палітолаг звяртае ўвагу, што палітыка любых санкцый, калі толькі гэта не санкцыі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, досыць спрэчная, таму што такія меры гвалтоўнага дзеянні фактычна ідуць насуперак з духам дэкларацыі Хартыі ААН, якая забараняе ўмяшанне ва ўнутраныя справы якой-небудзь краіны.
Гісторыя беларуска-еўрапейскага ўзаемадзеяння ярка дэманструе, што санкцыйная палітыка прыводзіць як раз да адваротнага эфекту.
— Калі ў 2011 годзе ЕС увёў санкцыі, у краіне былі палітвязні, некаторыя з іх адседзелі ад званка да званка. У той час як калі б была палітыка ўцягвання, іх у гэтым кантэксце добразычлівых дыялогавых адносін адпусцілі б нашмат раней, — адзначае палітолаг.
Ён звяртае ўвагу на сур'ёзную залежнасць паміж пацяпленнем у беларуска-еўрапейскіх адносінах і магчымасцю грамадзянскай супольнасці і палітычнай апазіцыі дзейнічаць.
— Калі пагаршаюцца адносіны і Захад уводзіць санкцыі, гэта прыводзіць да закручвання гаек унутры краіны, — адзначае палітолаг. — Калі ЕС хоча спрасціць дзейнасьць у тым ліку і грамадзянскай супольнасці ўнутры краіны, а таксама вырашыць свае пытанні, якія тычацца сумеснай аховы мяжы, супрацоўніцтва ў сферы міграцыі і інш, — яму трэба зыходзіць з прагматычных меркаванняў. Гэта значыць, працягваць дыялог.
І заплюшчыць вочы на ​​цяперашнія рэпрэсіі?
— Выходзіць, так. Тым больш што маштаб рэпрэсій унутры Беларусі не такі, як, напрыклад, быў у 2010-2011 гадах. І зноў жа меў рацыю прэс-сакратар беларускага МЗС Дзмітрый Мірончык, кажучы пра тое, што і ў ЕС бываюць рэпрэсіі ў адносінах да ўдзельнікаў пратэстаў, — адзначае Дзяніс Мельянцоў.

Андрэй Ягораў: Калі людзі могуць сесці ў турму на гады, ні аб якім «дараваць і зразумець» гаворка ісці не павінна

На думку палітолага Андрэя Ягорава любыя рашэнні з боку ЕС не павінны прымацца спантанна, без яснага разумення, што будзе далей і да якіх вынікаў гэта можа прывесці.
— Беларускія ўлады — гэта ж не хлопчык, якога трэба отшлепать за дрэнныя паводзіны, — адзначае эксперт. — Што, уласна кажучы, гэтая лупцоўка дасць, калі яна не вядзе да змены сітуацыі або вяртання на шлях лібералізацыі?
Сёння, на думку палітолага, ёсць два галоўныя аспекты, на якія ЕС трэба браць пад увагу, прымаючы рашэнне па Беларусі. Па-першае, выпрацаваць тактыку, каб спыніць хвалю рэпрэсій.
— Узбуджаныя крымінальныя справы, людзі знаходзяцца ў турмах і могуць сесці на гады. Вось гэтага Еўразвяз ніяк не павінен «зразумець і дараваць», — адзначае палітолаг. — Калі ў Беларусі з'яўляюцца новыя палітвязні, якіх зробяць з беларускіх легіянераў, то, вядома, ні пра якое супрацоўніцтва гаворка ісці не можа.
Гэты мэсэдж цяпер ЕС і павінен вельмі ясна і выразна данесці да беларускіх уладаў, лічыць эксперт. І рычагі, якія былі б цалкам зразумелыя для тутэйшага ўрада, у Еўропы ёсць.
— Уласна мэсэдж можа быць такі: хлопцы, калі вы працягваеце рухацца ў гэтым кірунку, то ніякіх грошай не будзе, усе праграмы ЕЗ будуць згорнутыя, мы больш не будзем лабіяваць пытанне выдзялення траншу Міжнароднага валютнага фонду, — тлумачыць Андрэй Ягораў. — Гэта значыць, казаць аб прыпыненні супрацоўніцтва менавіта ў тых пытаннях, якія вельмі моцна цікавяць беларускія ўлады і звязаць адно, як мінімум, з вяртаннем сітуацыі лютага 2017 года, да пачатку сакавіцкіх рэпрэсіяў.
Аднак пры гэтым ЭЗ не варта ўводзіць санкцыі і разрываць дыпламатычныя кантакты, лічыць палітолаг. Падобная тактыка бессэнсоўная, паколькі санкцыі ў папярэдні перыяд нічога не далі, і наўрад ці могуць даць нешта цяпер.
— Але і вылучэнне рэкамендацый аб захаванні супрацоўніцтва, нягледзячы на ​​хвалю рэпрэсій, само па сабе дрэнна. У гэтым выпадку зрушваецца лінія дазволенага, — упэўнены эксперт. — Рабіць цяпер гэта — значыць, даць карт-бланш беларускаму рэжыму на рэпрэсіі.
Іншы аспект, які цяпер неабходна разгледзець ЕЗ — гэта доўгатэрміновая стратэгія ў дачыненні да Беларусі. Бо пасля адмены санкцый ніякіх асаблівых змяненняў за гэты год не адбылося.
— ЕЗ, здымаючы санкцыі, не ведаў, што рабіць з Беларуссю, не ведаў, у якім рэжыме рухацца далей і якія дзеянні здзяйсняць. Не было выразнага разумення, што гэта не доўгатэрміновае адкрыццё сітуацыі, дзе можна дробнымі крокамі паляпшаць адносіны, а вельмі кароткі момант, дзе стаіць выкарыстоўваць імгненныя магчымасці. І гэты час быў выпушчаны.
На думку палітолага, ЕС павінен, нарэшце, выразна вырашыць, што менавіта ён хоча ад Беларусі.
— Ці працягнуцца рэпрэсіі, ці іх адменяць — гэта не здымае кардынальную праблему ў адносінах: ніхто не ведае, што рабіць, няма яснага разумення мэтаў, чаго хоча ЕС дасягнуць тут: еўрапеізацыі Беларусі альбо ўстойлівага аўтарытарнага рэжыму — хай ужо ЕС, нарэшце, вырашыць, — заключае Андрэй Ягораў.
Паводле Заўтра тваёй краіны