Адзінства сярод попелу вайны: як стварылі прадзеда ЕС у 1944 годзе

Сярод руінаў і адчаю Другой сусветнай вайны з'явіўся пробліск надзеі і супрацоўніцтва. У 1944 годзе, калі вайна яшчэ ішла на поўную ў Эўропе, тры краіны — Бельгія, Нідэрланды і Люксембург — адкінулі гістарычныя рознагалоссі і абралі шлях адзінства. Гэта было стварэнне Звязу Бенілюкс, сімвала еўрапейскай салідарнасці і папярэдніка большай кантынентальнай інтэграцыі.

Каб па-сапраўднаму зразумець значэньне новага зьвязу, трэба зазірнуць у папярэднія дзесяцігодзьдзі. Бэльгію, Нідэрлянды і Люксембург, якія часта называюць «Ніжнімі краінамі», аб'ядноўвае геаграфічная блізкасьць і доўгая стужка пераплеценых гісторый, пачынаючы ад агульных манархій і сканчваючы агульнымі ворагамі. Гэтыя краіны, зь іх стратэгічнай істотнасьцю і эканамічнай энэргіяй, часта апыналіся жаданымі, а часам акупаванымі сваімі больш буйнымі і ваяўнічымі суседзямі.

У пачатку ХХ стагодзьдзя яны апынуліся ў пастцы глябальнай вайны. Уварваньне Нямецкай імпэрыі ў Бэльгію ў 1914 годзе паклала пачатак Першай сусьветнай вайне. Падобным чынам Другая сусьветная вайна стала сьведкам таго, што гэтыя краіны былі растаптаныя нацысцкім ботам. Гэтыя выпрабаваньні падкрэсьлілі відавочную рэчаіснасьць: каб забясьпечыць мір і росквіт, ім трэба было больш шчыльна супрацоўнічаць.

Ідэя зьвязу

Ідэя адзінай эканамічнай прасторы паміж Нідэрляндамі, Бэльгіяй і Люксембургам не зьявілася раптоўна ў 1944 годзе. Насеньне было пасеяна значна раней. Тры краіны абмеркавалі эканамічнае супрацоўніцтва яшчэ ў 1920-я гады. Але менавіта жахі Другой сусьветнай вайны і ўсьведамленьне таго, што індывідуальнае выжываньне зьвязана з калектыўнымі намаганьнямі, сталі каталізатарам афармленьня гэтага зьвязу.

Нягледзячы на блізкасьць, кожная з гэтых нацый мела ўнікальную эканамічную моц. У той час як Бэльгія была індустрыялізавана з моцным акцэнтам на здабычу карысных выкапняў і вытворчасьць, Нідэрлянды мелі надзейны сектар гандлю і суднаходзтва, а Люксембург меў бурную сталеліцейную прамысловасьць.

Краіны прызналі, што больш шчыльныя сувязі могуць умацаваць іх калектыўныя эканамічныя перспэктывы, так зьявіўся стымул для пошуку дамоўленасьцей аб супрацоўніцтве.

У міжваенны перыяд (1919-1939) паміж гэтымі дзяржавамі адбываліся некалькі двухбаковых дыскусій адносна эканамічнага супрацоўніцтва. Папярэднія дыскусіі вакол патэнцыйнага мытнага зьвязу пачалі набываць акрэсьленыя абрысы.

У верасьні 1944 году, яшчэ да заканчэньня вайны, прадстаўнікі гэтых народаў сабраліся ў Лёндане. Тут урады ў выгнаньні 5 верасьня падпісалі мытную канвэнцыю, якая паклала пачатак Мытнаму зьвязу Бэнілюкса.

Па сутнасьці, генэзіс ідэі Бэнілюкса быў сумесьсю гістарычнага сваяцтва, эканамічнага прагматызму і суровых урокаў дзьвюх сусьветных войнаў. Гэтыя фактары аб'ядналіся ў бачаньне адзінага фронту не толькі для ўзаемнай абароны, але і для агульнага росквіту і сьветлай калектыўнай будучыні.

Прамова Чэрчыля пра Жалезную Заслону: як ён прадказаў паводзіны Крамля да сёння

Спадчына

Зьвяз Бэнілюкса ўяўляў сабой трохнацыянальнае ўтварэньне. Ён пакінуў незгладжальны сьлед у эўрапейскай палітыцы, эканоміцы і, самае галоўнае, у пляне рэгіянальнай інтэграцыі.

У той час, калі Эўропа толькі выходзіла з вынішчальнае вайны, Зьвяз Бэнілюкс стаў яркім прыкладам таго, чаго можа дасягнуць рэгіянальнае супрацоўніцтва. Гэта была адна з першых пасьпяховых мадэляў у пасьляваенны перыяд, якая даказала, што краіны могуць пакінуць у баку свае рознагалосьсі і супрацоўнічаць дзеля ўзаемнай выгады.

Прынцыпы, якімі кіраваўся Зьвяз Бэнілюкс — эканамічнае супрацоўніцтва, свабода перасоўваньня і правядзеньне агульнай палітыкі — пазьней стануць галоўнымі слупамі Эўрапейскага зьвязу. Посьпех мадэлі Бэнілюкса даў штуршок для стварэньня Эўрапейскай супольнасьці вугалю і сталі ў 1951 годзе, якая пазьней пераўтварылася ў Эўрапейскую эканамічную супольнасьць і ў канчатковым выніку ў Эўрапейскі Зьвяз. ЭЗ у шматлікіх сэнсах зьяўляецца пашыраным бачаньнем інтэграцыйнага эксперыменту, пачатага Бэнілюксам.

Гістарычна Эўропа была арэнай тэрытарыяльных спрэчак. Зьвяз Бэнілюкса прасоўваў іншы наратыў — той, дзе агульныя інтарэсы і супрацоўніцтва засланялі суперніцтва асобных нацыяў. Гэтая спадчына міру праз інтэграцыю паўплывала на больш шырокі эўрапейскі парадак дня, і сам ЭЗ быў узнагароджаны Нобэлеўскай прэміяй міру ў 2012 годзе.

Краіны Бэнілюкса атрымлівалі вялікі прыбытак ад эканамічнага росту, паколькі бар'еры ў гандлі былі зьменшаныя, а эканомікі сталі больш узаемазьвязанымі. Гэта не толькі ўмацавала іх асобныя эканомікі, але і прадэманстравала перавагі эканамічнай інтэграцыі іншым эўрапейскім краінам. Сёньня эканамічная лучнасьць зьяўляецца краевугольным каменем адзінага эўрапейскага рынку.

Свабода перасоўваньня, замацаваная ў Зьвязе Бэнілюкс, спрыяла не толькі эканамічнаму супрацоўніцтву, але і культурнаму абмену. Гэта паспрыяла ўзаемаразуменьню, зьменшыла забабоны і зблізіла народы Бэльгіі, Нідэрляндаў і Люксембурга. Пазьней гэты дух быў адлюстраваны ў Шэнгенскім пагадненьні, якое дазволіла падарожнічаць па большай частцы Эўропы без абмежаваньняў.

Хаця на першы погляд Бэнілюкс быў супрацоўніцтвам паміж трыма краінамі, яго ўплыў ахапіў увесь эўрапейскі кантынэнт. Ён служыў як узорам, так і матыватарам для больш шырокай рэгіянальнай інтэграцыі.

Бэнілюкс сёньня

Адзін з асноўных прынцыпаў, які застаецца ў яго аснове, - эканамічнае супрацоўніцтва. Нягледзячы на тое, што Эўрапейскі Зьвяз у значнай ступені ўзяў на сябе сферу мытных і гандлёвых правілаў, Зьвяз Бэнілюкса падкрэсьлівае пэўныя сферы эканамічнага інтарэсу, якія зьяўляюцца выключна істотнымі для яго дзяржаў-сябраў.

Усьведамляючы глябальную актуальнасьць экалагічных праблемаў, Бэнілюкс вылучыў істотнае месца ў сваёй праграме ўстойлівага разьвіцьця. Былі пачатыя сумесныя праэкты па барацьбе са зьмянай клімату, падтрымцы метадаў устойлівай энэргетыкі і захаваньню біяразнастайнасьці.

У тандэме з гэтымі экалягічнымі ініцыятывамі краіны-ўдзельніцы каардынавалі намаганьні ў сферы юстыцыі і нутраных справаў. Гэтае супрацоўніцтва вар'іруецца ад барацьбы з трансмежавай злачыннасьцю, умацаваньня судовых альянсаў і ўзмацненьня паліцэйскіх мераў, што асабліва актуальна з-за агульных адкрытых межаў.

Увесь час прыкладаюцца намаганьні для ўмацаваньня чыгуначных зносінаў, аптымізацыі грамадзкага транспарту.

Усе гэтыя намаганьні дапаўняюцца сьвядомым імкненьнем умацаваць сацыяльныя і культурныя сувязі праз ініцыятывы ў галіне адукацыі, культуры і аховы здароўя, што яшчэ больш паглыбляе ўзаемасувязь гэтых нацый.

У той час як Эўразьвяз узяў на сябе некаторыя са сваіх першапачатковых абавязкаў, Зьвяз Бэнілюкс застаецца сымбалем рэгіянальнага супрацоўніцтва. Ён уяўляе сабой мікрасьвет эўрапейскага адзінства, і гэта  робіць яго выдатным прыкладам рэгіянальнай інтэграцыі ў наш час.

Шанец для Беларусі?

Беларусь мае чым натхняцца ў заснавальнікаў гэтай эканамічнай супольнасьці. Нягледзячы на нібы зразумелы рух у будучыні ў бок сяброўства ў Эўрапейскім Зьвязе, нішто не забараняе стварыць рэгіянальную арганізацыю, якая будзе эфектыўнай і карыснай для яе ўдзельнікаў. Сумесныя праекты з Польшчай, Украінай, Літвой і Латвіяй па прыкладзе Бэнілюксу могуць стаць магутным імпульсам нашых эканомік і нацый.