Майдан: Не рабі сабе куміра!

Спадзевы на «крытычную масу» і мітынговы бліцкрыг, які адным махам вырашыць усе праблемы — тыповы ўзор мыслення беларускага пратэстоўца. Бо заўтра сабрацца ўжо не дадуць.



Такі падыход абумоўлены аб'ектыўнымі абставінамі. Магчыма, ён нават апраўданы ва ўмовах аўтарытарнага рэжыму. Але сам ён ад гэтага не робіцца меней аўтарытарным.
Мой выпадковы спадарожнік, мінскі праграміст Аляксей, разважаў па дарозе на Кіеў у мінулую суботу: «Калі ў нядзелю збярэцца крытычная маса людзей, тады будзе толк. Потым нічога не атрымаецца. Майдан — гэта, вядома, крута. Толькі хіба можна змяніць уладу стаяннем на месцы?» Ён маральна рыхтаваў сябе да магчымага штурму ўрадавых установаў, пабойваўся сутычак з міліцыяй, але і смакаваў іх  наперад. Ніякага штурму не адбылося. Заўважна расчараваны, Аляксей вярнуўся дадому раней, чым папярэдне планаваў.

Спакуса простых рашэнняў

Спадзевы на «крытычную масу» і мітынговы бліцкрыг, які адным махам вырашыць усе праблемы —  тыповы ўзор мыслення беларускага пратэстоўца. Бо заўтра сабрацца ўжо не дадуць. 

На зваротным шляху я разгаварыўся ў цягніку з адэсітам Валянцінам, былым вайскоўцам, прыхільнікам адзінаўладдзя, вялікім сімпатызантам Лукашэнкі. Валянцін таксама крытыкаваў Майдан за «бессэнсоўнае стаянне». Не таму, што ён за Януковіча ці супраць асноўных патрабаванняў Майдану. «Проста трэба было ўсё вырашаць у адзін дзень. Парваць гэтых беркутаўцаў на шматкі прама на Хрышчаціку. І браць уладу», — патлумачыў ён сваю пазіцыю. 

Чаму украінцы не сталі «рваць» і «браць»

Чаму ж украінцы не сталі «рваць» і «браць»? Няма падставаў падазраваць іх у баязлівасці або залішняй памяркоўнасці. І ў гімне ўкраінскім пяецца не пра тое, што яны «мірныя людзі», а «згинуть наші вороженьки як роса на сонці». На мой погляд, яны не паддаліся спакусе простых рашэнняў, бо за гады незалежнасці засвоілі мастацтва дасягнення кампрамісу.  

Гарачых галоваў, гатовых хоць зараз што-небудзь штурмаваць,  на Майдане нямала. Аднак іх стрымлівае пераважны настрой удзельнікаў пратэстаў — дзейнічаць паводле стратэгіі «цёплага акіяну»: мірна акружыць і паглынуць бесчалавечную сістэму. Мякка, але з акіянічнай магутнасцю. 

Мы — адзін народ!

Мы звыклі паўтараць услед за палітолагамі пра «раскол» Украіны. Насамрэч беларускае грамадства значна больш расколатае. «Змагары» пагарджаюць «застабіламі» і не думаюць пра тое, каб знаходзіць з імі агульную мову, неяк лічыцца. «Застабілы» лічаць «змагароў» варожым, сацыяльна-шкодным элементам, з якім не грэх размаўляць мовай дубінкі і кайданкоў. Паміж імі ляжыць прорва непаразумення, забабонаў і падазрэнняў. 

Украінцы могуць быць вострымі на язык, часам даволі агрэсіўнымі і грубымі. Пра Януковіча ды яго атачэнне пачуеш такое, што вушы скручваюцца ў трубачку. Але мяне вельмі ўразіла на Майдане адсутнасць варожасці да людзей, якія ходзяць на гэтак званы «Антымайдан» ці галасуюць за Партыю рэгіёнаў.  

У значнай ступені такая практыка вынікае з таго, што тут не было палітыка, які супрацьпаставіў бы ўласна «народ» — то бок «простых людзей», «соль зямлі», рабочых, сялянаў і  бюджэтнікаў — усім астатнім, нібыта «лішнім» людзям. 

Што да культурных адрозненняў, яны лёгка здымаюцца.
Да мяне падыйшоў быў дзядзька і стрэльнуў цыгарэту, звярнуўшыся на рускай мове. Калі ён пачаў шматслоўна дзякаваць, я яго спыніў: «Ды ладна, слава Украіне!» На што той дзядзька, троху павагаўшыся, кажа: «Я ведаю, што трэба адгукнуцца «Героям слава!», але ў нас на Поўдні так не прынята. Зрэшты, якая розніца, усё роўна агульную справу робім».  

«Росіяне добрі люди, москалі погані»

Каб не фарбаваць усё ў суцэльна ружовы колер, любімы колер беларускіх камунальнікаў, згадаю пра кафлікт, які ўзнік на Майдане яшчэ напачатку снежня. Нават да бойкі дайшло, калі сябры нацыяналістычнай партыі «Свабода» пачалі выштурхоўваць актывістаў левай арганізацыі як «правакатараў». Пасля чаго сімпатызанты апошніх і зацікаўленыя асобы пачалі пісаць: «Майдан захоплены  нацыстамі», «на Майдане няма месца сацыяльным лозунгам» і г.д. 

Мне цяжка ацэньваць канкрэтны інцыдэнт. Магу сказаць толькі пра ўбачанае на ўласныя вочы і пачутае на ўласныя вушы. 

Наўскідку, намёты нацыяналістычных арганізацый складаюць не больш за 10-15%. Чыста нацыяналістычныя лозунгі кшталту «Слава нації — смерть ворогам!» і «Україна понад усе!», калі яны часам гучаць са сцэны з вуснаў дэпутатаў ад «Свабоды», не падхопліваюцца большасцю пратэстоўцаў. 
Праграміст Аляксей, у якога бацькі рускія, сам ён нарадзіўся ў Расіі, абраў сабе рускую самаідэнтыфікацыю. І вырашыў не саромецца яе на Майдане, таму накінуў на плечы расійскі сцяг. На «захопленым нацыстамі» Майдане гэта мусіў быць смяротны нумар.  

Для стварэння яшчэ больш нябачанай карцінкі я апрануў на сябе шалік колераў УПА (Украінскай паўстанцкай арміі). Так мы і хадзілі ўдвох па Майдану, выклікаючы радасныя ўсмешкі  навакольных. 

«Це не за Європу»

Бабулькі, што гандлюць на прывакзальнай плошчы  прадукцыяй сельскай гаспадаркі, прыйшлі на вакзал пагрэцца. Паселі на прыступкі лесвіцы, нібы тыя курачкі. Расказваюць: «Ва Украіне ўсё платнае. Нарадзіцца — плаці, вучыцца — плаці, лячыцца — плаці. Толькі працуем мы бясплатна». 

Нават высокае мастацтва належыць народу. Каля будынку захопленай мэрыі, проста на вуліцы, я слухаў Баха і Бетховена ў выкананні дзевяцігадовай лаўрэаткі розных музычных конкурсаў Марыі-Луізы Плешаковай.  

— Бач ты. Мо і грошы там плацяць? — пытаецца бабулька з хітрым прыжмурам.   
— Не ведаю, мне не плацілі. І не бачыў, каб плацілі каму іншаму.
— Ці доўга ж яшчэ Майдан той прастаіць?
— Кажуць, як мінімум да Новага года.
— О цо добра! Можа, мы сваё сала-мяса тады прададзім, не давядзецца дадому везці... Слухайце, а ці ж будзе толк з таго пратэсту? Гэтаму ж палацы свае, мабыць, не хочацца аддаваць. А я чула, прэм'еру рыдлёўку падарылі на Майдане. Вось гэта правільна! Ты слухай, што кажа: хопіць скуголіць, бярыце рыдлёўкі ў рукі і працуйце. Паглядзі, возьмем шчэ рыдлёўкі, напросішся.
Гэтым бабулям не трэба тлумачыць, што Майдан стаіць не «за Еўропу». Не за тое, што для большасці ўкраінцаў з'яўляецца абстракцыяй, вельмі далёкай ад іх паўсядзённага жыцця. Грамадскія актывісты адмыслова зрабілі серыю налёпак «Це не за Європу»:

«Не рабі сабе куміра»

Даволі спрэчны (у тым ліку для саміх кіеўлянаў) эпізод пратэстаў — звяржэнне помніка Леніну на бульвары Тараса Шаўчэнкі. Актам вандалізму палічыла яго прыкладна такая ж колькасць жыхароў украінскай сталіцы, якая падтрымлівае Майдан — больш за 60 працэнтаў.

Даваць сваю ацэнку гэтаму эпізоду я не буду. Хачу сказаць пра іншае. Карыстальнік Facebook карыкатурыст Аляксандр Бронзаў прапанаваў цікавую ідэю, што павінна быць на месцы зрынутага помніка. 

Ідэя не магла не спадабацца ўдзельнікам Майдану, бо іх галоўная вымога — жыццё без «бацькаў», у якія набіваюцца народу палітыкі па ўсёй постсавецкай прасторы.