Невядомы Ежы Штур

Польшча развіталася з Ежы Штурам — іконай мясцовага кіно і тэатра. Ён таксама быў мегапапулярны ў краінах былога СССР. 

Вялікая папулярнасць нябожчыка ў нашых палясцінах сапраўдны феномен. Па сутнасці, масавы глядач ведае яго толькі за кошт дзвюх карцін — «Сексмісія» (у савецкай версіі яна называлася «Новыя Амазонкі») і «Дэжа вю». Гэтыя фільмы дэманстравалі ў свой час у савецкіх кінатэатрах. 

Калі пачалася эпоха відэасалонаў, асноўнымі наведвальнікамі якіх былі маладзёны, сталі даступныя іншыя фільмы з удзелам акцёра, напрыклад, «Кінг Сайз». 

Крыху пазней, пасля краху СССР і ў разгар эпохі крыміналу, на нашы экраны выйшаў фільм «Кілер», дзе Штур сыграў ролю паліцэйскага камісара на імя Рыба. Гэты персанаж у Польшчы лічыцца культавым. У сацыяльных сетках некаторыя рэагавалі на смерць акцёра каментаром: «Камісар Рыба адправіўся ў адпачынак». 

Але пералічаныя ролі — толькі невялікая частка спадчыны памерлага. Напрыклад, мы мала ведаем, што з канца 70-х ён шмат працаваў у Італіі. А ў 1982 годзе Штур нават атрымаў ад італьянскіх тэатральных крытыкаў узнагароду ў намінацыі «Лепшы замежны акцёр у Італіі». 

Ежы Штур нарадзіўся 18 красавіка 1947 года ў Кракаве. У 1970 годзе ён скончыў курс у Універсітэце Ягелона. Пасля заканчэння вучобы працаваў у адным з тэатраў у Кракаве. Гэтая частка біяграфіі, у тым ліку яго ролі, у нас практычна невядомая. Між тым, Штур на працягу ўсяго жыцця быў глыбока звязаны са сваім тэатрам у родным Кракаве, дзе працаваў акцёрам, рэжысёрам і выкладчыкам.

Адначасова з працай у тэатры Штур зарэкамендаваў сябе як акцёр кіно. У 1977 годзе ў фільме «Wodzirej» ён сыграў ролю дыктара — канферансье, які хоча паскорыць сваю кар'еру, выкарыстоўваючы шантаж і іншыя неэтычныя крокі. За гэтую ролю Штур быў узнагароджаны на мясцовым кінафестывалі, а таксама на Міжнародным кінафестывалі ў Чыкага. 

Менавіта ў тым годзе для Штура адбыўся сапраўдны прарыў. На Нацыянальным фестывалі польскай песні ў Аполі Штур выканаў песню пад назвай «Кожны можа спяваць». Пры гэтым ён наўмысна парушыў правілы, прынятыя для прэзентацыі фестывальных хітоў. Гледачы адрэагавалі апладысментамі, а сябры журы, наадварот, выступ праігнаравалі. Але ў канчатковым выніку песня набыла папулярнасць і ўвайшла ў летапіс польскай поп-культуры.

Яшчэ больш папулярным акцёр стаў дзякуючы ролі Макса ў фільме Юліуша Макульскага «Сексмісія» (1983). Ён таксама прадэманстраваў свае таленты камедыйнага акцёра ў іншых фільмах 1980-х.

Малавядома, што Ежы Штур быў таленавітым рэжысёрам. Сапраўдны поспех у гэтым рэчышчы яму прынесла стужка «Гісторыі кахання», зняты ў 1997-м. Фільм стаў не толькі польскім хітом, але і ўладальнікам узнагарод міжнародных кінафестываляў. 

Нарэшце, ніхто ў нас не ведае пра сацыяльна-палітычную дзейнасць акцёра. Штур удзельнічаў у гуманітарных праектах, у прыватнасці, дапамагаў анкалагічным пацыентам. 

Ён таксама меў вельмі актыўную палітычную пазіцыю, крытыкаваў польскіх кансерватараў ад партыі «Закон і справядлівасць» (PIS). У адным інтэрв'ю акцёр заявіў, што выбаршчыкам гэтай партыі ўласцівы «знак стагоддзяў прыгнёту» і ўвогуле яны проста «нашчадкі сялян». «Я ўсё яшчэ перакананы, што Еўропе патрэбныя левыя партыі. Мая пазіцыя — гэта пазіцыя левых», — дадаў акцёр. 

Пасля ён таксама назваў вынікам кіравання PIS «дэмаралізацыю грамадства2, што выклікала скандал. Кансерватыўная прэса адразу прыгадала, што бацька акцёра у пасляваенныя часы быў пракурорам і быў непасрэдна звязаны з палітычнымі чысткамі. 

У сувязі з гэтым складана ўявіць, як польскія чыноўнікі адрэагавалі на смерць акцёра, калі кансерватары працягвалі фарміраваць урад. Так ці інакш, сёння пры ўладзе ў Польшчы лібералы і левыя. Таму сярод удзельнікаў пахавальнай Імшы былі не толькі блізкія сваякі Штураа і культурная эліта, але таксама і спікер Сената, міністр культуры і нацыянальнай спадчыны. 

Апошнія не скупіліся на добрыя словы на адрас нябожчыка. «Пражэктары выключаныя, і заслона ўпала. Але такія мастакі, як Ежы Штур, ніколі не сыходзяць», — сказала падчас цырымоніі міністр культуры Польшчы Хана Урублеўская.