«Беларусь — краіна-парадокс: дэмакратычнае грамадства ў закладніках крывавага рэжыму»

Канадскі журналіст Патрыс Сенекаль спецыялізуецца на асвятленні падзей ва Усходняй Еўропе для франкамоўных выданняў. У апошнія пяць гадоў ён актыўна распавядае і пра Беларусь.

Упершыню канадзец наведаў нашу краіну ў 2019 годзе, але цяпер збіраць інфармацыю пра Беларусь яму прасцей з Польшчы. Тут Патрыс, як і многія беларусы, жыве ўжо чатыры гады. MOST пагаварыў з Патрысам пра тое, як успрымае Беларусь заходняя аўдыторыя.

Пяць гадоў таму Патрыс рыхтаваў рэпартаж пра беларускі IT-сектар. Тады ў Беларусі праходзілі Еўрапейскія гульні, і канадзец скарыстаўся магчымасцю прыехаць у краіну без візы. Гэта быў яго першы візіт у Беларусь, і журналіст правёў там адразу два тыдні.

— Тады я нічога не ведаў пра гэтую краіну, а я люблю адкрываць для сябе новыя месцы, — успамінае ён. — У маім уяўленні гэтая краіна павінна была пахадзіць на Расію, толькі яшчэ са сваім дыктатарскім рэжымам. І мне было проста цікава даведацца, як людзі жывуць у такіх умовах. А калі я пісаў артыкул пра беларускі IT, здзіўляўся, як гэтая сфера магла паспяхова развівацца ва ўмовах дыктатуры, рэгуляванай эканомікі, якая шмат гадоў не рэфармавалася.

Упершыню Патрыс заязджаў у Беларусь з Польшчы. Кажа, яго адразу ўразіў «загадкавы лес» — Белавежская пушча. Там Патрыс убачыў зуброў. А адтуль адправіўся ў Брэст.

— Ёсць такі заходні стэрэатып пра Беларусь: шэрая, тыпова савецкая краіна. А мяне адразу ўразілі людзі сваёй прастатой, цеплынёй, адкрытасцю і проста цікавасцю да мяне як да госця іх краіны. Гэты перыяд, да пачатку падзей 2020 года, вельмі адрозніваўся ад сённяшняга часу.

Патрыс успамінае, што тады яго прымала беларуская калега. Цяпер яна, як і мноства незалежных журналістаў, апынулася ў вымушанай эміграцыі.

«Каб бачылі, што мы — не Лукашэнка». Блогер Сяргей Пятрухін расказвае палякам пра беларусаў

«Да 2020 года многія нават не ведалі, дзе знаходзіцца Беларусь»

2020 год павысіў цікавасць аўдыторыі Патрыса да Беларусі.

— Франкамоўная (і не толькі) аўдыторыя адкрыла для сябе Беларусь і яе жыхароў. Да 2020 года многія нават не ведалі, дзе знаходзіцца гэтая краіна, а калі і ведалі, то лічылі яе часткай Расіі. Але потым усё змянілася, — успамінае Патрыс.

Але ў 2022 годзе настроі Заходняй публікі зноў памяняліся.

— На жаль, пасля пачатку ваеннай агрэсіі супраць Украіны Беларусь на Захадзе разглядаецца як краіна-парадокс. З аднаго боку, яе бачаць як краіну, дзе адбылася мірная рэвалюцыя, а з другога — як краіну-агрэсара на міжнародным узроўні праз палітыку Лукашэнкі. Але рэчаіснасць такая, што Беларусь — гэта краіна з дэмакратычным грамадствам, але якая знаходзіцца ў закладніках крывавага рэжыму. Гэта парадокс і адначасова трагедыя.

Таму для Патрыса важная тэма салідарнасці беларусаў з украінцамі, дзейнасці палка Каліноўскага.

— Я лічу важным, каб мае чытачы разумелі, наколькі цесныя сувязі паміж гэтымі дзвюма краінамі і што ў іх ёсць агульны вораг — Расія. Беларусы змагаюцца не толькі за свабоду Украіны, але і за сваю свабоду ад дыктатарскага рэжыму і расійскага імперыялізму.

Журналіст прызнае, што цікавасць да рэгіёну з цягам часу памяншаецца: увага пераключаецца на ўспышкі новых канфліктаў у свеце. Аднак Патрыс і яго калегі імкнуцца ўтрымліваць Беларусь у фокусе. Акрамя таго, ён лічыць важным падымаць тэму несправядлівай дыскрымінацыі беларусаў з-за ілжывых уяўленняў аб іх датычнасці да вайны. Патрыс адзначае, што спрабуе разбурыць гэты стэрэатып.

Ціханоўская знаходзіцца ў Канадзе, дзе праводзіць сустрэчы на найвышэйшым узроўні

«Многія вымушаныя бегчы за мяжу праз палі і лясы»

Як і многія беларускія журналісты, Патрыс у апошнія чатыры гады жыве ў Польшчы. Кажа, з 2020 года яго ўвага да Беларусі ўзмацнілася: канадцу цікава, як жывуць і беларусы ў выгнанні, і тыя, хто застаўся ў сваёй краіне. Але магчымасць падтрымліваць кантакты засталася толькі з тымі, хто цяпер знаходзіцца ў Польшчы ці Літве.

— Я часта маю зносіны з калегамі з такіх выданняў, як «Наша Ніва», «Белсат», прадстаўнікамі польскіх медыя. У мяне шмат сяброў і кантактаў сярод дысідэнтаў з Беларусі.

Патрыс выбірае герояў, з якімі чытачы з Канады, Францыі і Бельгіі маглі б адчуць эмацыйную сувязь, якім маглі б суперажываць.

— Часцей за ўсё гэта гісторыі тых, хто ўцёк ад палітычных рэпрэсій, людзі, якія праявілі сябе ў 2020 годзе, — тлумачыць ён. — Мая мэта — растлумачыць чытачам, якія падзеі адбыліся ў гэты перыяд і якія іх наступствы, а таксама паказаць, як беларусы працягваюць змагацца за свабоду. Многія вымушаныя бегчы за мяжу праз палі і лясы з-за сістэматычных рэпрэсій, якія не спыняюцца з 2020 года.

«Жылі як на парахавой бочцы». Як беларуска шыла сцягі насупраць РАУС, а пасля эмігравала ў ЗША

«Цяжка ўсведамляць, што прафесія журналіста сапраўды небяспечная ў Беларусі»

Адной з суразмоўніц канадца была журналістка «Белсату» Дар'я Чульцова, якая правяла два гады ў калоніі.

— Я быў уражаны ўмовамі ў калоніі, гэта было сапраўднае пекла. Дар'я таксама падзялілася досведам вяртання да нармальнага жыцця пасля адбыцця тэрміну ў турме. Ёй было вельмі цяжка, даводзілася пачынаць жыць нанова. І нарэшце, яна падзялілася тым, як жыве ў новых умовах — у эміграцыі ў Варшаве.

Патрыс паўтарае, што захоплены беларускімі незалежнымі журналістамі, якія працуюць унутры краіны і ў эміграцыі.

— Цяжка ўсведамляць, што прафесія журналіста сапраўды небяспечная ў Беларусі. Я адчуваю поўную датычнасць да гэтага будучы журналістам.

Адносна перспектыў дэмакратычнай Беларусі Патрыс, зрэшты, не занадта аптымістычны, але кажа, што гісторыя можа падрыхтаваць сюрпрызы.

— Ніхто не чакаў падзення Берлінскай сцяны або падзей у Польшчы падчас «Салідарнасці». Ніхто не прадбачыў краху СССР. І я веру, што ў Беларусі абавязкова будуць пазітыўныя змены. Можа быць, не ў кароткатэрміновай перспектыве — будзем рэалістамі, — але гэтыя змены будуць. Без сумненняў, гэтая краіна — частка еўрапейскай цывілізацыі, і яна вартая быць свабоднай.