Рыгор Пасько: Напад на мяне быў спланаваны даўно

Вядомы расійскі журналіст Рыгор Пасько быў збіты некалькі дзён таму ў Барнауле. Ён лічыць, што гэта быў спланаваны напад, а шукаць нападнікаў трэба ў нетрах ФСБ. Пра гэта Пасько распавёў у інтэрв’ю «Новаму Часу».

—  Рыгор, для пачатку раскажыце падрабязнасці нападу ў Барнауле. Што па-вашаму стала прычынай?

—  У Барнаул я прыехаў разам з калегамі для правядзення Школы расследаванняў для журналістаў і блогераў. Семінары праводзіць чэшская арганізацыя Садружнасць журналістаў-следчыя — Фонд 19/29, дырэктарам якой я з'яўляюся. Пра тое, што такая арганізацыя ёсць і што яна праводзіць у РФ семінары і школы, нават міністэрства юстыцыі РФ ведае: у іх гэта адлюстравана ў акце праверкі расійскага Фонду 19/29, які быў ліквідаваны рашэннем Прэсненскага райсуду Масквы 17 жніўня гэтага года.

Школы мы праводзім у партнёрстве з нашымі калегамі ў рэгіёнах. Як правіла, гэта рэгіянальныя саюзы журналістаў або кафедры журналістыкі мясцовых універсітэтаў. Праўда з нядаўніх часоў некаторыя з іх сталі адкрыта ... як бы гэта цэнзурныя выказацца ... баяцца, адным словам.

Але ёсць і смелыя. У Барнауле нашым партнёрам стаў «Алтапресс». Прычым пра магчымыя правакацыі я паставіў у вядомасць калегаў.

Я прыляцеў у Барнаул ранкам 26 верасня. Гадзін з дзесяці заўважыў у холе гатэля незнаёмца, які занадта пільна прыглядаўся да мяне. Я спытаў у супрацоўнікаў гатэля, ці вядомая ім гэтая персона. Сказалі, што не. Для асабліва дапытлівых скажу: маніяй пераследу не пакутую.

Увечары 26-га быў першы дзень лекцый з мясцовымі журналістамі. І навіна — прыйшлі паліцыянты і ўсіх перапісалі, патрабуючы пашпарт або іншыя дакументы. Не назваліся, паведамілі толькі, што правяраюць, ці не мігранты мы. Мігрантаў сярод журналістаў, блогераў і студэнтаў не аказалася. Мяне не правяралі.
Такой праверкі раней не было ні разу за ўсю гісторыю нашых школ, пачынаючы з 2009 года.

Ужо пасля лекцыі, позна ўвечары, калегі даслалі мне спасылку на опус нейкага Маевіча. Не хачу рэкламаваць гэтага адмарозка, проста скажу, што ў пасце былі адкрытыя пагрозы ў мой бок. Я не звярнуў на іх увагу. Мая памылка была ў тым, што я адразу не паведаміў пра гэта паліцыі, пра пагрозы і пра тое, што рыхтуецца правакацыя, што відавочна прасочвалася паміж радкоў.

Пагрозамі ўсё не абмежавалася. 27 верасня я вяртаўся ў гатэль (хадзіў па выдатнаму гораду, у музей ...) У скверыку, на скрыжаванні Караленкі і Леніна, перад будынкам Адміністрацыі горада, са мной параўняліся двое мужыкоў — здаровыя, моцныя, абодва ў цёмных акулярах гадоў па 35-40.

Вышэйшы бугай, у светлай карычневай куртцы, раптам моцна ўдарыў мяне ў скронь. Настолькі моцна, што я ўпаў. Праўда, хутка ўстаў і нават пачаў нападаць ў адказ. Ён закрычаў другому: «Што стаіш? Бі яго!»

Другі падумаў, развярнуўся і сышоў у бок праспекта Леніна. Першы крычаў мне "Едзь з нашага горада! Мы цябе яшчэ дастанем!»

Яны дайшлі да праспекта, кагосьці ўбачылі і пабеглі. Думаю, там іх чакала машына.

Ва ўсяго гэтага дзейства былі сведкі: рабочыя рылі канаву ля будынка адміністрацыі горада. Ні тыя, хто нападаў, ні я іх спачатку не бачылі.

Я зайшоў у гатэль, выклікаў таксі і паехаў у РАУС №5 Цэнтральнага раёна Барнаула. Напісаў заяву, дазнавальнікі (іх было двое, адну з іх завуць Наталля Шпілева) запратакаліравалі мае тлумачэнні. Затым мяне адправілі ў суд-медбюро на экспертызу. Лекар мяне агледзела і сказала, каб я пайшоў на прыём да «свайго ўчастковага лекара».

Я вярнуўся ў гатэль і ўбачыў новага саглядатая — на тым жа месцы, дзе сядзеў яго папярэднік.

З усяго гэтага я зрабіў свае, вядома ж суб’ектыўныя высновы:

• Напад было спланаваны даўно, яшчэ да майго прыезду ў Барнаул.
• Напад справакаваны тымі, хто з маніякальнай настойлівасцю пераследуе нас не першы год у розных гарадах Расіі (Томск, Ніжнявартаўск, Перм, Петразаводск, Падмаскоўі, Масква ...). Былі і артыкулы, якія абвінавачваюць мяне і маіх калегаў у тым, што мы «ворагі народа», «пятая калона», «госдеповские прихвостни» ды інш. Мы паведамлялі пра гэтыя факты ўсім, у тым ліку і ў Саюз журналістаў Расіі. Ну хіба ў ФСБ мы не скардзіліся.
• Думаю, што мэта пастаўлена не проста задушыць адукацыйную дзейнасць у сферы журналістыкі расследаванняў (і не толькі адукацыйную, але і камунікатыўную), але і выціснуць з краіны некаторых журналістаў. У тым ліку і мяне.
• Яшчэ мэта — запалохаць усіх журналістаў. Маўляў, ведайце сваё месца і не высоўвайцеся. У адваротным выпадку папоўніце спіс забітых і збітых.

— Многія расійскія смі паведамілі пра напад фактычна са здзекам: “нібыта напад”, “нібыта журналіст”, не забыліся сказаць, што вас судзілі як японскага шпіёна. Прафесійная салідарнасць у сённяшняй Расіі не вітаецца?

— Тут не варта блытаць прафесійную салідарнасць і словы дзяржпрапагандыстаў, якіх ужо большасць на ўсіх федэральных тэлеканалах і ў дзяржаўных СМІ. Прапагандысты — халуі на службе ва ўладзе. У іх не можа быць ні салідарнасці без загаду, ні сваёй свайго. А сапраўдныя журналісты мяне падтрымалі.

— Што наогул адбываецца ў расійскай медыясферы. Ці засталіся медыя, якія не сталі рупарам прапаганды рэжыму.

— Так, засталіся. Я мог бы з дзясятак адразу назваць. Але назваць іх усе незалежнымі я не магу па адной прычыне: у іх няма эканамічнай незалежнасці. Іх можна зачыніць на працягу сутак-тыдня. Гэта значыць, пакуль ім улада дазваляе існаваць. А можа і не дазволіць. І мы памятаем гісторыю з НТВ, у Лентой.ру ..

— Як бы вы ахарактарызавалі стан грамадства ў Расіі: яно па-ранейшаму ва ура-патрыятычным угары або пачалося працверэжэнне?

— Мяркуючы па выніках выбараў у Дзярждуму, на якіх расіяне абралі сабе Пуціна і яго партыю, то я не бачу ніякага працверажэння. Іншая справа, што выбарамі гэта не было. Але ж і з гэтым цыркам, пародыяй на выбары, большасць пагадзілася. Значыць, ім падабаецца і Пуцін, і ўсё тое, што ён робіць з Расіяй і з імі. Дарэчы, я наогул цяпер не магу з упэўненасцю сказаць, ці здольны масавы сярэднестатыстычны жыхар Расіі на цвярозую ацэнку свайго стану, умоў жыцця, ўзроўню кампетэнтнасці сваіх кіраўнікоў.

—Вы шмат ездзіце па Расіі з семінарамі вашай школы журналісцкіх расследаванняў. Наколькі я ведаю, і раней былі спробы зрываць вашы заняткі. Што так не падабаецца ўладам?

— Мы правялі каля 30 школ па ўсёй Расіі. Пераследаваць нас пачалі гады два таму. У Томску, Петразаводску, Пермі, Падмаскоўі, Маскве ... Я думаю, што ёсць штаб дзесьці ў нетрах ФСБ і ёсць чалавечак гэбэшны, якому асоба Пасько чымсьці не падабаецца. І таму ідзе ганенне не толькі на мяне асабіста, але і на маіх калег па Фонду.

— Следства знойдзе тых, хто вас збіў? Ці будуць наогул кагосьці шукаць? Наколькі я ведаю, вы прадставілі ў паліцыю больш чым падрабязныя дадзеныя пра нападнікаў.

— Здзіўлюся, калі іх знойдуць. Таму што шукаць прыйдзецца каля ФСБ. А ў паліцыі даўнія «стылістычныя» рознагалоссі з гэтай канторай. Я, дарэчы, не толькі ўсю інфармацыю выдаў, але і на сведкаў паказаў. Аднаго з трох дапыталі, ён пацвердзіў мае словы, але наадрэз адмовіўся падпісваць свае паказанні. Гэта значыць, у судзе, калі ён будзе, яго паказанні доказам не будуць.

— Вы не плануеце з'ехаць з краіны?

— Складанае пытанне ... Але я ўжо ў стане ўспрымаць яго сур'ёзна.