Пастухоў: Адказ на тэрор не можа быць прапарцыйным або непрапарцыйным — ён або ёсць, або яго няма

Новая вайна на Блізкім Усходзе досыць нечаканым чынам рэзаніравала ў Старым і Новым Свеце — і выявіла праблемы, якія не маюць прамога дачынення ні да гэтай канкрэтнай вайне, ні да блізкаўсходняга крызісу ў цэлым, разважае ў сваім тэлеграм-канале гісторык і палітолаг Уладзімір Пастухоў.

Рэакцыя на шакавальны па сваёй жывёльнай жорсткасці акт тэрарызму, які паслужыў спускавым кручком ваеннай эскалацыі, аказалася больш чым прахалоднай і несупастаўнай з рэакцыяй двухгадовай даўнасці на агрэсію Расіі супраць Украіны. Больш за тое, гэтым разам салідарнасць з ахвярай агрэсіі насіла больш афіцыйны характар, у той час як сімпатыі значнай часткі грамадства апынуліся на баку агрэсара – ХАМАС. 

Каб пераканацца ў гэтым, дастаткова параўнаць масавыя дэманстрацыі ў падтрымку палесцінцаў-арабаў (фактычна – ХАМАС) і бегла праглядзець асвятленне канфлікту ў прэсе. Гэты парадокс патрабуе, як мінімум, асэнсавання.

У нечаканай, але толькі на першы і павярхоўны погляд, падтрымцы, якую ХАМАС мае на Захадзе, ёсць значная доля перадузятасцяў, але ёсць і цалкам рацыянальныя перакананні. Пра прадузятасці сказана і напісана ўжо шмат, таму не буду спыняцца на іх падрабязна. Заўважу толькі на палях тэксту, што яны мала перамяніліся з часоў спрэчкі Маркса і Баўэра наконт  габрэйскага пытання амаль 200 гадоў таму і што Халакост быў, безумоўна, крайняй і радыкальнай праявай гэтых перадузятасцяў, але цалкам відавочна паўстаў не на пустым месцы, а вырас на добра угноенай глебе.

Але, акрамя няяўных прадузятасцяў, якія да таго ж дрэнна ідэнтыфікуюцца, ёсць і ўстойлівыя перакананні з наборам рацыянальных аргументаў, якія заслугоўваюць самага сур'ёзнага і бесстаронняга разбору, таму што іх уплыў у доўгатэрміновым плане значна пераўзыходзіць ролю эмоцый. Да гэтых рацыянальных аргументаў я б аднёс тры тэзісы: аб непрапарцыйнасці адказу Ізраіля на гвалт, аб адмаўленні права Ізраіля на адказ і аб прызнанні за арабамі права на вяртанне. 

Хоць у рэальнай жывой дыскусіі другое вынікае з першага, а трэцяе — з другога, аналітычна ўсё выглядае з дакладнасцю да наадварот, і разглядаць гэтыя тэзісы трэба ў адваротным парадку.

• Права на вяртанне. Права на вяртанне было сфармулявана пасля першай араба-ізраільскай вайны для арабаў, якія пражывалі ў брытанскай Палесціне да пачатку канфлікту. Пры гэтым яно застаецца не сфармуляваным выразна для габрэяў, якія, уласна, і скарысталіся ім дэ-факта, калі пачалі вяртацца ў Палесціну як на сваю гістарычную прарадзіму. Фармальна яно прызнанае рашэннямі ААН аб утварэнні дзяржавы Ізраіль, але гэтыя рашэнні ААН не прызнаюцца палесцінскімі арабамі, якія патрабуюць знішчэння ізраільскай дзяржавы. 

Для большасці еўрапейцаў, якія спачуваюць арабам-палестынцам, пытанне аб праве на вяртанне з'яўляецца »шэрай зонай". Прызнаючы за арабамі права на вяртанне, яны не патрабуюць ад іх люстранога прызнання аналагічнага права за габрэямі. 

Гэта, на мой погляд, і ёсць тая расколіна ў падмурку, якая прыводзіць да перакосу ўсіх апорных асноў свету на Блізкім Усходзе.

• Права на адказ. Права на адказ здаецца натуральным правам для боку, які стаў ахвярай агрэсіі. Гэта права не падвяргалася сумневу ні пасля тэрактаў у Нью-Ёрку, ні ў выпадку з ІДІЛ, ні ў сітуацыі з нападам Расіі на Украіну. Але ў дачыненні да Ізраіля сумневы якраз у многіх узнікаюць, а многія прама адмаўляюць Ізраілю ў праве на адказ. 

Прычына? Глядзі пункт першы: за габрэямі не прызнаецца дэ-факта права на вяртанне, і таму іх дзеянні ў дачыненні да арабаў разглядаюцца як першасны акт агрэсіі. Гэта значыць, права на адказ маецца ў дадзеным выпадку толькі ў аднаго боку — у ХАМАС.

• Непрапарцыйнасць адказу. Не адмаўляючы самога факту тэракту супраць Ізраіля і фармальна яго асуджаючы, тыя, хто апраўдвае дзеянні ХАМАС на Захадзе, спасылаюцца, як правіла, на непрапарцыйнасць адказу Ізраіля. 

Гэта не больш чым эўфемізм, за якім хаваецца ўжо разгледжаная вышэй адмова Ізраілю ў праве на адказ. Проста таму, што адказ на тэрор не можа быць прапарцыйным або непрапарцыйным. Ён альбо ёсць, альбо яго няма.