Гэты пах, пах забітага, не ветрыцца дня тры-чатыры. Ты з ім ходзіш, ясі, спіш…

Першы для "трохсотых". Гісторыі ад Сокала, які камандуе эвакуацыйнай групай на Бахмуцкім кірунку.

Аляксандр Сакалюк — камандзір эвакуацыйнай групы 93-й асобнай механізаванай брыгады "Халодны Яр" — адзін з тых, хто імчыцца на перадавую, калі паступае паведамленне аб "трохсотых".

У дзень, калі мы з ім пазнаёміліся, такіх паведамленняў было, па мерках лекара, няшмат. Самым гарачым для капітана “Сокала" выдаўся жнівень. Выезд за выездам. Аляксандру 43.

У 2015-м Аляксандра Сакалюка — траўматолага з Івана-Франкоўска — упершыню мабілізавалі ў УСУ, і ён год адслужыў у 93-й брыгадзе, якая тады трымала абарону каля Данецкага аэрапорта.

24 лютага 2022-га, калі Расея развязала супраць Украіны ўжо поўнамаштабную вайну, Сокал вырашыў, што ў белым халаціку і ў белых тапачках яшчэ калісьці папрацуе ў цывільным жыцці, а цяпер жа павінен вярнуцца ў родную брыгаду.

"Я прыйшоў у войска ўпершыню старэйшым лейтэнантам, — расказвае са смехам Сокал. — І мне ў канцы снежня... зноў прысвоілі "старлея", а потым ужо далі званне капітана".

Тады Сакалюк быў медыкам, цяпер таксама прыйшоў як камандзір эвакуацыйнай медыцынскай групы, у якой лекар, фельчар і кіроўца.

Для перадавой не істотна, які лекар камандуе — траўматолаг, хірург або гінеколаг. Любы лекар акажа неабходную першую дапамогу. Вельмі важна, каб у бліжэйшых да лініі фронту шпіталях хапала нейрахірургаў. Тады ў вайскоўцаў з цяжкімі чэрапна-мазгавымі траўмамі значна больш шанцаў атрымаць дапамогу своечасова і спадзявацца на лепшае аднаўленне ў будучыні, тлумачыць Сакалюк.

— Вузкіх спецыялістаў, у адрозненне ад траўматолагаў або хірургаў, мала, і яны павінны працаваць у камфортных умовах і з доступам да ўсіх патрэбных інструментаў, — лічыць Аляксандр.

Перад тым, як зайсці на Бахмуцкі кірунак, "холодноярцы" пяць месяцаў ваявалі на Ізюмскім, у Харкаўскай вобласці. Як кажа Сокал, там інтэнсіўнасць бамбаванняў была меншая.

Ён распавядае аб выпадку, які адбыўся з іншай групай, што працавала з імі на Харкаўшчыну. Ехалі ў сяло Дзмітраўка, якое пасля цалкам знішчылі акупанты. Група трапіла пад абстрэл. Нашы цудам выжылі. Па ім стралялі з РПГ, з кулямёта. Кіроўцу і лекару паранілі ногі. Дзякуй Богу, што асноўны ўдар на сябе ўзяла машына.

— Бахмут яны (рускія) проста "прасавалі". Апошнія дні цяжкая артылерыя лупіць-лупіць-лупіць. Як так будзе лупіць, думаю, за месяц-паўтара ніводнага цэлага дома не застанецца.

Яны думалі, што возьмуць Бахмут у канцы жніўня. Але і да канца верасня не ўзялі, і да канца кастрычніка. Яны ўсе сілы кідаюць сюды, але пакуль тут стаіць 93-я брыгада, у іх нічога не атрымаецца. Калі б тут была яшчэ адна такая брыгада, як наша, а лепш дзве, можна было б распачаць сур'ёзнае контрнаступленне, — лічыць Сокал.

"Курортнымі" днямі ён называе тыя, калі за суткі ў эвакагрупы ўсяго чатыры выезду. Але выпадаюць і дні, калі не паспяваюць ні паснедаць, ні паабедаць:

— Ты раніцай устаў, глынуў вады, каб проста не выбіцца з сіл, і з'ехаў-з'ехаў. Першыя два тыдні, як зайшлі, — гэта быў проста жах! У нас было па 130 параненых днём. Іх не толькі я вывозіў, вядома. Але ўявіце, што тут рабілася.

Група Аляксандра не раз трапляла пад абстрэлы. Важна, кажа, мець не толькі моцныя нервы, але і ведаць, які перезаряд у танка, колькі секунд ёсць у запасе, калі па табе страляюць з гранатамёта, імгненнем ацаніць прыкладную адлегласць трапленняў і памер варанок ад іх, вышыню грыба дыму і зямлі.

Эвакуацыйны аўтамабіль, на якім група Сокала зараз вывозіць параненых, — ужо трэці.

З вопыту капітана Сакалюка, 2015-ты і 2022-гі кардынальна адрозніваюцца аказаннем дапамогі параненым.

— Простае паняцце: параніла таварыша — "перакрый кран". У 2015 годзе людзі яшчэ гэтага не разумелі. А цяпер ставяць і па два, і па тры турнікеты, нават калі рана невялікая. Потым у параненага баляць рукі-ногі, але гэта не страшна. Мы ўжо потым выпускаем турнікеты, калі няма значнага крывацёку, — распавядае лекар пра ролю турнікетаў.

Сокал успамінае складаны выпадак. Іх выклікалі на эвакуацыю вайскоўца, да якога ў бліндаж трапіла міна. Як следства — дзірка ў вобласці лапаткі велічынёй з далонь.

— Там бачныя былі лёгкія, паламаныя рэбры. Уявіце: яго нясуць праз поле, я пад'ехаць далей не магу, таму што машыну могуць "заптурыць". Бачу, як хлопцы стамляюцца. Гэта толькі так здаецца, што ўчатырох аднаго проста несці... каля машыны ў поле мы яго бегам распранулі, таму што з-пад яго лужына крыві цячэ.

Мы бягом тое закрылі адмысловымі павязкамі. У адну руку — вена (кропельніца), у другую руку... І гэта вялікае шчасце, калі белы дзень, — ты яшчэ бачыш, хоць і вены паспадаліся. Мы лілі ў яго розныя растворы, гармоны яму давалі. За 3-5 хвілін літр улілі ў яго, — распавядае Аляксандр.

Лекар тлумачыць: у грамадзянскай медыцыне за такі кароткі тэрмін ніхто так растворы не лье. Але ў грамадзянскай медыцыне і такія складаныя выпадкі — рэдкасць. І дапамогу аказваюць не ў полі пад абстрэламі.

— Паранены быў у свядомасці, але на мяжы. Ужо ў дарозе пачаў трохі скардзіцца, што яму баліць. А калі яму яшчэ ў стабілізацыйным пункце аказалі дапамогу і адпраўлялі далей, ён ужо быў стабільны. Няпросты, як для пацыента, але і не вельмі цяжкі, — апісвае Сокал выратаванне салдата.

На днях таксама быў складаны выпадак: байцу амаль адарвала галёнку, разарвала падкаленную артэрыю. Медыкі зрабілі куксу артэрыі, нагу зафіксавалі да шыны, пацыента адправілі далей.

Так Аляксандр тлумачыць, што такое ў іх ланцужку стабілізацыйны пункт: "Там ужо ёсць сасудзістыя хірургі, якія ставяць шунты, аднаўляюць крывацёк і даюць шанец канечнасцям жыць".

Аляксандр распавядае аб яшчэ адным выпадку, які яго вельмі ўразіў. Эвакуявала параненага іншая група.

— Прывезлі хлопца, якому асколак міны цалкам зрэзаў ніжнюю сківіцу разам з языком. Яго [пры аказанні першай дамедыцынскай дапамогі] пераматалі, бачым з-пад павязкі абрыўкі скуры. Ясна, што ў яго кантузія, змучаныя вочы. Мы пачалі ўсё разбінтоўваць і самі былі ўражаны.

Вы не можаце ўявіць сабе гэтай карціны. Верхнія вусны парваныя, знізу нават скуры няма, няма чым закрыць. Бачны пераход у гартань і трахею. Ён сядзіць у свядомасці. Легчы не можа, таму што ўся кроў льецца ў трахею, ён задыхаецца. Ён учапіўся рукамі ў кушэтку. Яму паставілі дзве “вены", абязбольванне.

І я сабе думаю: для яго вайна скончылася, яго стабілізуюць, адправяць далей, можа, якую-небудзь пластыку зробяць. Але яму 32 гады, ці жанаты ён, ці мае дзяцей. Ты ж усё жыццё ўжо ні слова не скажаш, будуць праблемы з ежай…

Фота: https://novynarnia.com/

У Харкаўскай вобласці Сакалюку прыйшлося аказваць дапамогу рускаму салдату з Кургана. Орку, як кажа Аляксандр, было 22 або 23.

— Яго свае кінулі, — тлумачыць. — Яны на БМП нахабна заехалі на нашы пазіцыі, а хлопцы іх атаварылі, тыя пачалі ўцякаць. Нашы разведчыкі вырашылі паглядзець на месца, дзе стаяла БМП, і ўбачылі гэты цуд.

У расейца было кулявое ў грудзі. Ён быў цяжкі, са зблытанай свядомасцю.

— Мы ўвогуле спачатку думалі, што пакінем яго там сузіраць ўкраінскую прыроду. Добрае там месца такое было, птушачкі спявалі. Але ў яго на руцэ быў жаночы гадзіннік. Інтуіцыя падказала нам, што гэта не проста так.

— Марадзёры?

— Безумоўна. Мы яшчэ ў яго тэлефон потым знайшлі, які належаў дзяўчынцы 13-14 гадоў. Потым высветлілася, што ён удзельнічаў у баях у Бучы. Потым з ім размаўлялі іншыя службы, контрвыведка. Я не ведаю, ці гвалціў ён. Але што марадзёрыў — гэта 200%.

— Як псіхалагічна ратаваць ворага?

— Шчыра? Цяжка. Нейкайа спагады пасля ўсяго да іх параненых няма наогул.

Кажуць, што лекары павінны былі б усім спачуваць. Але бачачы, што яны (расейскія вайскоўцы) робяць з Украінай, з грамадзянскім насельніцтвам, гвалцяць дзяўчынак, расстрэльваюць малых, цэлыя сем'і... якое павінна быць спачуванне?..

— Сярод эвакуацыйных экіпажаў жанчын амаль няма. Чаму?

— Гэта без сэксізму. Але часам патрэбна проста грубая мужчынская сіла. І параненага часам трэба несці самім — па балоце, па акопе…

А ад гендару цярплівасць не залежыць. Бываюць мужчыны, якія панікуюць праз траўмаваны палец, кажа Сакалюк. А бывае — бадзёры з адарванымі канечнасцямі.

Часам лекары вывозяць загінулых украінскіх воінаў. Некаторыя целы ляжаць на поле бою ноч, некаторыя — два дні, часам тыдзень і больш. Расейскія абстрэлы часта перашкаджаюць выцягнуць забітых з поля бою.

— Але выцягваюць. І мы едзем і забіраем. Таму што сваякі хочуць пахаваць сына, мужа, тату, хроснага, дзеда. Гэты пах, пах забітага не ветрыцца дня тры-чатыры. Ты з ім ходзіш, ясі, спіш…

Дома Аляксандра чакаюць жонка-тэрапеўтка, 18-гадовы сын Уладзімір і 12-гадовая дачка Юлія. Мужчына прызнаецца: хвалюецца за сына, які мае патрыятычныя погляды і юнацкі максімалізм у прыдачу.

— Але мы з ім дамовіліся, што пакуль я сышоў у войска, ён застаецца старэйшым у сям'і. І я вельмі спадзяюся, што вайна скончыцца на маім пакаленні. Трэба майму пакаленню, сярэдняму, зрабіць усё, нават аддаць жыццё, каб гэта маладое пакаленне, 18-25 гадоў, не ведала, што такое вайна тут, на перадавой, але памятала пра яе і разумела, што людзі паклалі галовы і здароўе не дарма, а за тое, каб яны маглі нармальна жыць, развівацца, будаваць украінскія сем'і і папулярызаваць Украіну ў свеце, — перакананы Сакалюк.

Паводле novynarnia.com