Лукашэнка рыхтуе рэвалюцыю беспрацоўных?

Дэкрэт №1, які прыйшоў на змену "дэкрэту аб дармаедамі", ахопіць больш шырокія пласты насельніцтва. У зоне паражэння апынуцца найбольш уразлівыя катэгорыі грамадзян. А палітычныя наступствы абноўленага дэкрэта аб дармаедстве проста непрадказальныя.

Кіраўнік праваабарончага цэнтра "Прававая дапамога насельніцтву" (зарэгістраваны ва Украіне) Алег Волчак разам з Беларускай праўдай аналізуе дэкрэт №1.

Чым адрозніваецца дэкрэт №1 ад дэкрэта аб дармаедстве?

"Сацыяльныя ўтрыманцы" з дэкрэта №3 лёгкім рухам рукі ператварыліся ў беспрацоўных па дэкрэце №1.
У зоне паражэння апынуцца грамадзяне ва ўзросце 45-63 гадоў. Гаворка ідзе пра працаздольных грамадзян, для якіх на рынку працы няма працы з-за сакрэтнай дыскрымінацыі (працадаўцы не хочуць браць на працу).
Вельмі ўразлівай катэгорыяй сталі не інваліды, але фізічна хворыя людзі.
Хатнія гаспадыні па-ранейшаму з'яўляюцца дармаедкамі, асабліва жанчыны, якія гадуюць двух і больш дзяцей. Жанчыне, якая прысвяціла жыццё выхаванню дзяцей, проста няма калі падымаць прафесійны ўзровень.
У чорны спіс уладаў пагалоўна патрапяць гражадне, якія выязджаюць на заробкі за мяжу: працоўным мігрантам прыйдзецца зноў плаціць дзяржаве.
Выпускнікі ВНУ два-тры гады пасля заканчэння навучальнай установы не змогуць працаўладкавацца: без вопыту работы маладыя кадры не патрэбныя працадаўцам.

Бюракратыя пераходзіць на самазанятасць

Дэкрэт №1 загадвае мясцовым уладам ствараць камісіі, якія зоймуцца працаўладкаваннем або вызваленнем грамадзян ад абавязку выплачваць стоадсоткавы кошт госпаслуг пры наяўнасці цяжкай жыццёвай сітуацыі. Глеба для карупцыі толькі ўгнойваецца: адсутнасць юрыдычнага тэрміна "цяжкая жыццёвая сітуацыя" без сумневу прывядзе да злоўжыванняў.
Дэкрэт №1 стварае паралельную бюракратычную структуру з шырокімі паўнамоцтвамі, якая будзе дубляваць функцыі органаў занятасці. Вышэйшая ўлада перакладае адказнасць за рэалізацыю дэкрэта і наступствы на органы мясцовай улады.
Дадзены дэкрэт зрабіў больш зручным і простым збор сродкаў з насельніцтва. Хворы прыходзіць у паліклініку, а яго адпраўляюць у касу — аплаціць медыцынскія паслугі, якія аказвае дзяржава.
Хто будзе фармаваць тарыфы на госпаслугі, па якіх крытэрах? Сёння мы нічога не ведаем пра рэальны сабекошт паслуг, якія прадстаўляюцца дзяржавай, таму органы ўлады могуць напісаць любыя лічбы — ад балды.
Калі чалавек працаваў 10 дзён у месяц, а 20 не працаваў — па якой формуле будуць разлічвацца тарыфы?
Чыноўнікі забяспечылі сабе бязмежнае поле для дзейнасці.

Канстытуцыя дэкрэтам не ўказ

Дэкрэт №1 парушае адразу некалькі артыкулаў Канстытуцыі:
артыкул 2, які абавязвае дзяржаву несці адказнасць перад грамадзянінам за стварэнне ўмоў для свабоднага і годнага развіцця асобы, але ніяк не пагаршаць правы і свабоды чалавека, гарантаваныя Канстытуцыяй;
артыкул 7, які ўсталёўвае прынцып вяршэнства права. Гэта азначае, што любыя прававыя акты, якія супярэчаць палажэнням Канстытуцыі, не маюць юрыдычнай сілы. Дэкрэт №1, як і дэкрэт №3 відавочна антыканстытуцыйны па сваёй юрыдычнай прыродзе;
артыкулы 22, 23, якія забараняюць дыскрымінацыю па маёмаснаму становішчу: грамадзянін ушчамляецца ў правах у сілу статусу "беспрацоўнага"; грамадзянам могуць адмовіць у бясплатным лячэнні, у атрыманні бясплатнай адукацыі яго дзецям, падвысяць жыллёва-камунальныя тарыфы. Аднак беспрацоўны сёння не ўсё жыццё з'яўляўся такім; людзі працавалі, плацілі ў ФСАН, таму дзяржава мусіць не абіраць, а дапамагаць;
артыкул 45, які гарантуе права на ахову здароўя, уключаючы бясплатнае лячэнне ў дзяржаўных установах;
артыкул 47, які згортвае сацыяльныя праграмы для грамадзян з фізічнымі недахопамі;
артыкул 49, які гарантуе бясплатную адукацыю.

Наступствы: масавае высяленне і масавая эміграцыя

Дэкрэт №1 адназначна не вырашыць праблему занятасці, у Беларусі няма працы на ўсіх беспрацоўных. Куды падзець 694 тысячы працоўных, звольненых з прадпрыемстваў у 2017 годзе? Урад замест стварэння новых працоўных месцаў фактычна абірае грамадзян, якія засталіся без працы.
Рабочыя, якія атрымліваюць сімвалічную зарплату, становяцца рабамі прадпрыемства: звальненне азначае аплату ўсіх госпаслуг па стоадсоткавым кошце, таму, паводле задумы аўтараў, дэкрэт павінен прывязаць працоўных нават да прадпрыемстваў, дзе плацяць жабрацкую зарплату.
Пасля павышэння камуналкі беспрацоўныя не змогуць аплачваць рахункі; першыя 2-3 месяцы будуць назапашвацца даўгі і пеня, а па заканчэнні паўгода жыхар, які застаўся без працы, можа пазбавіцца і даху над галавой. Падобна на тое, краіну чакае масавая кампанія па высяленні грамадзян з жылля за даўгі.
Адсутнасць бясплатнай медыцынскай дапамогі прывядзе да росту захворванняў і распаўсюджванню інфекцый, а ў выніку — да павелічэння смяротнасці сярод насельніцтва.
Моладзь, якая засталася без шанцаў на працаўладкаванне ў Беларусі, масава з'едзе на заробкі за мяжу, а магчыма, і на пастаяннае месца жыхарства.
Сацыяльныя незадаволенасць здабудзе значна большыя маштабы і ў выніку можа выліцца ў глабальныя пратэсты.
Паводле папярэдніх ацэнак, на фоне пагаршэння крызісу дэкрэт №1 закране кожную другую сям'ю.

"Сацыяльны кантракт" накрыўся

Дэкрэт №1 ставіць крыж на статусе "сацыяльнай дзяржавы", які замацаваны ў арт.1 Канстытуцыі Беларусі. Дэкрэт №1 цалкам разрывае сацыяльны кантракт дзяржавай і насельніцтвам, што багата непрадказальнымі наступствамі напярэдадні маючых адбыцца ў 2019-2020 гадах парламенцкіх і прэзідэнцкіх выбараў.