Андрэй Бастунец: «Чуткі пра смерць СМІ ў Беларусі перабольшаныя»
Старшыня БАЖ Андрэй Бастунец расказаў «Index of Censorship», як працуюць беларускія незалежныя СМІ ва ўмовах рэпрэсій і цэнзуры.
Ілюстрацыйнае фота «НЧ»
Цяжка ўявіць сабе нешта больш злавеснае ў якасці паказчыка свабоды прэсы, чым кіраўнік краіны, які забараняе асацыяцыю журналістаў краіны і пагражае штрафамі і турмой любому, хто мае з ёю справу.
Аднак гэта было зроблена з Беларуссю Аляксандра Лукашэнкі, якая хутка стала ўзорам рэпрэсій у сродках масавай інфармацыі. У лютым «Беларуская асацыяцыя журналістаў» (БАЖ) была абвешчана ўладамі краіны «экстрэмісцкім фарміраваннем».
Улады таксама ўстанавілі асобы васьмі чалавек, уключаючы старшыню БАЖ Андрэя Бастунца, якім цяпер пагражае да дзесяці гадоў турэмнага зняволення за «стварэнне экстрэмісцкага фарміравання або актыўны ўдзел у ім». Іншым, хто фінансаваў або «падбухторваў» БАЖ, таксама можа пагражаць турэмнае зняволенне, адвольныя затрыманні, допыты і ператрусы.
Аналагічны статус быў прысвоены яшчэ 20 медыякампаніям, большасці асноўных незалежных беларускіх СМІ, але БАЖ — першая праваабарончая арганізацыя, якая атрымала такую пазнаку.
Беларускія ўлады пайшлі яшчэ далей, і сайт БАЖ, акаўнты ў сацыяльных сетках і лагатып таксама былі аднесены да катэгорыі «экстрэмісцкіх матэрыялаў». Любому, хто распаўсюджвае кантэнт асацыяцыі або проста лайкае артыкул у яе сацыяльных сетках, пагражае як мінімум 15 «сутак».
Гэта ўсё адно што брытанскі ўрад аднёс бы Нацыянальны саюз журналістаў у адну катэгорыю з «Аль-Каідай».
Глядзіце таксама
Журналісты ў Беларусі — прынамсі, тыя, хто крытычна адклікаецца наконт дзейнасці Лукашэнкі, цяпер пад пагрозай. Некаторыя знаходзяцца ў турме: 36 супрацоўнікаў СМІ, нягледзячы на тое, што Лукашэнка днямі заявіў карэспандэнту «Бі-бі-сі» Стыву Розенбергу, што ў краіне няма палітычных зняволеных.
Адны журналісты пакінулі прафесію, а іншыя ўцяклі за мяжу.
Нягледзячы на гэтыя нападкі Андрэй Бастунец, расказваючы пра праблемы, з якімі сутыкаюцца журналісты, кажа, што незалежныя СМІ Беларусі далёкія ад смерці.
«Тыя журналісты, якія пакінулі краіну, сутыкаюцца з іншымі праблемамі, чым іх калегі ў Беларусі, — кажа ён, маючы на ўвазе асаблівыя праблемы з атрыманнем легальнага віду на жыхарства, высокі кошт жыцця і арэнды жылля, хоць у многіх з іх ёсць уласныя, цяпер пустыя, кватэры ў Беларусі. — Існуе таксама рознае прававое асяроддзе, моўныя праблемы, часам дыскрымінацыйнае стаўленне да беларусаў як да суагрэсараў... І ў некаторых — псіхалагічнае выгаранне».
Многія з тых, хто пакінуў Беларусь, чакалі вяртання праз месяц ці два.
«Рэпрэсіі працягваюцца ўжо амаль тры гады, і незразумела, калі яны могуць спыніцца. І калі сродкі масавай інфармацыі ў асноўным справіліся з пераездам, выжываннем і арганізацыяй сваёй дзейнасці, то пры захаванні цяперашніх тэндэнцый нас чакаюць новыя выклікі. Адзін з іх — неабходнасць змірыцца з тым фактам, што мы доўгі час знаходзімся ў выгнанні».
Але чуткі пра смерць незалежных СМІ ў Беларусі «перабольшаны», кажа ён.
«У краіне ўсё яшчэ працуюць некалькі ўплывовых сродкаў масавай інфармацыі. Але, вядома, умовы іх працы вельмі неспрыяльныя. Журналісты жывуць пад пастаяннай пагрозай рэйдаў, затрыманняў, допытаў і крымінальнага пераследу». І таму медыя, якія ўсё яшчэ працуюць у Беларусі, узмацнілі меры бяспекі для сваіх журналістаў, а таксама выкарыстоўваюць яшчэ больш абароненыя пратаколы сувязі. Таксама яны ў некаторай ступені падвяргаюць сябе самацэнзуры.
Глядзіце таксама
«Рэдакцыйныя калегіі павінны праяўляць асаблівую асцярожнасць пры публікацыі матэрыялаў па далікатных пытаннях: пра дзейнасць урада, пра апазіцыю, пра вайну на Украіне і г. д. — каб мінімізаваць рызыкі», — кажа Бастунец.
У дадатак у сродкаў масавай інфармацыі, што маюць рэдакцыі ў Беларусі, існуе таксама вялікая колькасць журналістаў-фрылансераў, якія працягваюць працаваць у краіне, але, як правіла, ананімна, дапамагаюць рэдактарам у выгнанні.
Гэта звязана з сур'ёзнымі рызыкамі. 30 чэрвеня аператар Павел Падабед быў прысуджаны да чатырох гадоў турэмнага зняволення паводле абвінавачання ў супрацоўніцтве з польскім тэлеканалам «Белсат», які таксама быў прызнаны «экстрэмісцкім фарміраваннем».
Глядзіце таксама
Нагадаем, на дадзены момант за кратамі знаходзяцца 36 прадстаўнікоў беларускіх СМІ. Сярод іх журналіст «Новага Часу» Дзяніс Івашын. 17 медыя прызнаны «экстрэмісцкімі фарміраваннямі».
Таксама сёння стала вядома пра затрыманне былога журналіста Ігара Карнея. У яго доме прайшоў ператрус, а самога журналіста затрымалі на 10 сутак.