«Нельга даваць уладу нягоднікам. У медыцыне — асабліва». Што вядома пра доктара Мартава, якога затрымалі ў Расіі?

Сёння стала вядома, што беларускі доктар Уладзімір Мартаў затрыманы пад Санкт-Пецярбургам. Ён быў першым з тых, хто не збаяўся ўзвысіць голас наконт злачынстваў сістэмы падчас эпідэміі каронавіруса, за што быў звольнены. З яго выказванняў вынікае, што доктар Мартаў – надзвычай разумны, сумленны чалавек з палымяным сэрцам. 

«Не хачу перагортваць старонку дзеля таго, каб проста пракарміцца»

У інтэрв'ю TUT.BY ад лістапада 2020 года Уладзімір Мартаў распавядаў пра сябе наступнае:

— Я — з медыцынскай сям'і: бацька — хірург, прафесар, мама — інфекцыяніст. Медыкі — жонка, сястра, муж сястры. 10 гадоў я адпрацаваў у 1-й гарадской бальніцы. Потым з бацькам мы перайшлі ў БХМД. Працаваў тут анестэзіёлагам. А апошнія гадоў пяць загадваю аддзяленнем анестэзіялогіі і рэанімацыі.

Пасля звароту да тагачаснага міністра аховы здароўя Піневіча аб аварыі на кіслароднай станцыі Віцебскай лякарні і гібелі пацыентаў з Мартавым не прадлілі кантракт.

Пасля звальнення доктар з’ехаў на вёску, дзе правёў некалькі спакойных месяцаў вымушанага адпачынку.

Мартаў атрымліваў прапановы працы за мяжой, але прынцыпова не хацеў з’язджаць. У Беларусі ў лепшым выпадку яму прапаноўвалі «падпрацоўку».

«Прапановы проста падпрацаваць, каб перасядзець,мне не падыходзяць. Я не хачу перагортваць старонку дзеля таго, каб проста пракарміцца. Вось такі лозунг у мяне», — казаў Мартаў у інтэрв’ю «Нашай Ніве».

«Адчуванне акупацыйнага рэжыму вельмі яўнае»

Уладзімір Мартаў нарадзіўся ў 1968 годзе. Ён параўноўваў атмасферу, што панавала ў краіне за савецкім часам, з рэжымам Лукашэнкі:

«Cённяшні час не падобны на той усё ж. Бацька мой быў прафесар хірургіі. Ён мне казаў, што такога жудаснага кадравага адбору ў савецкія часы не было. Там дурняў наверсе не трымалі. Людзі хаця б умелі вырашаць пытанні і кіраваць. Такога, каб проста за лаяльнасць трымалі, каб ад чалавека нешта залежала, а ён быў зусім дурань — такога не было. А цяпер гэтага хапае. І не сёння пачалося і не толькі ў медыцыне.

І такога падзелу на «яны» і «мы» не было.

І сёння я перастаў ездзіць у Мінск праз гэтае адчуванне».

«Нам проста забаранілі прафесійна рыхтавацца ды кавіду»

Уладзімір Мартаў быў адным з першых лекараў, якія не збаяліся адкрыта і прама казаць пра пагрозы і наступствы каронавіруснай інфекцыі.

Ён прызнаецца: тое, што змаганне з новай інфекцыяй будзе надзвычай цяжкім, было зразумела ад пачатку, але ж лекары былі ўпэўненыя ў поспеху.

«Мы ведалі, што пры належнай арганізацыі і правільным падыходзе мусім справіцца. І па вопыту Германіі, іншых развітых краін мы разумелі, што там шмат хворых, памерлых, ім было цяжка — але яны справіліся. І ў мяне была ілюзія, што мы таксама мусім справіцца з кавідам, у чым праблема?» — казаў доктар у размове з «Нашай Нівай» ад 2021 году.

Што здарылася ў выніку? «Мы правалілі ўсё арганізацыйна. Нам проста забаранілі прафесійна рыхтавацца ды кавіду, бо было прынятае рашэнне: «Нічога страшнага, і так перажывем, нічога не трэба рабіць». І для прафесіянала – гэта дзіка. Але вертыкаль так званая забараніла панікаваць, а панікаваць значыла ў тым ліку рыхтавацца ды пандэміі», — распавядаў Уладзімір Мартаў.

На гэтым драматычным фоне лекар ставіць дыягаз тым, хто кіруе беларускай мідыцынай:

«Статыстыка зверху не мае нічога агульнага з тым, што падаюць дактары»

«Падчас маёй працы былі эпізоды, калі ў нашай бальніцы памерла 7 чалавек за адно дзяжурства. І ў калег у суседняй бальніцы таксама памерла сямёра. І гэта толькі Віцебск! А афіцыйная статыстыка мне кажа: памерла 7 чалавек па ўсёй краіне. Выглядае проста смешна», — распавядаў Уладзімір Мартаў.

«Статыстыка зверху не мае нічога агульнага з тым, што падаюць дактары. Мо год таму мы падавалі рэальныя лічбы, і зразумела, што афіцыйныя лічбы малюем не мы і нават не Аблздароўя, а вышэй».

Мартава звольнілі за зварот да міністра Піневіча

7-8 студзеня ў Віцебскай гарадской клінічнай бальніцы хуткай медыцынскай дапамогі адбываліся перабоі з падачай кіслароду хворым. Гэта магло быць прычынай смерцяў пацыентаў.

«У тыя дні адбыўся маштабны збой. Гэта надзвычайнае здарэнне «замялі пад дыванок».

Дасланая камісія Міністэрства аховы здароўя не вывучала гэтыя падзеі: яна правярала, ці правільна мы лечым кавідных пацыентаў», — пісаў Уладзімір Мартаў на сваёй старонцы ў Facebook.

Міністэрская камісія не толькі не вывучала катастрафічныя падзеі, але і дала Мартаву вымову.

Падача кіслароду не залежыць ад таго, заг. аддзяленнем рэанімацыі апазіцыянер ці не. Палітызацыя пытання — гэта пра што? А гэта яно самае: «Патрыятызм — апошні прытулак нягодніка...», — напісаў доктар.

Пазней ён зрабіў яшчэ адну выснову з гэтай трагедыі:

Збой у бальніцы — гэта не дадатак вагі ў краме або падман на аўтасэрвісе. Людзі, якія прыходзяць у медустанову, не павінны баяцца, што іх «развядуць». Кошт — здароўе, жыццё, лёс. Кісларод — гэта толькі адзін з эпізодаў, вельмі значны. Наогул у сістэме такога шмат».

«Абмеркаванне праблем медыцыны ўжо з'яўляецца нагодай для крымінальнай справы»

«Разумееце, што бачна нават у апошнія месяцы: медыкаў звальняюць, яны з’язджаюць, іх арыштоўваюць. А гэта нікога не цікавіць і ніяк не ўплывае на ход сістэмы. З пункту гледжання медыцыны гэта катастрофа, а з пункту гледжання сістэмы — «па барабану», і без іх абыдземся.

Вы моўчкі працуйце, пасля робіце тое, што кажуць, пасля можа не хопіць сродкаў абароны, а можа вы нават і памраце — але гэта няважна, галоўнае, каб усё было ціха. Гэта дзіўная сістэма, дзіўная», — казаў Уладзімір Мартаў «Нашай Ніве».

У іншым інтэрв’ю доктар распавёў:

«Калі мяне звольнілі, у маім аддзяленні ўзнік дэфіцыт лекараў. І на працу ўзялі людзей, якіх нельга дапускаць да медыцыны. Быў чалавек, які скончыў медвуз, аднак дрэнны доктар, мы ад яго пазбавіліся. Але калі лекараў не хапала, яму патэлефанавалі: прыходзьце дзяжурыць.

Пазіцыя начальніка: у яго ёсць дыплом. Калі нешта наробіць, будзе адказваць. А што медыцынскіх памылак стане больш, дык ніхто пра гэта не даведаецца.

Такія пытанні сістэма вырашае проста: закрыць статыстыку і перастаць гэта абмяркоўваць. Што і адбылося. Аб недахопе медыкаў пішуць толькі ў незалежных медыя. Для дзяржвыданняў гэтай тэмы няма.

Я не здзіўлюся, калі ў Беларусі абмеркаванне праблем медыцыны ўжо з'яўляецца нагодай для крымінальнай справы. Прынамсі, калі я выходзіў з турмы, мяне на гэты конт крыху папярэдзілі».

Планаваў выдаць кнігу пра досвед барацьбы з каронавірусам

«Тыя падзеі зрабілі на мяне моцнае ўражанне. Пакінулі глыбокі след не толькі ў сусветнай гісторыі, але і ў гісторыі нашай краіны.

Другі момант: я з вялікай павагай стаўлюся да Святланы Алексіевіч. Шмат чытаў, у мяне ёсць пяцітомнік яе твораў. Вельмі імпануе жанр нон-фікшн, калі людзі расказваюць гісторыі, і іх трэба проста сабраць, апрацаваць, нічога не прыдумляючы. Кніга вяртае мяне ў тыя часы, дапамагае асэнсаваць кавід у жыцці беларусаў», — казаў Уладзімір Мартаў «Позірку».

Спадзяемся, свет яшчэ ўбачыць гэтую неабходную для беларускай гісторыі кнігу. Як казаў сам спадар Уладзімір, «калі гэта забудзецца — будзе вельмі шкада. Гэта будзе няправільна».

Пра вайну ва Украіне Мартаў даведаўся за кратамі

23 лютага 2022 году доктара арыштавалі за бел-чырвона-белы сцяг на аватарцы ў сацсетцы.

«21 лютага выйшаў апошні, сёмы эпізод першай часткі падкасту «Доктар Мартаў. На вайне з COVID-19» (падкаст быў зроблены на падставе першай часткі кнігі доктара Мартава «Віцебск — Бергама», прысвечанай першай хвалі пандэміі каранавірусу).

У гэты дзень, як мне патлумачылі, адбыўся званок у Віцебскую і ў Лепельскую пракуратуру і РУУС. 22 лютага ў мяне быў вобшук, і мяне арыштавалі. 23 лютага адбыўся суд, на якім я атрымаў 7 сутак. Фармальна за бел-чырвона-белыя колеры», — распавядаў спадар Уладзімір.

5 сутак з прысуджаных сямі доктар прасядзеў у «адзіночцы».

«З першага каналу беларускага радыё нельга было зразумець, што пачалася вайна. Былі нейкія словы, выступаў Лукашэнка, і я не зразумеў, што пачалася вайна, да таго моманту, як да мне ня трапілі першыя сукамернікі на шостыя суткі.

З турмы я выйшаў у іншую рэальнасьць, бо пачалася вайна, і мы ў ёй удзельнічаем. І закрываць вочы на гэта нельга. Гэта, канешне, катастрофа», — казаў доктар.

«Я прынцыповы праціўнік ад’езду»

Уладзімер Маратаў называў сябе «прынцыповым праціўнікам ад’езду»

«Не хачу з’язджаць, пакуль гэта магчыма, пакуль няма пагрозы бяспецы», — казаў доктар у інтэрв’ю.

Праз палітычны пераслед Мартаву ўсё ж давялося пакінуць краіну. На жаль, з’ехаў доктар не дастаткова далёка, каб вырвацца з кіпцюроў рэжыму.

Сёння, 15 мая, стала вядома, што Улазіміра Мартава затрымалі ў Мурына пад Санкт-Пецярбургам.