«Юбілейны саміт ЕАЭС не прадугледжваў армеркаванне праблем, але Лукашэнка папракаў партнёраў»

8 траўня ў Маскве адбылося пасяджэньне Найвышэйшай эўразійскай эканамічнай рады. Гэты саміт юбілейны. Дамова аб стварэньні Эўразійскага эканамічнага саюзу (ЭАЭС) была падпісаная 10 гадоў таму, піша на «Свабодзе» палітолаг Валерый Карбалевіч.

Месца правядзеньня юбілейнага саміту стала прадметам дыскусій. Год таму на аналягічнай сустрэчы прэзыдэнт Казахстану Касым-Жамарт Такаеў прапанаваў сабрацца ў 10-ю гадавіну на казахстанскай зямлі.

«Сымбалічна было б правесьці юбілейнае пасяджэньне ў Астане, паколькі дамова аб стварэньні Эўразійскага саюзу была падпісаная менавіта ў сталіцы Казахстану», — сказаў Такаеў.

Другі момант. У 2024 годзе ў ЭАЭС старшынюе Армэнія. А паводле традыцыі саміты гэтага саюзу праводзяцца ў сталіцы той краіны, якая выконвае функцыю старшыні. Таму згодна з працэдурай сустрэча лідэраў павінна была б прайсьці ў Ерэване.

Аднак Расея дамаглася правядзеньня гэтага саміту менавіта ў Маскве. Бо тут існуе патройны сымбалізм.

Па-першае, усім вядома, што ініцыятарам і галоўным архітэктарам ЭАЭС быў Крэмль. Безь ягоных ініцыятываў, ціску, заахвочваньня эканамічна склеіць постсавецкую прастору не атрымалася б. Таму лягічна і 10-гадовы юбілей сьвяткаваць менавіта ў Маскве.

Па-другое, саміт адбыўся на другі дзень пасьля чарговай інаўгурацыі Ўладзіміра Пуціна. Гэта такі своеасаблівы падарунак расейскаму ўладару.

Па-трэцяе, саміт прызначаны на 8 траўня, напярэдадні Дня Перамогі. Гэта добрая падстава, каб лідэрам постсавецкіх краін затрымацца на дзень і 9 траўня прысутнічаць на парадзе на Краснай плошчы. Што цяпер, калі Расея апынулася ў пэўнай міжнароднай ізаляцыі, для Пуціна надзвычай важна. Для гасьцей гэтая сытуацыя трохі няёмкая і дыскамфортная. Бо гэта ж можна разглядаць як ускосную падтрымку Расеі ў вайне супраць Украіны. І каб сытуацыю зьмікшаваць, саміт ЭАЭС правялі напярэдадні. Маўляў, прыехалі ж не на парад, на эканамічны форум, а гаспадар папрасіў на суткі затрымацца, і ніякавата было адмаўляцца.

Мары і рэальнасць. Лукашэнка раптам расхваліў ЕАЭС, хаця насамрэч гэта малаэфектыўная арганізацыя

Што ўласна да саміту, то сьвяткаваньне юбілею не прадугледжвае засяроджваньня на праблемах. Хоць Лукашэнка папракаў партнэраў за «нацыянальны пратэкцыянізм» пры дзяржзакупках і абураўся, што тыя ўжо некалькі гадоў ня могуць дамагчыся прызнаньня ў ЭАЭС электроннага лічбавага подпісу. А ўвогуле шмат гаварылі пра важнасьць інтэграцыі постсавецкай прасторы, заклікалі да паглыбленьня эканамічных сувязяў. Уласна саміт (то бок сустрэча лідэраў у вузкім коле) прайшоў цягам гадзіны. Што сьведчыць пра яго фармальны характар. Потым пачалося паседжаньне ў пашыраным складзе, з удзелам гасьцей, то бок лідэраў краін-назіральнікаў (Узбэкістану і Кубы).

Вайна Расеі супраць Украіны ў некаторай ступені надала новыя сэнсы існаваньню ЭАЭС. Найперш для Расеі, якая абвясьціла гістарычны паход супраць Захаду, імкнецца ўмацаваць старыя і стварыць новыя міжнародныя арганізацыі і інстытуты, альтэрнатыўныя «англасаксонскаму сьвету», важна чапляцца за любыя структуры: ЭАЭС, АДКБ, СНД, ШАС, БРІКС і інш. Праўда, з альтэрнатывай выходзіць ня вельмі. Незаходнія інстытуцыі зусім не імкнуцца ператварацца ў антызаходнія. Але на бязрыб’і і рак (ЭАЭС) рыба.

Іншая акалічнасьць. Жорсткія эканамічныя санкцыі, уведзеныя Захадам супраць Расеі, стварылі новую функцыю ЭАЭС. Іншыя краіны-чальцы гэтага Эўразійскага саюзу сталі зручнай транзытнай пляцоўкай для паставак у РФ падсанкцыйных тавараў. Адсутнасьць паўнавартасных межаў паміж сябрамі ЭАЭС ператварыла іх у эфэктыўны калідор для кантрабанды. Хоць на афіцыйным узроўні гэтыя краіны і адмаўляюць удзел у незаконным імпарце ў Расею, аднак рост аб’ёмаў гандлю падсанкцыйнымі таварамі ў дзясяткі разоў выдае іх з галавой. І пакуль пагрозы другасных санкцый ад ЗША ня надта іх палохаюць. «It’s not personal. Itʼs just business».