Смерць падводзіць свае «вынікі года»
Апошнім часам ёсць уражанне, што Смерць таксама падводзіць свае «вынікі года», і ў гэтых выніках ёй чагосьці не хапае. Сышоў адзін, другі, трэці... Чытаю навіны і думаю: я настолькі аслупянела ад болю ці ён проста пастаянна фонам існуе ўнутры мяне — і я яго не заўважаю?
Аляксей Стрэльнікаў. Фота: facebook.com
Да канца года засталося менш за два тыдні. Сам час прымушае азірнуцца і ацаніць зробленае. Вось-вось на падыходзе справаздачы міністэрстваў, эканамічныя паказчыкі, сухая статыстыка, у якую ўкладаецца ўсё наша жыццё — прынамсі, там, дзе гэтую статыстыку паказваюць.
Апошнім часам ёсць уражанне, што Смерць таксама падводзіць свае «вынікі года», і ў гэтых выніках ёй чагосьці не хапае. Людзі сыходзяць адно за адным — так хутка, так нечакана, што я нават не паспяваю глытнуць паветра, і ад таго ў перасохлым горле знікаюць словы.
Сышоў адзін, другі, трэці... Чытаю навіны і думаю: я настолькі аслупянела ад болю ці ён проста пастаянна фонам існуе ўнутры мяне — і я яго не заўважаю?
Два дні таму халодная віленская раніца вітала мяне навінамі пра смерць Алега Гулака, і я да сёння шукала словы, якімі магу падтрымаць яго дачку Дамініку, з якой мы яшчэ некалькі месяцаў таму бачыліся і наўрад ці думалі, што наступная размова можа быць такой.
Сённяшняя мінская раніца сустрэла мяне смерцю Аляксея Стрэльнікава. Яна не адкрыла мне рот, не дала паветра, але канцэнтрацыя болю цяпер такая, што я яго адчуваю, і думка пра тое, што добрыя людзі заслугоўваюць свайго развітання, — прымушае мяне пісаць.
Я не магу сказаць, што ведала Лёшу: гэтае права належыць яго сям’і і сябрам, з якімі ён гаварыў не толькі пра тэатр і літаратуру. І, можа быць, ад таго, што я яго не ведала, мне прасцей: у мяне няма шкадавання па (не)праведзеным разам часе, (не)сказаных словах, (не)адданых абдымках. З Лёшам мы назіралі адно аднаго на адлегласці, да канца не разабраўшыся, у якой плоскасці — «мы» ці «вы» — існуем. Пара размоў пра кнігі, пара цёплых віншаванняў на дні народзінаў. Я была нямой глядачкай яго працы, ён быў нямым чытачом маёй. Але мне, як і шмат каму з тых, чыя раніца сёння была такой жа невыноснай, муляе вока «пустое крэсла», якое засталося ад светлага чалавека — ад неабыякавага чалавека, здольнага адчуваць нерв часу і жыць з гэтай пульсацыяй унутры сябе.
Смерць бязлітасная. Спачатку яна забірае самога чалавека, потым — яго цяпло, голас, рухі, звычкі. Апошнім забірае твар. Я спадзяюся, што буду памятаць той вечны сум у вачах, з якім Лёша глядзеў на свет нават калі ўсміхаўся — крыху вінаватай усмешкай, апускаючы вочы долу, быццам ён быў вымушаны ўсміхацца, але гэта давалася яму нялёгка. Спадзяюся, што не забуду той пільны позірк, якім ён сачыў за сваімі акторкамі, перажываючы кожнае іх дзеянне, кожны націск у слове так, нібы сам быў на сцэне і сам расказваў гісторыю. Гісторыю, якой я не ведала і цяпер ўжо не пачую. Гісторыю, якая засталася ў безлічы зробленага Лёшам — публічна і няголасна, чалавекам мастацтва і проста чалавекам.
Смерць падводзіць сваю статыстыку і дапаўняе свае сумныя спісы разважліва, дакладна ведаючы, што кожны з тых, каго яна забрала, запаўняў прастору не толькі сабой — але і сваімі дзеяннямі, учынкамі, справамі, якія працавалі на многіх. Мы ўсе перажываем вялікую страту, сапраўдны маштаб якой нам яшчэ давядзецца ўсвядоміць у будучыні, калі людзі пачнуць вяртацца і пустыя крэслы за святочным сталом будуць больш заўважнымі. Думаючы пра гэта цяпер, я азіраюся вакол — са спадзевам, што тыя, каго я люблю, каго паважаю і за кім сачу з маўклівым захапленнем, будуць за гэтым уяўным сталом і падзеляць са мной сімвалічную хвіліну маўчання па тых, хто так і не пабачыў новага дня. З удзячнасцю да тых, хто яго набліжаў і набліжае кожным сваім крокам, сціснуўшы зубы і ўсміхаючыся праз боль.
Вы былі і застаяцеся для мяне прыкладам. Прыкладам таго, што жыццё трэба пражыць так, каб пасля таго, як скончыцца наша дарога, балела нават тым, хто нас ніколі не ведаў, і каб любоў, якую мы паспелі аддаць свету, працягвала змяняць яго да лепшага.