Нафта ніжэй за 30: Расіі час мяняць эканамічную мадэль?
Танная нафта, санкцыі і дэвальвацыя рубля могуць выклікаць кадравыя змены ва ўрадзе РФ, лічаць эксперты. І не выключаюць, што новая каманда павядзе эканоміку па беларускім шляху.
Getty
Дасягнуўшы ў панядзелак, 14 снежня, сямігадовага мінімуму, цэны на нафту крыху падраслі у аўторак, спыніўшыся ў канцы гандлёвага дня на адзнацы 38,7 долара за барэль. Эксперты адзначаюць, што нязначнае падвышэнне — гэта так званы адскок, за якім можа рушыць услед новае зніжэнне. Цэнтрабанк Расіі ўжо агучыў стрэсавы сцэнар — 40 долараў за барэль, Мінфін не выключыў падзення ніжэй за 30 долараў. На думку шэрагу экспертаў, новыя рэаліі могуць прывесці да змены эканамічнай мадэлі ў Расіі, што будзе выяўляцца, у тым ліку, у кадравых перастановах ва ўладных структурах.
"Гэта надоўга"
Усяго за тыдзень нафта гатунку Brent (да яе прывязаны кошт расійскай нафты Urals) знізілася ў цане на 7 працэнтаў, з пачатку 2015 года — на 34%. Фундаментальная прычына падзення - перавышэнне прапановы над попытам. Такая сітуацыя, паводле апошняга дакладу Міжнароднага энергетычнага агенцтва (МЭА), захаваецца і ў бліжэйшай будучыні - эксперты агенцтва чакаюць празмернасці нафты на сусветным рынку да канца 2016 года.
Новыя рэаліі нечакана вырашылі прызнаць і расійскія фінансавыя ўлады. У канцы мінулага тыдня кіраўнік Цэнтрабанка Эльвіра Набіуліна паведаміла, што ЦБ мае шокавы сцэнар, які прадугледжвае цану нафты ў 40 долараў за барэль, падзенне ВУП на 2-3 адсоткі і інфляцыю ў раене 7 працэнтаў.
Міністр фінансаў Антон Сілуанаў пайшоў далей і паведаміў у суботу, што не выключае падзення нават ніжэй за 30 долараў. "Нізкія кошты ў наступным годзе, хутчэй за ўсё, будуць дамінаваць", — мяркуе ён. Нарэшце, у аўторак, 15 снежня, выказаўся памочнік прэзідэнта Расіі Андрэй Белавусаў. "Гэта можа працягнуцца досыць доўга", — заявіў ён журналістам, кажучы пра перспектывы ваганняў цаны на нафту ніжэй за адзнаку ў 40 долараў за барэль і не ўдакладніўшы гарызонту гэтай перспектывы.
Якое падзенне вытрымаюць нафтавікі
Між тым, па словах начальніка аналітычнага аддзела інвесткампаніі "Церых Кэпітал Менеджмент" Мікалая Падлеўскіх, гэта адно з галоўных пытанняў сёння. Па яго словах, разава нафтавыя кампаніі могуць вытрымаць зніжэнне коштаў да 10 долараў за барэль і нават ніжэй: "Многія могуць працаваць нават пры адмоўнай рэнтабельнасці на працягу нейкага часу. Гэта паказвае, у прыватнасці, вопыт канадскіх кампаній, якія працуюць на сланцавых пясках".
"Калі ж выявіцца перспектыва зацяжнога зніжэння, кампаніі пачнуць згортваць не толькі інвестыцыйныя, але і бягучыя праекты", — паведаміў аналітыкі DW. Такім чынам, паводле яго выказвання, вырашальнае значэнне будуць мець не столькі нізкія цэны, колькі "твор нізкіх коштаў на працягласць іх ўтрымання". Ад поспехаў нафтавікоў, у сваю чаргу, напрамую залежыць напаўняльнасць расійскага бюджэту. Пакуль у 2016 год закладзены кошт нафты 50 долараў за барэль.
Наступствы для бюджэту і насельніцтва
"Зніжэнне коштаў і памяншэнне даходаў бюджэту вядзе да згортваньня ўсіх расходных артыкулаў — нейкіх істотна, нейкіх проста пад нуль. Гэта пагражае рэзкім нарастаннем сацыяльнай напружанасці і зрухамі ў палітычных канфігурацыях, калі не казаць пра горшым", — прагназуе Падлеўскіх.
Дырэктар аналітычнага дэпартамента кампаніі "Альпары" Аляксандр Разуваеў лічыць, што катастрофы чакаць не варта: "Бюджэт будзе сыходзіцца — урад для гэтага проста будзе аслабляць рубель". У канчатковым выніку гэта, зразумела, выльецца ў інфляцыю, дэфіцыт і зніжэнне якасці жыцця.
Як заявіў DW дырэктар Інстытута эканомікі РАН Руслан Грынберг, "тыя дваццаць адсоткаў расіян, якія прынята адносіць да знакамітага сярэдняга класа і якія больш-менш нармальна жывуць, перастануць жыць нармальна. Трэба будзе пераходзіць на больш танныя прадукты, эканоміць, залазіць у запасы".
Прычыны і наступствы
Па словах Грынберга, сітуацыя, у якой апынулася эканоміка Расіі - гэта вынік распусты ад высокіх цэн і рынкавага дагматызму: "Колькі гадоў запар мы паўтараем банальнае — мы залежым ад бочкі нафты, але нічога не робім. І вось усе пагрозы рэалізаваліся". Эканаміст у гэтай сувязі прывёў цытату з Ніцшэ аб тым, што "даражэй за ўсё ў жыцці нам даводзіцца плаціць за грэбаванне банальнасцямі".
Плаціць за грэбаванне, на думку Аляксандра Разуваева, прыйдзецца тым самым рынкавых дагматыкам, а менавіта чыноўнікам, якія прадстаўляюць у цяперашнім урадзе так званы ліберальны эканамічны блок. "У нас ужо іншая эканамічная рэальнасць: нізкія цэны на нафту, санкцыі, мы адрэзаныя ад рынку капіталу. Патрэбна і іншая эканамічная палітыка", — тлумачыць Разуваеў.
Па яго словах, на змену ўмоўнай камандзе першага віцэ-прэм'ера Ігара Шувалава можа прыйсці каманда памочнік прэзідэнта Сяргея Глазьева: "Гэта будуць людзі, якія выступаюць за ўзмацненне ролі дзяржавы, абмежаванні на валютныя аперацыі для банкаў і прадпрыемстваў. Гэта значыць папросту прыхільнікі мадэлі, якая гістарычна дзейнічае ў Беларусі".
Патрэбна залатая сярэдзіна
Па думку Руслана Грынберга, такога кшталту змена курсу наўрад ці дапаможа: "Патрэбна сярэдзінная пазіцыя. Трэба спрабаваць разняволіць бізнес, таму што цяпер ён заціснуты канчаткова. Плюс, як гэта ні дзіўна, трэба развіваць інвестпраекты, у прыватнасці, інфраструктурныя — высакахуткасныя жалезныя дарогі, каб неяк сцягваць тэрыторыю".
Зрэшты, верагодна, менавіта буйныя інвестыцыйныя праекты першымі пойдуць пад нож.
"Галоўны "тлушч", які пакуль здымаецца, - гэта інвестыцыйныя праекты. Хай яны афіцыйна не адмяняюцца, але адсоўваюцца ў бясконца далёкую будучыню. Гэта галоўны рэзерв, які выкарыстоўвае і дзяржава, і нафтавыя кампаніі", — адзначае Мікалай Падлеўскіх.
Прычына выбару менавіта такога рэзерву таксама простая. "Няма людзей, няма праектных інстытутаў, каб займацца няўдзячнай чорнай працай па стварэнні новай эканомікі", — падсумаваў Руслан Грынберг.