Рэжым разбіраецца з «непажаданымі» спартсменамі

Акрамя прамых чыстак нелаяльных да ўлады спартсменаў цяпер будуць дзейнічаць і ўскосныя меры: Лукашэнка запатрабаваў грашовай кампенсацыі.

Самае гучнае рашэнне беларускага рэжыму пачатку верасня — аб забароне выдачы пашпартоў і некаторых іншых дакументаў грамадзянам за мяжой і непрызнанні даверанасцей, аформленых па-за Беларуссю. Мэта відавочная — прымусіць вярнуцца непажаданых, якія пакінулі Радзіму пад пагрозай зняволення, і ўсё-ткі кінуць іх за краты. Застаецца спадзявацца, што хаця б краіны масавага пражывання беларусаў спросцяць правілы знаходжання на сваёй тэрыторыі для тых, хто застанецца без найважнейшых дакументаў.

Але паспеў на старце восені рэжым чарговым разам улезці і ў спорт: Лукашэнка выпусціў «указ аб змене ўказаў». Некаторыя з іх здзівілі сваёй важнасцю, піша «Трыбуна».

У асноўным, калі коратка, у рэжымны спорт увялі новыя забароны і патрабаванні вярнуць ужо атрыманыя з дзяржбюджэту грошы, калі становішся «непажаданым». Тычыцца гэта цяпер нават алімпійскіх чэмпіёнаў з белпашпартам, якім яшчэ з 2009 года пры дасягненні пенсійнага ўзросту належаць штомесячныя выплаты (цяпер прыкладна ў 470 долараў).

Праўда, праз 14 гадоў рэжым спахапіўся і з нагоды адэкватнай змены: дагэтуль «ганаровая пенсія» належала тым, хто выступаў за «зборныя каманды Рэспублікі Беларусь або СССР», што выкрэслівала са спісу чэмпіёнаў 1992 года. Цяпер жа выплаты ўсё ж датычацца і тых, хто выступаў «пад сімваламі МАК у складзе аб'яднаных каманд». Парадавацца гэтаму відавочна павінна Ірына Сумнікава — чэмпіёнка гульняў-1992 па баскетболе, якая потым гуляла за зборную Расіі. Цяпер яна жыве ў Беларусі і ўдзельнічае ў прарэжымных мерапрыемствах, а ў 2022-м якраз дасягнула «пенсійных» для жанчын 58 гадоў (астатнія чэмпіёны таго года або не жывуць у Беларусі, або маладзейшыя). А вось магчымым чэмпіёнам 2024-га (дапусцім, яны вераць, што дажывуць да пенсіі пры рэжыме) нават тэарэтычныя выплаты не свецяць: для атрымання пенсіі за Беларусь трэба выступаць «пад дзяржаўнымі сімваламі», допуск пад нейтральным сцягам не пракатвае (а пра іншае не ідзе нават тэарэтычных размоў).

Гульцам закон не пісан. Беларускія футбалісты, якімі мы іх не ведалі

Але вернемся да галоўнага — патрабаванняў вяртання. Раней яны прад'яўляліся ў пары выпадкаў: калі грошы памылкова працягвалі пералічваць пасля смерці чэмпіёна або пасля яго пераезду з Беларусі, то іх даволі лагічна патрабавалі назад. Цяпер жа пунктаў у спісе «кампенсацыі» сем — у тым ліку «прыцягненне да крымінальнай адказнасці» (якое ў рэжымнай Беларусі залежыць ад капрызаў рэжыму) і чыста палітычныя: «непаважлівае стаўленне да дзяржаўных і грамадскіх інстытутаў, канстытуцыйнага ладу» і яшчэ «здзяйсненне супрацьпраўных дзеянняў супраць парадку кіравання, грамадскага парадку і грамадскай маральнасці». Вярнуць патрабуюць сумы, выплачаныя «пасля ўзнікнення падстаў, але не раней за 1 ліпеня 2023 года». Зрэшты, нічога новага — яшчэ ў канцы 2022-га аналагічныя прычыны прапісалі для канфіскацыі дзяржстыпендый за бягучыя высокія вынікі.

Што тычыцца забарон, новы іх пачак з'явіўся ва «ўказе» Лукашэнкі «Аб нацыянальных і зборных камандах». Прычым толькі ў верасні 2022-га ён набываў новую рэдакцыю — але яна была ў цэлым тэхнічнай. Цяпер жа рэжым спахапіўся і прапісаў карэнныя змены, дадаўшы пунктаў. Так, калі раней на рэжымныя «Мінспорту», «ДТСААФ» (па тэхнічных і авіяцыйных відах) і БФСТ «Дынама» (па службова-прыкладных) проста ўскладалася функцыя фарміравання спісачных складаў зборных, то цяпер (ва «ўказе» Лукашэнкі — яму ж, вядома, лепш відаць) прапісаныя «падставы для ўключэння спартсменаў, трэнераў і іншых спецыялістаў». Для спартсменаў гэта «высокія спартыўныя вынікі» і «станоўчая дынаміка і перспектыўнасць» (як яе вызначаць – пытанне без адказу), а для трэнераў, не паверыце, «высокія дасягненні, якія ў тым ліку якія сведчаць пра станоўчую дынаміку і перспектыўнасць».

«Спорту па-за палітыкай няма. Гэта лукашысты кажуць, калі іх прышчучаць недзе, што спорт па-за палітыкай»

Ну і да забарон — яны з'явіліся ўжо на стадыі дадавання ў склад зборнай. З гэтага часу «не падлягаюць» уключэнню туды не толькі дыскваліфікаваныя і тыя, хто з'ехалі выступаць за іншыя краіны, але і тыя, у каго знайшлі ўжо згаданыя «факты непаважлівага стаўлення» да рэжыму і «супрацьпраўныя дзеянні» супраць яго. Не выклікаць «непажаданых» зараз можна цалкам «афіцыйна», нічога не прыдумляючы.

Яшчэ цэлы пункт прысвечаны тым, хто ўсё-ткі трапіў у якую-небудзь зборную, — дакладней, спісу дзеянняў, якія «не маюць права» здзяйсняць «спартсмены, трэнеры і іншыя спецыялісты». Нельга ім адмаўляцца ад удзелу ў «афіцыйных спартыўных мерапрыемствах», рыхтавацца за мяжой, спаборнічаць у «міжнародных мерапрыемствах, не ўключаных у мадэлі падрыхтоўкі» (у Беларусі, атрымліваецца, можна і адысці ад гэтай мадэлі). Ну а потым — зноў ніяк не звязаныя з прафесіяналізмам пазіцыі: забароненыя ўсе тыя ж «непаважлівае стаўленне» і «супрацьпраўныя дзеянні», «публікацыі або выступы» без узгаднення з працадаўцам (гэты пункт яшчэ ў 2020-м увялі ў кантракты «Мінспорту»), а таксама «парушэнні маральных і этычных норм». Пад апошняе падагнаць можна практычна што заўгодна, бо ў рэжыму і гвалт — даўно этычная норма. А наогул увесь спіс забарон можна было сфармаваць коратка: «Вы не мае права быць нязгоднымі».

Паўночная Карэя ў цэнтры Еўропы. Футбалістаў за пройгрышы адправілі ў калгас збіраць камяні

Забаўна, што пры гэтым абавязаныя быць выключаныя са зборных толькі спартсмены, якія атрымалі бан за допінг, самі адмовіліся ад дамовы ці ж парушылі нейкія беларускія «законы». Па астатніх «забароненых» пунктах атлеты і коўчы толькі «могуць быць» прыбраныя — тыповая выбіральнасць беларускай сістэмы, якой дазволена заплюшчыць вочы на «грахі» тых, хто ёй у цэлым даспадобы. Затое тыя, каго выганяць, у тым ліку з «палітычных» прычын, застануцца павінны рэжыму «сродкі, затрачаныя на іх спартыўную падрыхтоўку». Увогуле застацца з перапыненай кар'ерай і велізарным доўгам, які будуць патрабаваць усёй рэжымнай машынай, можна ў любы момант.

З лагічных змяненняў па новым «указе», мабыць, толькі адно: тых, каго дыскваліфікавалі за допінг, абавязваюць вяртаць дзяржстыпендыі за ануляваныя вынікі, а на перыяд бану забараняюць «педагагічную і медыцынскую дзейнасць» у спартыўнай сферы і ў цэлым працу ў дзяржструктурах. Але пасля канца тэрміну дыскваліфікацыі вярнуцца да той жа працы з дзецьмі ўсё гэтак жа нічога не перашкаджае.