За рэпосты ўжо даюць крыміналку? Ці гэта проста страшылкі ГУБАЗіКу?
6 мая блізкі да ГУБАЗіку канал апублікаваў пост пра ўзбуджэнне крымінальнай справы аб садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці за рэпост. «Медыязона» спытала ў юрыстаў, ці магчыма патрапіць пад крыміналку за распаўсюд «экстрэмісцкіх» пастоў.
Ілюстрацыйны здымак
«Хапіла адной перасылкі ў публічныя чаты»
Тэлеграм-канал ГУБАЗіКу «Кніга ГУ "База"» сцвярджае, што ў Беларусі ўзбуджана першая крымінальная справа па артыкуле аб садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці за рэпост у чат.
«Хапіла адзінай перасылкі ў публічныя чаты навіны, раней апублікаванай экстрэмісцкім фармаваннем, каб узбудзіць крымінальную справу па арт. 361-4 КК Беларусі (да 7 гадоў пазбаўлення волі)», - напісалі аўтары канала.
Артыкул 361-4 КК аб садзейнічанні экстрэмісцкай дзейнасці гучыць як вярбоўка, іншае ўцягванне асобы ў экстрэмісцкую дзейнасць, навучанне, а роўна іншае садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці.
Пакаранне па першай частцы артыкула — абмежаванне волі да 4 гадоў або пазбаўленне волі на тэрмін ад 2 да 6 гадоў.
Па гэтым артыкуле абвінавачваюць некалькіх актывістаў беларускіх дыяспараў за мяжой — сясцёр Надзею Сцяпанцову і Жанну Захаркевіч, Ежы Грыгенча, Алеся Кіркевіча ды іншых. У зняволенні па такой справе знаходзіцца брэстаўчанін Віталь Чопік. Па версіі МУС, ён наведваў «палітычныя» суды, а потым дзяліўся інфармацыяй з праваабарончым цэнтрам «Вясна». Экс-палітвязня Міхаіла Жамчужнага, які пакінуў Беларусь, падазравалі па артыкуле 361-4 з-за супрацоўніцтва з праваабарончай ініцыятывай Dissidentby.
Глядзіце таксама
Рэпост з заклікам падпісацца як нагода для крымінальнай справы
Адзін з апытаных «Медыязонай» юрыстаў дапускае, што рэпост цалкам мог стаць прычынай для ўзбуджэння крымінальнай справы.
«Не хочацца варажыць на кававай гушчы, але канструкцыя артыкула наўмысна пабудавана такім чынам, каб асягнуць усё, што заўгодна. Напрыклад, рэпост з заклікам падпісвацца ці расказваць знаёмым — чым не іншае садзейнічанне», — лічыць ён.
Пры гэтым ён адзначае, што такая пасада канала ГУБАЗіку можа быць элементам запалохвання, а акалічнасці крымінальнай справы могуць быць зусім іншымі.
Такой жа думкі прытрымліваецца яшчэ адзін юрыст. Ён звяртае ўвагу, што аўтары міліцэйскага канала не расказваюць, што менавіта рэпостнуў чалавек, і мяркуе, што яны маглі спецыяльна ўпусціць гэта.
«Калі чалавек перапосціў у чат, прызнаны экстрэмісцкім фармаваннем, інструкцыю па падрыхтоўцы кактэйлю Молатава — тут усё зразумела, гэта не выкліча здзіўлення ні ў каго.
Можна выказаць здагадку, што ГУБАЗіК скарыстаўся аналагічнай сітуацыяй і, недагаворваючы сутнасць здарэння, вырашыў прыстрашыць грамадства: маўляў, з-за аднаго рэпоста крыміналка. А большасць людзей прачытае гэтае паведамленне так, нібы цяпер усе рэпосты караюцца крыміналкай».
Акрамя таго, ён лічыць, што «ГУБАЗіК не з'яўляецца аўтарытэтнай і праверанай крыніцай».
«Па-першае, пасты ў канал пішуць людзі, якія дрэнна разбіраюцца ў крымінальным працэсе. Па-другое, часта наўмысна праводзіцца дэзінфармацыя. Па-трэцяе, тыя артыкулы, якія папярэдне жадае паставіць ГУБАЗіК (накіроўваючы матэрыялы праверкі ў Следчы камітэт), часцяком не знаходзяць адлюстравання ў абвінавачванні», — кажа ён.
Юрыст звяртае ўвагу, што ў крымінальным артыкуле гаворыцца не пра «экстрэмісцкае фармаванне», а пра «садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці».
«Пад экстрэмісцкай дзейнасцю, зыходзячы з фармулёвак закона, разумеецца практычна любая сфера жыццядзейнасці чалавека, таму гіпатэтычна гэты артыкул можна прымяняць да любой сітуацыі, калі рэпрэсіўныя органы палічаць гэта неабходным», — лічыць юрыст.
Адміністрацыйная і крымінальная справа
У адміністрацыйным кодэксе ёсць артыкул, які прадугледжвае пакаранне за распаўсюджванне «экстрэмісцкіх матэрыялаў» — 19.11 КаАП. За рэпосты і падпіскі на «экстрэмістаў» пратакол складаюць менавіта па ёй.
«Выразных граняў паміж адміністрацыйна-і крымінальна карнымі дзеяннямі няма.
На практыцы заўсёды чалавек мог быць прыцягнуты за адно і тое ж дзеянне і па адміністрацыйным артыкуле, і па крымінальным.
Трэба ведаць змест пасту, тады і адпаведныя высновы можна рабіць. Калі чалавек зрабіў рэпост у чат, які прызнаны «экстрэмісцкім фармаваннем», то ўлады могуць гэта расцэньваць як садзейнічанне экстрэмісцкай дзейнасці», — тлумачыць спецыяліст.
У пасце ГУБАЗіК апублікаваў фота пастановы следчага аб узбуджэнні крымінальнай справы, але імя чалавека, супраць якога распачата справа, замазана.
Відаць дзве першыя літары прозвішча — «Чэ», імя па бацьку — Сяргеевіч і год нараджэння — 1986. Верагодна, гаворка ідзе пра актывіста Дзяніса Чашчэвіка, які зараз жыве ў Беластоку. Нядаўна СК паведамляў аб узбуджэнні супраць яго «спецвытворчасці» па артыкуле 361-4.