Рызыкі нафтавага піке для Беларусі

У панядзелак 9 сакавіка травеньскія ф’ючэрсы на нафту маркі Brent на біржы ICE паваліліся адразу на USD10,91 (або на 24,1%) да USD34,36 за 1 барэль, што з’яўляецца чатырохгадовым мінімумам. З пачатку бягучага года да 9 сакавіка травеньскія ф’ючэрсы на нафту гатунку Brent патаннелі ў 1,9 разы (або на USD30,32). Асноўнымі прычынамі гэткага драматычнага падзення коштаў на нафту з’яўляюцца распад пагаднення АПЕК + і разрастанне эпідэміі каранавіруса COVID-19 у свеце.

Цяперашняе падзенне коштаў на нафту можа прывесці да негатыўных наступстваў для эканомікі Беларусі.

1. Эканамічны спад

У дадзеным выпадку прыкметнае пагаршэнне эканамічнай дынамікі ў Расіі па ланцужку прывядзе да эканамічнага спаду ў Беларусі з прычыны таго, што Расія з’яўляецца ключавым гандлёва-эканамічным і інвестыцыйным партнёрам Беларусі. Па нашых разліках, у 2019 г. на долю Расіі прыпадае 41,2% экспарту беларускіх тавараў (прычым па шэрагу асобных адчувальных таварных пазіцый гэты паказчык выглядае прыкметна вышэй).
Пры гэтым сама Расія моцна залежыць ад экспарту нафтагазавых тавараў — доля экспарту расійскай сырой нафты, нафтапрадуктаў, прыроднага газу і звадкаванага газу ў агульнай структуры экспарту расійскіх тавараў у трэцім квартале 2019 г. склала, па нашых разліках, 55,2%.
У выніку з улікам падатковага манеўру Расіі можна чакаць падзення паказчыкаў ВУП Беларусі (у тым ліку ВУП у бягучых цэнах, ВУП па парытэце пакупніцкай здольнасці, дынаміку рэальнага ВУП у супастаўных цэнах, сярэднедушавы ВУП у бягучых цэнах, сярэднедушавы ВУП па парытэце пакупніцкай здольнасці).
Раней Міжнародны валютны фонд істотна пагоршыў эканамічны прагноз Беларусі. Не выключана, што ў красавіку бягучага года з улікам існых негатыўных тэндэнцый фонд зноў перагледзіць у бок зніжэння паказчыкі ВУП Беларусі.
Дарэчы, па дадзеных Нацыянальнага статыстычнага камітэта, ВУП Беларусі ў супастаўных цэнах у студзені 2020 г. скараціўся ў параўнанні з аналагічным перыядам папярэдняга года на 1,9% да BYN10,391 млрд.
Неабходна адзначыць, што негатыўны ўплыў на эканамічную дынаміку ў Беларусі будзе звязаны з падзеннем попыту на беларускія тавары і паслугі з боку Расіі на фоне пагаршэння эканамічнай сітуацыі ў Расіі і зніжэння цэнавай канкурэнтаздольнасці беларускіх экспарцёраў на расійскім рынку ў выніку дэвальвацыі расійскага рубля.
Так, з пачатку бягучага года па 11 сакавіка афіцыйны курс расійскага рубля да даляра ЗША знізіўся адразу на 16,3% да RUB72,0208 за USD1. Пры гэтым афіцыйны курс беларускага рубля ў адносінах да даляра ЗША ў аналізаваным перыядзе знізіўся ў меншай ступені — на 10,3% да BYN2,3208 за USD 1.
У выніку з пачатку бягучага года па 11 сакавіка афіцыйны курс беларускага рубля да расійскага рубля, наадварот, умацаваўся на 5,4% да BYN3,2208 за RUB100, што прыводзіць да памяншэння рэнтабельнасці дзейнасці беларускіх экспарцёраў на расійскім рынку (пры іншых роўных умовах).

2. Зніжэнне кошту экспарту беларускіх нафтапрадуктаў

З аднаго боку, змяншэнне кошту ўваходных сырой нафты будзе садзейнічаць зніжэнню выдаткаў і страт беларускіх нафтаперапрацоўчых заводаў ад продажу нафтапрадуктаў на ўнутраным рынку Беларусі.
З іншага боку, гэты станоўчы эфект можа быць нівеліяваны падзеннем попыту і цэн на беларускія нафтапрадукты на знешніх рынках на фоне зніжэння аб’ёмаў пасажырскіх перавозак з-за эпідэміі каранавіруса.
Так, па дадзеных Белстата, сярэдняя экспартная цана беларускіх нафтапрадуктаў у 2019 г. звалілася ў параўнанні з 2018 г. на 9,1% да USD494,5 за 1 тону, у той час як сярэдні імпартны кошт сырой нафты ў аналізаваным перыядзе знізілася ў меншай ступені — на 2,1% да USD365,6 за 1 тону.
Па нашых разліках, экспарт беларускіх нафтапрадуктаў, сырой нафты (уключаючы газавы кандэнсат) і звадкаванага газу у 2019 г. склаў USD6,109 млрд. Доля названых таварных пазіцый у агульнай структуры экспарту беларускіх тавараў у 2019 г. склала 18,5%, што сведчыць аб дастаткова істотным уплыве гэтых пазіцый на эканамічную дынаміку ў Беларусі.

3. Пагаршэнне сітуацыі на ўнутраным валютным рынку

У дадзеным выпадку дэвальвацыя беларускага рубля можа прывесці да павышэння дэвальвацыйных чаканняў, і, як следства, да павелічэння попыту на замежную валюту з боку ўдзельнікаў унутранага валютнага рынку.
Дарэчы, у студзені-лютым гэтага года беларускія суб’екты гаспадарання і фізічныя асобы выступілі ў ролі чыстых пакупнікоў замежнай валюты на ўнутраным валютным рынку, што не можа не турбаваць. Так, па дадзеных Нацыянальнага банка Беларусі, прадпрыемствы ў студзені-лютым 2020 г. купілі на чыстай аснове USD309,4 млн, а насельніцтва — USD172,8 млн.
Як следства, у лютым бягучага года Нацбанк прадаваў замежную валюту на Беларускай валютна-фондавай біржы ў мэтах падтрымкі абменнага курсу беларускага рубля ў адносінах да асноўных замежных валют, што разам з пагашэннем значных валютных абавязацельстваў дзяржавы прывяло да прыкметнага скарачэння золатавалютных рэзерваў Беларусі (мінус USD588, 7 млн ​​за студзень-люты 2020 г.).

4. Пагаршэнне сітуацыі ў сферы дзяржаўных фінансаў

Варта патлумачыць, што зніжэнне кошту экспарту беларускіх нафтапрадуктаў прыводзіць да памяншэння паступленняў экспартных пошлін на нафтапрадукты ў дзяржаўны бюджэт, тым самым, спрыяючы пагаршэнню сітуацыі ў сферы дзяржаўных фінансаў Беларусі.
Пры гэтым з-за ўзніклай нестабільнасці на міжнародных фінансавых рынках адбылося пагаршэнне ўмоў рэфінансавання знешніх даўгавых абавязацельстваў дзяржавы. На гэтым фоне ўрад Беларусі ў сакавіку быў вымушаны адкласці размяшчэнне новага выпуску суверэнных еўрааблігацый з двух траншаў у далярах і еўра.
У такой сітуацыі пагашэнне валютных абавязацельстваў ўрада і цэнтральнага банка будзе садзейнічаць далейшаму зніжэнню золатавалютных рэзерваў дзяржавы (пры іншых роўных умовах). Дарэчы, у студзені-лютым 2020 г. урад і Нацбанк Беларусі загасілі знешнія і ўнутраныя абавязацельствы ў замежнай валюце на агульную суму USD939,5 млн.
Нарэшце, сама па сабе дэвальвацыя нацыянальнай валюты спрыяе павелічэнню пазыковага цяжару, звязанага з пагашэннем і абслугоўваннем валютных абавязацельстваў, для ўсіх рэзідэнтаў Беларусі (у тым ліку ўрад, цэнтральны банк, камерцыйныя банкі, прадпрыемствы).

5. Абвастрэнне інфляцыйных рызык.

Дэвальвацыя беларускага рубля можа абвастрыць інфляцыйныя рызыкі, што разам з памяншэннем грашовых даходаў насельніцтва ў рэальным выражэнні і ў даляравым эквіваленце можа прывесці да росту сацыяльнай незадаволенасці і ўзмацнення палітычных рызык напярэдадні маючай адбыцца выбарчай кампаніі па выбарах прэзідэнта Беларусі.

Высновы

Уплыў пералічаных негатыўных эфектаў шмат у чым будзе залежаць ад таго, як доўга працягнецца цяперашняя коштавая вайна на нафтавым рынку. З улікам наяўнасці палітычнага складніка перыяд нізкіх цэн на нафту на гэты раз можа працягнуцца даўжэй у параўнанні з папярэднім перыядам валацільнасць на нафтавым рынку. Адпаведна, беларускаму боку трэба браць пад увагу гэты аспект пры прыняцці рашэнняў у сферы эканамічнай палітыкі.
Паводле nmnby.eu