Яго «Калыханка» складае генетычны код беларуса, а ўлады адмаўляюцца назваць вуліцу ягоным імем

Сёння Генадзю Бураўкіну магло б споўніцца 88 гадоў. Паэт пражыў доўгае жыццё, поўнае кахання, змагання і працы. Беларускія малечы засынаюць пад яго «Доўгі дзень, цёплы дзень», маладзёны заляцаюцца пад «Зачароўваю», а людзі сталага веку ўзгадваюць шчаслівыя імгненні пад «Белы снег», у той час як рэжым упарта інгаруе ягоную спадчыну. 

Дзяцінства паэта прайшло праз жахі вайны

 «Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, мне было пяць гадоў. Бацька пайшоў на фронт, а маці засталася з намі, — узгадваў Генадзь Бураўкін.

— Самае страшнае было наперадзе, калі зімой 1943 года прыйшлі ў вёску карнікі, помсцячы сем’ям партызан і ўсім вяскоўцам. Карнікі выгналі людзей з хат, выстраілі перад кулямётам і доўга трымалі на холадзе. Мы стаялі на ўзгорку трыма радамі: першы рад мужчыны і дзяды, другі —заплаканыя жанчыны з малымі на руках і трэці — мы, шэсць, дзесяць, дванаццаць гадоў. На нас быў нацэлены кулямёт. Мы чакалі стрэлаў. Плачуць жанчыны, маўчаць дзяды. А стрэлаў усё няма.

Пад вечар нас сагналі ў лазню на ўскрайку вёскі. Было цёмна і цесна. Для малых адвялі палок, мы сагрэліся на ім і пачалі валтузню, а маці нашы плакалі і чамусьці пачалі абдымацца. Я тады не ведаў, што дзверы лазні забіты цвікамі, што лазня абкладзена саломай і паліцаі пайшлі шукаць бензін. Я тады многае не разумеў. Шчаслівы выпадак выратаваў людзей. Я не памятаю твару таго, хто вызваліў нас. Памятаю толькі, што гэта быў стары немец-салдат. Ён не ўмеў гаварыць па-руску і ўсё махаў рукамі ў бок лесу. Мы ўсё ўцяклі і выратаваліся».

Мама — пявуння, бацька — адданы камуніст

«Мама і бацька былі вельмі розныя людзі. Мама больш парывістая, эмацыйная, бацька ў нечым быў больш грубы, рэзкі. Бацька быў чалавек свайго часу: камуніст, атэіст. Мама ж у маладосці была пявуння, вясёлы чалавек — відаць, тым яна і ўпадабалася бацьку, які прыехаў на Расоншчыну з-пад Віцебска.

Калі мы аднойчы прыязджалі да нас з Рыгорам Барадуліным, будучы яшчэ зусім маладымі, мама наспявала многа песень, Рыгор нават іх запісаў на нейкі прымітыўны магнітафончык… Ува мне, відаць, жывуць карані ад іх абодвух: маміна эмацыйнасць і бацькава сур’ёзнасць, прынцыповаць. Бацька быў адданы камуніст, але шчыры і справядлівы чалавек», — распавядаў Генадзь Бураўкін у размове з Глебам Лабадзенкам.

Менавіта маці прывіла яму любоў да паэзіі.

«Памятаю, у час вайны, калі былі чорныя ночы і мы сядзелі без святла і баяліся, бо не ведалі, хто прыйдзе (партызаны, паліцаі?), мама нам па памяці расказвала вершы, якія вучыла ў школе. Гэта былі творы Купалы, Коласа і вельмі многа вершаў Кандрата Крапівы. Памятаю, калі ўжо студэнтам пазнаёміўся з Крапівой, стаў цытаваць яму: «Я сялянская карова, прашу слова, дайце слова…» Крапіва вельмі здзівіўся, адкуль я ведаю такія старыя вершы, якія даўно не перадрукоўваюцца і не ўключаны ў падручнікі!»...

Хрышчоны, таму што «нехта пусціў чутку: нехрышчоных немцы забіваюць»

«Я выхоўваўся як атэіст. Калі пачалася вайна і прыйшлі акупанты (бацька пайшоў на фронт), нехта пусціў чутку: нехрышчоных немцы забіваюць. Мама стала шукаць папа, каб нас з сястрой хрысціць — і знайсці было нялёгка», — узгадваў паэт.

Пайшоў у журналістыку, каб «змагацца за самыя светлыя ідэалы»

«Я сабе ставіў за мэту стаць журналістам. Бо замахвацца на літаратуру было дужа рызыкоўна!(смяецца)Я разумеў, што журналіст — гэта чалавек, які працуе са словам, які змагаецца за справядлівасць і самыя светлыя ідэалы, якія ёсць (усміхаецца), і для гэтага хацеў авалодаць нейкімі рэчамі, якія б давалі мне магчымасць змагацца за гэтыя ідэалы і авалодваць словам», — распавядаў Бураўкін Лабадзенку.

«Адстойваць самыя светлыя ідэалы» паэту давялося ў газетах з характэрнымі назвамі «Рабочае юнацтва» і «Камуніст Беларусі».

«Я ж сам выбраў такую прафесію, разумеў, што давядзецца пісаць пра рознае. А «змагацца за справядлівасць і светлыя ідэалы» стараўся нават там: крытыкаваў дрэнныя справы, стараўся дапамагчы добрым людзям. Але я быў чалавекам свайго часу. Успрымаў тую ж кукурузную кампанію як даручэнне, як патрабаванне часу», — тлумачыў паэт.

З каханай жанчынай Юліяй Генадзь Бураўкін ажаніўся 9 мая. Яны пражылі разам 55 гадоў!

«Мы пазнаёміліся падчас вучобы ва ўніверсітэце. Генадзь распавядаў, што ўпершыню звярнуў на мяне ўвагу, калі мы стаялі ў чарзе ва ўніверсітэцкім буфеце. Але я, прызнацца, не заўважыла яго тады і ўвогуле яшчэ цэлы год не звяртала на яго аніякай увагі. Гэткім чынам кахання з першага позірку — прынамсі, у мяне — не было. Генадзь жа гаварыў, што адразу захапіўся мною — хоць прыгажуняй я не была, але была сімпатычная», — распавяла спадарыня Юлія ў размове з Сяргеем Шапранам.

Будучая жонка Бураўкіна паходзіла з Украіны, дзяцінства правяла ва Умані, рускай мовы не ведала.

«Зблізіла нас Генадзева хвароба: на пятым курсе ён раптоўна захварэў на сухоты. Захварэў, мусіць, праз тое, што адмовіўся ад дапамогі сваіх бацькоў, якія жылі вельмі бедна. Генадзь жыў на адну стыпендыю і ганарары за свае вершы, але гэтых грошай, вядома, не хапала. Ён быў такі худзенькі, што проста жах! І аднойчы ўзімку захварэў на грып, які даў ускладненне — запаленне лёгкіх». Юлія пачала даглядаць хворага юнака. Ёй і самой тады было толькі 19.

Беларусь была перадусім

Супраць іх адносін рэзка стала выступаць маці спадарыні Юліі.

«Хварэў Генадзь са студзеня да сакавіка ўключна. А 1 мая мы, узяўшыся за рукі, паведамілі маім бацькам, што хочам пабрацца шлюбам…

Пазней Генадзь казаў, нібыта я праз акно збегла, але ні праз якое акно я насамрэч не збягала: маці, пакідаўшы мае рэчы ў чамадан, скруціла дыван — гэта быў увесь мой «пасаг» і, сказаўшы на развітанне, каб я не вярталася, зачыніла за намі дзверы…», — прызнавалася жанчына.

9 траўня яны згулялі сапраўднае студэнцкае вяселле. Маці Юлі Бураўкінай усё ж прыйшла на свята і прынесла падарунак — белыя басаножкі для нявесты. А маладыя больш ніколі не пакідалі адно аднаго.

Бураўкін працаваў спецыяльным карэспандэнтам па Беларусі ў газеце «Правда»

«Правда» для мяне як журналіста была вельмі добрай, сур’ёзнай і патрэбнай школай. Яна навучыла мяне перш за ўсё адказнасці за слова. Калі ты павінен несці абсалютную адказнасць за тое, што пішаш. Мне здаецца, не заўсёды ў журналістаў гэта ёсць… І яшчэ гэта быў такі час, калі ты бачыў дзейснасць друкаванага слова. Рэагавалі нават на невялікія нататкі!..» — казаў Бураўкін у інтэрв’ю.

Знаходзіўся пад пратэктаратам Машэрава

Прызначэнне Бураўкіна на пасаду карэспандэнта «Правды» падпісаў асабіста Брэжнеў. У той жа час з Мінска ў Маскву прыйшоў ліст ад 2-га сакратара ЦК кампартыі Беларусі Сурганава, дзе адзначалася, што «Правда» і бюро ЦК Кампартыі Беларусі, у прыватнасці, першы сакратар Машэраў дапускаюць вялікую палітычную памылку, беручы на працу агалцелага нацыяналіста і антысаветчыка Бураўкіна. Але тады перад Брэжневым за Бураўкіна паручыўся асабіста Машэраў.

«Так, ён мне зрабіў многа добрага — і я яму за гэта ўдзячны. Але ж я, даруйце, не такі ўжо наіўны хлапчук і добра бачу ўсё тое, што ён зрабіў для Беларусі. І некаторыя рэчы ведаю «з сярэдзіны». Што, так проста было ствараць «Хатынь»?.. А помнікі Купалу і Коласу ў Мінску?.. На яго пісалі ў ЦК КПСС: "Замест таго, каб будаваць кватэры ветэранам, ён помнікі ставіць нацыяналістам". А тое, як ён любіў і падтрымліваў творчую інтэлігенцыю — такога не было, і не ведаю, ці будзе калі. І пры гэтым ён, зразумела, быў чалавекам сваёй пасады і свайго становішча і рабіў тое, што яму казалі з Масквы», — дадаваў Бураўкін.

12 гадоў (1978—1990) працаваў на пасадзе cтapшынi Дзяpжкaмiтэтa БССР пa тэлeбaчaннi i paдыёвяшчaннi

Спадар Генадзь распавядаў, што не меў жадання працаваць на тэлебачанні — яму падабалася праца галоўным рэдактарам у «Маладосці». Але пасля асабістай просьбы Машэрава давялося згадзіцца.

На гэтай высокай пасадзе ён здолеў дамагчыся стварэння самастойнага беларускага тэлеканала.

«Мяне паклікаў Кузьмін і паказаў праект рашэння Бюро ЦК: вярнуцца да старой практыкі, скасаваць самастойную праграму. Усе завізіравалі, не хапала майго подпісу. Я адмовіўся. Кузьмін раззлаваўся, сказаў: "Пакідаю цябе ў кабінеце на паўгадзіны, вярнуся — каб твой подпіс быў". Я дачакаўся яго, але не падпісаў. Наступныя пару месяцаў мяне фактычна байкатавалі: прыходзіў на работу, але са мной ніхто з начальства ніякіх спраў не вырашаў. На нарады, дзе паводле статусу я мусіў быць, клікалі майго першага намесніка Віталя Чаніна… Машэраў тады ўжо загінуў, першым сакратаром быў Кісялёў, які вельмі баяўся, што яго абвінавацяць у нацыяналізме і гэтае пытанне ўзнікне на з’ездзе Кампартыі Беларусі, які ўжо набліжаўся…

А потым прайшоў з’езд, пытанне не ўзнікла, мяне зноў уключылі ў спіс членаў ЦК Кампартыі Беларусі — і ўсё вярнулася на кругі свае», — казаў Бураўкін у размове з Лабадзенкам.

З 1990 пa 1994 гады быў пacтaянным пpaдcтaўнiкoм Бeлapyci ў ААН

Вось што спадар Генадзь распавядаў пра гэтую працу:

«У мяне ў ААН было два перыяды: калі наша краіна была БССР і калі мы сталі Рэспублікай Беларусь. Памятаю добра той момант, як нашы жонкі ўначы прасавалі бел-чырвона-белы сцяг, каб на раніцу ён узняўся каля будынка ААН у Нью-Ёрку.

На першым этапе было небагата работы, бо рэальна мы не ўдзельнічалі ў вырашэнні сур’ёзных спраў. Усе ведалі, што для таго, каб атрымаць галасы Беларусі і Украіны, можна абысціся дамоўленасцямі з прадстаўніком Савецкага Саюза. А вось калі мы сталі самастойнай дзяржавай, работы было вельмі і вельмі шмат. І мы, скажу шчыра, былі да яе не надта гатовыя. У нас не хапала сур’ёзных прафесійных кадраў, не было вопыту самастойнай працы… Помню, як мы разам з украінцамі вельмі цяжка вырашалі пытанне пра змяншэнне нашых унёскаў у ААН. Бо ў свой час усё гэта за нас рабіла Масква. У нас у бюджэтах проста не было адпаведных сум! Мы мусілі ўсім адпаведным структурам даказваць, што для нас гэта непасільна».

У 1993 годзе Генадзь Бураўкін звярнуўся да старшыні ВС Рэспублікі Беларусь з просьбай аб вызваленні ад пасады прадстаўніка Рэспублікі Беларусь пры ААН.

Аўтар слоў той самай беларускай калыханкі – «Доўгі дзень, цёплы дзень…»

На вершы Генадзя Бураўкіна напісана мноства лепшых сучасных беларускіх кампазіцый. Ягоныя словы «Доўгі дзень, цёплы дзень», пакладзеныя на чароўную мелодыю, назаўжны ўпісаны ў генетычны код беларусаў.

Закаханыя маладзёны бавяць лепшыя хвіліны ў жыцці пад «Зачароўваю» на вершы Бураўкіна.

А людзі больш сталага веку згадваюць чароўныя імгненні пад «Белы снег» — і гэта таксама словы спадара Генадзя.

Уладзімір Някляеў здзейсніў апошняе жаданне паэта

За два тыдні да смерці Генадзь Бураўкін агучыў сябрам-беларускім паэтам сваё перадсмяротнае жаданне — убачыць выдадзенай сваю развітальную кнігу вершаў «Нагаварыцца з зоркамі».

«За тры дні да ягонай смерці мы прынеслі яму ягоную кнігу вершаў. Апошнюю. Ён проста прагнуў яе ўбачыць, бо разумеў, ведаў, што яна — развітальная… І трэба было бачыць ягоны твар, калі ён узяў кнігу ў рукі. Гэта было не шчасце ці радасць, цяжка шчасцю ці радасці выявіцца на мяжы жыцця і смерці — гэта было Вялікае Супакаенне. Што жыццё пражыў як належыць. Зрабіў у ім, што мог. Так сыходзяць паэты», — згадваў Уладзімір Някляеў.