Чалавек, які мае найбольшую патрэбу ў абароне ў цэлым свеце
Менавіта такімі словамі апісала нямецкае выданне «Bild» Уладзіміра Зяленскага, які прысутнічаў на ўзнагароджанні прэміяй Карла Вялікага ў Ахене. Там жа была і леташняя лаўрэатка Святлана Ціханоўская. Рэпартаж з падзеі падрыхтавала «Нямецкая Хваля».
Такіх мер бяспекі нямецкі Ахен яшчэ не бачыў: 14 траўня там уручалі міжнародную прэмію Карла Вялікага прэзідэнту Украіны Уладзіміру Зяленскаму, а ў яго асобе — і ўсяму ўкраінскаму народу. Над горадам баражыравалі верталёты, на вуліцы сцягнулі каля тысячы паліцыянтаў, а цэнтр з усімі яго знакамітымі гістарычнымі славутасцямі быў перакрыты для простых мінакоў і турыстаў і нагадваў хутчэй дэкарацыі кінастудыі, піша «НХ».
З даху будынка гарадской ратушы, дзе праходзіла цырымонія, і дахаў суседніх дамоў за тым, што адбывалася ўнізе на рынкавай плошчы, уважліва сачылі снайперы. Яны сталі адным з любімых фотаматываў гасцей цырымоніі і журналістаў. «Няўтульна», «жудаснавата», «рызыкоўна» — так, пазіраючы наверх, апісвалі свае ўражанні гледачы, якія стаялі ў чарзе на кантроль бяспекі. Рухацца па-за калонай і перасякаць плошчу было строга забаронена. Журналісты скардзіліся, што яшчэ ніколі ім не было так цяжка выконваць сваю працу.
Чалавек, які мае найбольшую патрэбу ў абароне ў цэлым свеце
Пропуск у каранацыйную залу атрымалі каля 700 чалавек, хаця жадаючых было ў разы больш. Усім шчасліўчыкам прыйшлося прайсці надгляд, як у міжнародным аэрапорце: перад рамкай металашукальніка прасілі зняць нават наручны гадзіннік. Жыхары горада, супрацоўнікі СМІ, пастаянныя ўдзельнікі ўзнагароджанняў прэміяй Карла Вялікага ўспаміналі, што настолькі строгага падыходу не было ні годам раней, калі прэмію ўручалі лідаркам беларускай апазіцыі, ні нават калі яе ўдастоіліся прэзідэнт Францыі Эманюэль Макрон у 2018 годзе і прэзідэнт ЗША Біл Клінтан 20 гадоў. таму. Цяпер Зяленскі — адзін з найбольш уразлівых да пагрозы людзей у свеце, напісаў нямецкі таблоід «Bild».
Прэзідэнт Украіны і іншыя еўрапейскія лідары прымусілі сябе чакаць. Першымі, пад нецярплівыя апладысменты прысутных, на сцэну прайшлі лаўрэаткі прэміі 2022 года — Святлана Ціханоўская, Вераніка Цапкала і сястра палітзняволенай Марыі Калеснікавай Таццяна Хоміч, а таксама спікер Еўрапарламента Раберта Метсалу. На самым ганаровым месцы гледачоў у першым шэрагу сядзела лаўрэатка Нобелеўскай прэміі міру і прэміі імя Сахарава ўкраінская праваабаронца Аляксандра Мацвійчук. «Прэмія Карла Вялікага — гэта праява міжнароднай салідарнасці, якая павінна быць праактыўнай. І менавіта таму любая ўзнагарода, адрозненне або іншае прызнанне, атрыманае ўкраінцамі, — гэта магчымасць, якую нам трэба выкарыстоўваць, каб перасталі гінуць нашы людзі на фронце, на акупаваных тэрыторыях і ў тыле», — сказала яна.
Украінцы прыйшлі па натхненне
«Для нас гэта найвялікшы момант. Убачыце, гэта дасць нам натхненне далей рабіць усё для Украіны», — сказаў украінец Рыгор Канавы, які жыве ў Германіі. Ён прыйшоў на цырымонію з іншымі землякамі, пасля поўнамаштабнага ўварвання аб'яднанымі ў супольнасць «Украінцы ў Ахене», якая займаецца гуманітарнай дапамогай, падтрымкай бежанцаў з Украіны і папулярызацыяй роднай культуры ў горадзе.
Больш як праз гадзіну пасля прапісанага ў праграме пачатку цырымоніі, калі і госці ў вышытых кашулях, і гледачы ў дзелавых касцюмах стаміліся ад бясконцых сэлфі на фоне фрэсак і калон, з'явіліся і астатнія выдатныя ўдзельнікі цырымоніі: кіраўнік Еўракамісіі Уршуля фон дэр Ляен (Ursula Leyen), канцлер Нямеччыны Олаф Шольц (Olaf Scholz) і, нарэшце, Уладзімір Зяленскі. Яго віталі стоячы бурнымі апладысментамі, якія рэхам звінелі ў сярэднявечных скляпеннях ратушы.
Шольц загаварыў па-ўкраінску
Канцлер Шольц пачаў і скончыў свой выступ словамі на ўкраінскай мове, вымаўляць якія яму давалася з цяжкасцю. Але ён усё ж працытаваў легендарнае першае відэа Зяленскага, запісанае раніцай 25 лютага 2022 года, а ў завяршэнне вымавіў «Слава Украіне!», што робіць нячаста.
«Еўропе ёсць за што дзякаваць украінскаму народу і асабіста Уладзіміру Зяленскаму», — сказаў кіраўнік урада ФРГ. Паводле яго слоў, адзіная прычына, па якой гэта сустрэча ў Ахене стала магчымай, — гэта мужнае супраціўленне ўкраінцаў расійскай агрэсіі. Аднак менавіта дзякуючы гэтай вайне стала зразумела, што Украіна, ЕС і яго члены «павінны быць разам, і наша гісторыя працягнецца разам», аб чым заявіў Шольц, а Украіна і Еўрасаюз, паводле яго слоў, сталі «адно аднаму бліжэй, чым калі б там ні было».
Ён назваў уручэнне прэміі Зяленскаму і ўкраінскаму народу «новым пачаткам» еўрапейскай інтэграцыі не толькі Украіны, але і Малдовы, заходнебалканскіх краін і Грузіі, якая да гэтага часу не атрымала статусу кандыдата на ўступленне ў Еўрасаюз. Таксама Шольц запэўніў, што Кіеў і надалей можа разлічваць на гуманітарную, эканамічную і ваенную дапамогу сваіх саюзнікаў. Да прыезду Зяленскага Берлін сапраўды падрыхтаваў яму падарунак, абвясціўшы амаль аб падваенні ваеннай дапамогі.
«Разам дасягнуць немагчымага — магчыма»
«Аб'яднацца і зрабіць немагчымае магчымым» заклікала краіны ЕС старшыня Еўракамісіі Уршуля фон дэр Ляен. «Сённяшняй прэміяй мы пасылаем дакладны сігнал: мы падтрымліваем прэзідэнта Уладзіміра Зяленскага, мы на баку ўкраінскага народа, мы будзем на іх баку, пакуль разам не дасягнём немагчымага, — сказала яна. — І сёння менавіта мы будзем вырашаць, якой будзе наша Еўропа ў будучыні».
Кіраўніца Еўракамісіі захапілася ўкраінцамі, прызнаўшы, што іх воля да барацьбы і свабоды ўразіла свет. «Украіна ўвасабляе ў сабе ўсё, на чым грунтуецца еўрапейская ідэя: смеласць перакананняў, барацьбу за каштоўнасці і свабоду, прыхільнасць да міру і адзінства. Таму я пераканана, што Украіна пераможа, даб'ецца міру і рэалізуе сваё прызначэнне ў Еўропе», — заявіла фон дэр Ляен .
«Матыватар, камунікатар, рухавік»
Яе тэзісам шматразова апладзіравалі, але ніводнаму з выступоўцаў у гэты дзень не пляскалі так, як Уладзіміру Зяленскаму. Ён пачаў сваю прамову на англійскай, а потым папярэдзіў, што збіраецца перайсці на ўкраінскую — і даў перакладчыкам і слухачам час пераключыцца. «У гэтай зале яшчэ ні разу не гучала ўкраінская мова, і важна, каб яна прагучала», — сказаў ён. Некалькі разоў прэзідэнт Украіны імправізаваў у звыклай яму манеры. Калі падчас яго гаворкі раптам зачынілася і ўпала скрынка з уручаным яму медалём Карла Вялікага, Зяленскі перапыніўся, беражліва падняў яе і паклаў на месца, за што быў узнагароджаны чарговымі апладысментамі.
«Зяленскі не толькі прэзідэнт свайго народа і галоўнакамандуючы ўкраінскай арміі, але і матыватар, камунікатар, рухавік і злучнае звяно паміж Украінай і яе шматлікімі прыхільнікамі», — сказана ў тлумачальным тэксце прэміі. Яго таксама назвалі агітатарам, дыпламатам і крытыкам. «Дэ-факта Украіна ўжо ў НАТА», — заявіў украінскі лідар. Засталіся, маўляў, толькі фармальнасці.
Кошт міру і свабоды
«Прыемна, што, нягледзячы на відавочную стомленасць, прэзідэнт Украіны працягвае жартаваць», — заўважыў пасля выступлення адзін з гледачоў. Але менавіта ў гэты сонечны, па-сапраўднаму вясновы дзень у пазелянелай і расквітнелай Нямеччыне ўкраінскі лідар здаваўся асабліва сур'ёзным і задуменным. «Выйдзіце на вуліцу, паглядзіце вакол, адчуйце свабоду, — сказаў Зяленскі. — Свабоду, якая тут проста ёсць. А мы дзеля яе ваюем. І пераможам». Апладысменты яму не сціхалі амаль дзве хвіліны.
Аднак выйсці на вуліцу аказалася не такой простай задачай. Калі імпрэза скончылася, гледачы павінны былі заставацца на сваіх месцах, пакуль памяшканне не пакінулі ўсе высокапастаўленыя госці. Так распарадзіліся вартавыя парадку, якія не пускалі нікога і на плошчу перад ратушай датуль, пакуль не пакаціў апошні з незлічоных картэжаў і не пакінуў сваю пазіцыю на даху апошні снайпер. Верталёты, якія віселі над плошчай, паляцелі. Уладзімір Зяленскі адправіўся ў Парыж — да іншага лаўрэата прэміі Карла Вялікага Эманюэля Макрона.