Сёньня дзень народзінаў Янкі Пазьняка — лідара БХД і дзеда Зянона

Янка Пазьняк — адзін зь лідараў Беларускай хрысьціянскай дэмакратыі, рэдактар «Крыніцы», старшыня Прэзідыюму Беларускага Народнага Аб’яднаньня — і дзед лідара беларускага нацыянальнага руху Зянона Пазьняка. 

Нарадзіўся Ян Пазьняк 19 лютага 1887 года там жа, дзе праз 57 гадоў з’явіцца на свет і будучы кіраўнік легендарнага Беларускага Народнага Фронту — у мястэчку Суботнікі Івейскага раёна.
З сялянскай каталіцкай сям’і, Янка з ранніх гадоў цікавіўся музыкай ды словам. У 1909–1912 гадах ён ужо быў актыўным удзельнікам беларускіх хрысціянска-асветніцкіх гурткоў, а ў 1913-м разам з Баляславам Пачопкам і Антонам Лявіцкім (Ядзвігін Ш.) узяўся за выданне першай беларускай хрысціянскай газеты — “Беларус”.
У 1917-м Янка Пазьняк стварае аматарскі беларускі тэатральны гурток, а ў 1917–1919 гадах працуе настаўнікам у беларускай гімназіі ў Будславе. У 1918–1920 гадах служыў арганістам у касцёле сьвятога Яна ў Вільні.

“Ад 1919-га ён працуе ў павеце Ашмянскім. Тут за беларускую працу польскія ўлады арыштавалі яго і пасадзілі ў вастрог, а звольніўшы, трымалі пад надзорам жандармэрыі 8 месяцаў. У 1920 г., калі ў край наш былі прыйшоўшы бальшавікі, на зьездзе сялянскім у Ашмяне Я. Пазьняк дамагаецца выхаду бальшавікоў, каб даць магчымасьць беларусам узяць свой лёс у свае ўласныя рукі”, — піша “Крыніца”.
Затым, з 1925-га Ян Пазьняк працуе ў Міцкунскай гміне пад Вільняй, складае па-беларуску брашуру пра гмінны самаўрад і атрымлівае званьне ганаровага грамадзяніна гміны.
Cябрам Беларускай хрысьціянскай дэмакратычнай злучнасьці Ян Пазьняк стаў ад самага моманту яе заснаваньня ў траўні 1917 года. Начытаны, прынцыповы, упарты, у віры рэвалюцыяў, войнаў і акупацыяў ён стаў адным з галоўных рухавікоў хрысьціянска-дэмакратычнага руху ў краіне. У 1920-х актыўна друкаваўся ў “Крыніцы” ды “Хрысьціянскай думцы”.
На з’ездзе 1928 года Пазьняк быў абраны сакратаром ЦК БХД. З пачатку 1930-х узначаліў галоўны каардынацыйны цэнтр усяго беларускага руху — віленскі Беларускі Нацыянальны Камітэт. У 1936 годзе, з ператварэньнем БХД у Беларускае Народнае Аб’яднаньне, быў выбраны старшынём Прэзідыюму ЦК БНА.
Асобная старонка ў дзейнасці Яна Пазьняка — праца рэдактара сьпярша “Беларускай Крыніцы”, а потым і “Хрысьціянскай думкі”, галоўных медыяў БХД. За адзін толькі 1936 год, напрыклад, польскія ўлады 11 разоў канфіскоўвалі нумары “Крыніцы”. Супраць Пазьняка ўзбудзілі больш за 30 судовых справаў, прысудзілі вялізныя штрафы, і ўрэшце некалькі месяцаў Ян Пазьняк быў вымушаны адседзець у астрозе.

Ян Пазьняк увесь час выступаў у прэсе, абараняючы беларусаў. Арганізоўваў беларускія школы. Гуртаваў мастацкія калектывы ў заходнебеларускіх вёсках. 
Увосень 1939 года, калі Саветы занялі Вільню, Яна Пазьняка НКВД арыштавала адным з першых. Паводле абрывістых звестак, лідара БНА вывезлі ў турму ў Старой Вілейцы пад Маладэчна, затым, імаверна, у Ігумен і Менск, і расстралялі. 
Месца пахавання Яна Пазьняка невядомае дагэтуль. Магчыма, гэта Курапаты — якія для ўсяго сьвету праз паўстагоддзя адкрыў ягоны ўнук Зянон Пазьняк.
Павел Севярынец, bchd.info