Крыгер не адзіны: якім замежнікам давалі страшэнныя прысуды ў дыктатурах

Беларусь, а дакладней хунта, якая даўно захапіла ў нас уладу, толькі пачынае гэты сьлізкі шлях па захопу людзей у закладнікі з мэтай атрыманьня тых ці іншых прэфэрэнцыяў ад краіны паходжаньня вязьня. Узгадаем нядаўнія прыклады, калі лёс складваўся ўрэшце ўдала, а ў іншых выпадках – трагічна.

Ота Ўормбір

Ота, 21-гадовы амэрыканскі студэнт, адправіўся ў пяцідзённы навагодні тур у Паўночную Карэю ў сьнежні 2015 года. Гэтую паездку арганізавала кітайскае турыстычнае агенцтва, якое спецыялізуецца на экскурсіях у ізаляваную таталітарную краіну. Уормбір, якога сябры і сям'я апісвалі як разумнага, камунікабэльнага і авантурнага чалавека, чамусьці не прадбачыў небясьпекаў, якія чакалі яго наперадзе.

Па заканчэньні тура ў студзені 2016 года Ўормбір быў арыштаваны ў міжнародным аэрапорце Пхеньяна ў чаканьні вылету.

Абвінавачваньне: спроба скрасьці прапагандысцкі плякат зь яго гатэля. Падобнае дзеяньне разглядаецца паўночнакарэйскім рэжымам як сур'ёзнае злачынства супраць дзяржавы. Прадстаўленыя доказы ўключалі зярністы запіс з камэраў відэаназіраньня і вымушанае прызнаньне, у якім Уормбір са сьлязамі прызнаўся ў меркаваным злачынстве. На відэа ён прыпісваў свае дзеяньні ўплыву сваёй царкоўнай групы, свайго ўнівэрсітэта і, вядома, ЦРУ.

У сакавіку 2016 года пасьля ўсяго гадзіннага судовага працэсу Вярхоўны суд КНДР прысудзіў Уормбіра да 15 гадоў катаржных працаў за «варожыя дзеяньні супраць дзяржавы». Суд узрушыў міжнародную супольнасьць. Бацькі Ўормбіра, Фрэд і Сіндзі разгарнулі нястомную кампанію за вызваленьне свайго сына, яны зьвярталіся па дапамогу да ўрада ЗША і міжнародных праваабарончых арганізацыяў.

Больш за год мала што было вядома пра стан Уормбіра. Улады КНДР амаль не давалі інфармацыі, а ніякія вонкавыя кантакты не былі дазволеныя. Затым, у чэрвені 2017 года, зьявілася інфармацыя аб тым, што Уормбір трапіў у кому неўзабаве пасьля вынясеньня прысуду. Камуністы Паўночнай Карэі сцьвярджалі, што ў яго разьвіўся батулізм і амэрыканец прыняў пігулку для сна, што прывяло да таго, што ён перастаў рэагаваць на ўсё.

Пасьля інтэнсіўных перамоваў пад кіраўніцтвам Дзярждэпартамэнта ЗША Ўормбір быў вызвалены па гуманітарных меркаваньнях. Ён быў дастаўлены назад у ЗША, дзе лекары Медыцынскага цэнтра Ўнівэрсітэта Цынцынаці не знайшлі доказаў батулізму. Замест гэтага яны паведамілі аб вялікім пашкоджаньні мозгу, якое адпавядае працягламу дэфіцыту кіслароду.

Ота Ўормбір памёр 19 чэрвеня 2017 года, усяго праз шэсьць дзён пасьля вяртаньня.

Кенэт Бэ

Кенэт нарадзіўся ў Паўднёвай Карэі, але ў падлеткавым узросьце разам з сям’ёю пераехаў у ЗША. Там ён атрымаў і грамадзянства гэтай краіны. Кенэт Бэ быў пратэстанцкім прапаведнікам і распаўсюднікам хрысьціянства.

Ва ўзросьце 44 гадоў у яго жыцьці адбыўся трагічны паварот. Кенэт кіраваў кітайскай турыстычнай кампаніяй, якая спецыялізавалася на паездках у КНДР. Вольна валодаючы карэйскай мовай Бэ часта рабіў туры ў страшэннае месца. У лістападзе 2012 года падчас адной з такіх паездак Бэ быў арыштаваны ў горадзе Расон.

Рэжым КНДР абвінаваціў яго ў змове з мэтай зрынаньня дзяржаўнага ладу. Доказы, прадстаўленыя на судзе, уключалі жорсткі дыск кампутара і рэлігійныя матэрыялы, нібыта знойдзеныя ў яго. Камуністы сцьвярджалі, што Бэ выкарыстоўваў свой турыстычны бізнэс як прыкрыцьцё для антыдзяржаўнай дзейнасьці, у тым ліку для ўвозу правакацыйнай літаратуры і спробы распальваньня беспарадкаў сярод грамадзянаў Паўночнай Карэі.

У красавіку 2013 года Кенэт Бэ быў асуджаны Вярхоўным судом КНДР і прысуджаны да 15 гадоў катаржных працаў.

Пасьля двух гадоў зьняволеньня дыпляматычныя намаганьні далі плён. У лістападзе 2014 года Кенэт Бэ быў вызвалены разам з іншым затрыманым амэрыканцам Мэцью Тодам Мілерам пасьля нечаканага візыту ў Пхеньян Джэймса Клэпера, дырэктара Нацыянальнай выведкі ЗША.

Пасьля вяртаньня ў ЗША здароўе Кенэта Бэ значна пагоршылася, але ён аднавіў сваю місіянэрскую і гуманітарную дзейнасьць.

Майкл Уайт

Майкл быў ветэранам ВМС ЗША і апынуўся ўцягнутым у складаную геапалітычную драму ў 2018 годзе. Уайт езьдзіў у Іран, каб наведаць сваю іранскую дзяўчыну, зь якой ён пазнаёміўся ў інтэрнэце. Падчас гэтай паездкі Ўайт быў арыштаваны ў ліпені 2018 года ў горадзе Мешхед. Дакладныя абставіны яго арышту заставаліся цьмянымі на працягу некалькіх месяцаў, але пазьней высьветлілася, што ён быў затрыманы пры спробе сесьці на рэйс назад у ЗША.

У сакавіку 2019 года іранскія ўлады адзначылі, што Ўайт быў асуджаны па двух пунктах абвінавачваньня: у абразе вярхоўнага лідара Ірана аяталы Алі Хаменэі і зьмяшчэньні прыватнай інфармацыі ў інтэрнэт. Дакладны характар ​​гэтых абвінавачваньняў так і не быў цалкам раскрыты. Уайт быў прысуджаны да дзесяці гадоў пазбаўленьня волі.

Арышт Уайта адбыўся ў перыяд абвастрэньня напружанасьці паміж ЗША і Іранам пасьля выхаду ЗША з ядзернай угоды з Іранам у 2018 годзе і наступнага ўвядзеньня санкцыяў. Яго справа стала вельмі істотным спрэчным пунктам у напружаных дыпляматычных адносінах паміж дзьвюма краінамі.

Урад ЗША як праз публічныя заявы, так і праз закулісныя перамовы настойліва працаваў над вызваленьнем Уайта. Швайцарскія дыпляматы, якія прадстаўляюць інтарэсы ЗША ў Іране, адыгралі вырашальную ролю ў гэтых намаганьнях.

У чэрвені 2020 года, пасьля амаль двух гадоў знаходжаньня пад вартай у Іране, Майкл Уайт быў вызвалены. Яго вызваленьне было часткай больш шырокага неафіцыйнага абмену зьняволенымі, у выніку якога быў вызвалены іранска-амэрыканскі лекар, затрыманы ў ЗША.

Шэйн Баўэр, Сара Шурд і Джошуа Фатал

31 ліпеня 2009 года трое амэрыканскіх сяброў адправіліся ў паход па маляўнічай мясцовасьці курдзкага рэгіёну Ірака. Іх падарожжа рэзка перастала быць захапляльным, калі яны ненаўмысна перасеклі непазначаную мяжу з Іранам.

Яны былі затрыманыя іранскімі памежнікамі і ўзятыя пад варту. Урад Ірана абвінаваціў іх у шпіянажы, але яны катэгарычна адмаўлялі гэтае абвінавачваньне. Па словах Баўэра, Шурда і Фатала, іх перасячэньне мяжы Ірана было ненаўмыснай памылкай.

Пасьля арышту трое амэрыканцаў былі перавезеныя ў Тэгеран і зьмешчаны ў турму Эвін, сумна вядомую жорсткімі ўмовамі і наяўнасьцю палітычных зьняволеных. Іх працяглы час утрымлівалі ў адзіночных камэрах і жорстка дапытвалі.

Сара Шурд, якая пакутавала ад праблемаў са здароўем, што пагоршыліся стрэсам у камэры, была вызваленая пад заклад у верасьні 2010 года пасьля 14 месяцаў зьняволеньня. Яе вызваленьне адбылося пасьля выплаты 500 тысячаў даляраў ЗША пры садзейнічаньні султана Амана і было аформленае Іранам як гуманітарны жэст. Нягледзячы на ​​яе волю, жаніх Шурд, Шэйн Баўэр, і іх сябар, Джошуа Фатал працягвалі заствацца ў лапах іранцаў.

У жніўні 2011 года, пасьля больш чым двух гадоў зьняволеньня, Баўэр і Фатал паўсталі перад судом. Двух мужчынаў прызналі вінаватымі і прысудзілі да васьмі гадоў пазбаўленьня волі.

У верасьні 2011 года Баўэр і Фатал былі вызваленыя пад заклад, кожны зь якіх патрабаваў выплаты ў памеры 500 тысячаў даляраў ЗША, падобна з тым, як было ў дамоўленасьці аб вызваленьні Шурд.

Іх вызваленьне было пададзенае як жэст добрай волі прэзідэнта Ірана Махмуда Ахмадзінежада, які супаў зь яго візытам на Генэральную Асамблею ААН у Ню-Ёрку.

У наступныя гады пасьля вызваленьня Баўэр, Шурд і Фатал працягвалі выступаць у абарону палітычных зьняволеных і правоў чалавека.

Пол Уілан

Былы марскі пехацінец ЗША з грамадзянствам чатырох краінаў – ЗША, Вялікай Брытаніі, Канады і Ірляндыі – быў арыштаваны расейскімі органамі 28 сьнежня 2018 года. Уілан быў у Маскве на вясельлі сябра. Ён быў затрыманы ФСБ у гатэлі "Мэтраполь".

Расея абвінаваціла Ўілана ў шпіянажы, сцьвярджаючы, што яго злавілі на гарачым, з флэшкай з таемнай інфармацыяй. Паводле расейскіх уладаў, на флэшцы быў сьпіс афіцэраў расейскай выведкі. Уілан, аднак, катэгарычна адмаўляў абвінавачваньні, сцьвярджаючы, што яго падставілі і што ён лічыў, што на флэшцы былі фотаздымкі з адпачынку ад знаёмага расейца.

У чэрвені 2020 года пасьля працяглага папярэдняга зьняволеньня Ўілана судзілі за зачыненымі дзьвярыма ў расейскім судзе. Нягледзячы на ​​​заявы аб невінаватасьці і адсутнасьці відавочных доказаў, прадстаўленых супраць яго, Уілан быў прызнаны вінаватым у шпіянажы і прысуджаны да 16 гадоў пазбаўленьня волі ў калёніі.

Тагачасны дзяржсакратар Майк Пампэа і амбасадар ЗША ў Расеі Джон Саліван, публічна заклікалі да вызваленьня Ўілана.

На двары сярэдзіна 2024 года, а Пол Уілан працягвае гніць у расейскіх засьценках.

Выснова напрашваецца сама за сябе: ня езьдзіце ў краіны, якімі кіруюць крывавыя дыктатары. Сабе даражэй.