Сухі закон, бутлегеры і цьвярозасьць? Як 104 гады таму паспрабавалі аздаравіць народ

У студзені 1920 года Злучаныя Штаты Амэрыкі распачалі сьмелы эксперымэнт. Сухі закон, скіраваны на абмежаваньне спажываньня алькаголю, парадаксальным чынам падштурхнуў да ўсплёску бутлегерства і спажываньня забароненых напояў.

Закон Волстэда, афіцыйна вядомы як Нацыянальны закон аб забароне, быў названы ў гонар Эндру Волстэда, старшыні судовага камітэта Палаты прадстаўнікоў ЗША. Ён быў распрацаваны для выкананьня Васямнаццатай папраўкі да Канстытуцыі, якая забараняла вытворчасьць, продаж і транспартыроўку алькагольных напояў. Набыў моц гэты закон роўна 104 гады таму.

Карані забароны можна прасачыць з канца ХІХ стагодзьдзя, з ростам рухаў за ўмеранасьць, якія разглядалі алькаголь як першапрычыну сацыяльных хваробаў, такіх як беднасьць, гвалт і зьнішчэньне сямейных каштоўнасьцей.

Гарады былі напоўненыя імігрантамі і амэрыканцамі з фермаў, якія шукалі працу ў новых галінах. На гэтым фоне значна павялічылася спажываньне алькаголю. Салуны сталі сымбалямі маральнага заняпаду, які часта асацыяваўся з азартнымі гульнямі, прастытуцыяй і агульным беззаконьнем. Кульмінацыяй гэтага стала прыняцьце Васямнаццатай папраўкі ў Канстытуцыю ЗША ў 1919 годзе.

Закон Волстэда быў заканадаўчым інструмэнтам, які забясьпечваў выкананьне забароны. Ён вызначаў «дурманлівы сьпірт» як любы напой, які зьмяшчае больш за 0,5% алькаголю па аб'ёме, і акрэсьліваў штрафы за яго вытворчасьць і распаўсюд. Фактычна былі забараненыя і піва з віном, да вялікага засмучэньня шматлікіх амэрыканцаў, хто меркаваў, што пад забарону трапяць толькі моцныя сьпіртныя напоі. Як ня дзіўна, закон дазваляў вытворчасьць алькаголю для пэўных мэтаў, напрыклад для рэлігійныя рытуалаў і выкарыстаньня ў мэдыцынскіх мэтах.

Бутлегеры

Рэалізацыя Закона Волстэда была падобная на закрыцьцё крана. Аўтары відаць чакалі, што цьвярозае насельніцтва застанецца задаволеным раптоўнай засухай. Аднак на самой справе грамадзтва было не гатовае адмовіцца ад сваёй цягі да алькаголю. За адну ноч законныя прадпрыемствы, бровары і вінакурныя заводы альбо зачыніліся, альбо перайшлі на альтэрнатыўныя прадукты. Бары і салуны зачыніліся, а іх месца занялі кавярні, дзе прадаваўся кантрабандны алькаголь.

Попыт на алькаголь ня зьменшыўся, замест гэтага ён сышоў у падпольле, чым стварыў бурны чорны рынак.

Кантрабанда, незаконная вытворчасьць і распаўсюд алькаголю сталі прыбытковым прадпрыемствам. Ад хатняга самагону да кантрабанднага імпарту рынак прызвычайваўся, каб задаволіць вялізны попыт. У сельскай мясцовасьці назіраўся ўсплёск вытворчасьці самагону, у той час як прыбярэжныя гарады сталі кропкамі для продажу рому, і іншай кантрабанды алькаголю з-за мяжы.

Бутлегеры адрозьніваліся. Некаторыя зь іх былі дробнымі крымінальнікамі, якія займаліся нелегальшчынай у вясковых перагонных катлах, а іншыя былі цэлымі арганізацыямі з міжнароднымі сувязямі. Агульнай рысай была рызыка. Кантрабанда стала сынонімам гвалту, хабару і карупцыі. Аль Капонэ, магчыма, самы сумна вядомы з усіх, кіраваў велізарнай злачыннай імпэрыяй, заснаванай на кантрабандзе, азартных гульнях і прастытуцыі.

Уплыў арганізаванай злачыннасьці падчас забароны выходзіў далёка за межы гандлю алькаголем. Гэта прывяло да росту карупцыі і агульнага падрыву павагі да закону. Грамадзкі попыт на алькаголь і няздольнасьць урада забясьпечыць выкананьне Сухага закону стварылі спрыяльную глебу для росквіту гэтых злачынных арганізацыяў.

Уплыў забароны алькаголю

Непасрэдны ўплыў забароны алькаголю на грамадзкія паводзіны і адносіны быў парадаксальным. Ён ня стаў адкрыцьцём нейкай новай эры ўмеранасьці, але спарадзіў культуру бунтарства вакол алькаголю. Нелегальныя бары, якія прапаноўвалі алькагольныя напоі, павялічваліся. Прывабнасьць забароненага пераўтварыла ўжываньне алькаголю ў сымбаль непадпарадкаваньня і вызваленьня. Гэта было асабліва выразна сярод маладога пакаленьня і кабетаў, якія знаходзілі ў алькакавярнях прастору адноснай сацыяльнай свабоды.

Тое, што калісьці было сацыяльнай заганай, цяпер рамантызавалася як сьмелая авантура.

Для праваахоўных органаў забарона стала цяжкім выклікам. Вылучаныя рэсурсы былі значна недастатковымі. Справа датычылася як матэрыяльнага забесьпячэньня, так і асабовага складу. У той час назіраўся фантастычны ўсплёск карупцыі ў паліцыі і сярод палітыкаў, бо бутлегеры выкарыстоўвалі свае велізарныя багацьці для подкупу кожнага і кожнай.

У 1927 годзе рашэньне Вярхоўнага суда па справе «Злучаныя Штаты супраць Салівана» па сутнасьці сцьвярджала, што даходы, атрыманыя ад незаконнай дзейнасьці, у тым ліку кантрабандай, падлягаюць падаткаабкладаньню. Гучыць шыкоўна. Пазьней гэтая пастанова адыграе ключавую ролю ў перасьледзе Аль Капонэ і іншых буйных бутлегераў.

Рэальнасьць Сухога закону

Забарона грунтавалася на бачаньні цьвярозай Амэрыкі, свабоднай ад хваробаў, які ўзьнікаюць праз злоўжываньне алькаголем. Прыхільнікі цьвярозасьці сцьвярджалі, што забарона алкаголю зьнізіць злачыннасьць, палепшыць здароўе, умацуе сем'і і павысіць прадукцыйнасьць. І сапраўды, спачатку былі прыкметы таго, што забарона можа дасягнуць некаторых з гэтых мэтаў. Колькасьць шпіталізацый з-за алкагалізму і цырозу печані спачатку скарацілася, як і арышты за п'янства.

Аднак 13-гадовая рэальнасьць забароны малявала іншую карціну. Узровень кантрабанднага алькаголю прывёў да таго, што прадаваліся небясьпечныя сумесі, якія часта зьмяшчалі таксічныя рэчывы. Адсутнасьць кантролю якасьці на нелегальных сьпіртзаводах прывяла да росту выпадкаў атручаньняў і сьмерцяў. Гэта выявіла трагічную іронію забароны: закон, скіраваны на ўмацаваньне здароўя, быў ускосна адказным за шырока распаўсюджаную небясьпеку для грамадзкага здароўя.

Дасьледаваньні і статыстыка эпохі забароны даюць дэталёвы погляд на яго ўплыў на ўжываньне алкаголю. Спачатку назіралася значнае падзеньне спажываньня алькаголю. Аднак гэты спад ня быў устойлівым. Да сярэдзіны 1920-х гадоў спажываньне алькаголю зноў пачало расьці, і наблізілася да ўзроўню, які быў да забароны, да моманту адмены Сухога закону ў 1933 годзе.

Фэдэральны ўрад страціў значную крыніцу падатковых даходаў, якія раней атрымлівалі ад алькагольнай прамысловасьці. Гэтая страта асабліва адчувалася ў пачатку 1930-х гадоў, калі Вялікая дэпрэсія запатрабавала павелічэньня дзяржаўных выдаткаў.

Канец забароны

Вялікая дэпрэсія, якая пачалася ў 1929 годзе, адыграла значную ролю ў гэтым адмене закону. Патэнцыйныя падатковыя даходы ад легальнага продажу алкаголю станавіліся ўсё больш прывабнымі.

21-я папраўка, ратыфікаваная 5 сьнежня 1933 года, адрозьніваецца тым, што зьяўляецца адзінай папраўкай да Канстытуцыі ЗША, якая адмяняе папярэднюю папраўку.

Адметным быў і працэс ратыфікацыі 21-й папраўкі. Замест праходжаньня праз заканадаўчыя органы штатаў, ён быў ратыфікаваны штатнымі ратыфікацыйнымі канвэнцыямі. Гэты метад выкарыстоўваўся толькі аднойчы ў амэрыканскай гісторыі. Такі падыход разглядаўся як спосаб абысьці заканадаўчыя органы штатаў, якія, як лічылася, знаходзяцца пад уплывам лабістаў Сухога закону.

Як вядома, пасьля гэтага замест таго, каб крыміналізаваць алькаголь, намаганьні былі скіраваныя на вырашэньне праблемаў злоўжываньня алькаголем праз адукацыю і праграмы лекаваньня.