Мігранцкі крызіс. Адкуль і куды едуць людзі праз Беларусь?

Людзі ўцякаюць ад войнаў і гвалту сваіх дзяржаў, а таксама ў пошуках магчымасцей для лепшага жыцця, адукацыі і медыцыны.

Большасць мігрантаў, якія засталіся жыць у Беларусі, пакінулі свае краіны праз эканамічныя прычыны альбо праз рызыку гвалту.

Міжнародная арганізацыя па міграцыі (МАМ) правяла апытанне мігрантаў, якія знаходзяцца ва ўразлівым становішчы на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, за выключэннем грамадзян Украіны. 

Прычыны міграцыі

Усіх рэспандэнтаў папрасілі назваць дзве асноўныя прычыны, па якіх яны пакінулі краіны свайго паходжання. Больш за траціну рэспандэнтаў (31.2%) у якасці асноўнай прычыны выезду з краіны назвалі эканамічныя прычыны. Яны шукалі працу або іншыя магчымасці заробку. За імі ідуць 24%, якія заявілі, што пакінулі свае краіны паходжання з-за індывідуальнага або мэтанакіраванага гвалту. З ліку тых, хто назвалі гэтую прычыну, большасць (73.5%) складаюць грамадзяне Афганістана, якія сказалі пра небяспеку і пагрозу жыццю праз пераслед з боку рэжыму талібаў у краіне. Яшчэ 21% з'ехалі з-за вайны або канфлікту ў краіне паходжання. Пры аналізе даных, дэзагрэгаваных па прыкмеце полу, жанчыны з большай верагоднасцю пакідалі свае краіны паходжання з прычыны індывідуальнага або мэтанакіраванага гвалту, чым мужчыны (33% супраць 22%), у той час як мужчын, якія пакінулі краіны паходжання ў выніку вайны або канфлікту, у выбарцы было ўдвая больш, чым жанчын (23% супраць 11%). Паведамляючы пра другую па значнасці прычыну, па якой рэспандэнты пакінулі свае краіны паходжання, 41% паказалі эканамічныя фактары, 16% паказалі адукацыю або прафесійную падрыхтоўку, 14% – шлюб, уз'яднанне сям'і або стварэнне сям'і, 8% – вайну або канфлікт і 6% – абмежаваны доступ да паслуг. На іншыя асабістыя прычыны спаслаліся 11%, а па 1% рэспандэнтаў таксама назвалі наступныя прычыны: пазбяганне ваеннага канфлікту, COVID-19, індывідуальны або мэтанакіраваны гвалт і раптоўнае наступленне стыхійнага бедства (паводка, ураган, апоўзень, землятрус).

16% рэспандэнтаў правялі адзін год ці больш у краіне, адрознай ад краіны паходжання, перш чым зноў пераехаць. Сярод іх 60% адзначылі эканамічныя прычыны ад'езду з краіны адпраўлення, 16% — атрыманне адукацыі або праходжанне прафесійнай падрыхтоўкі, 9% — вайну або канфлікт і 6% індывідуальны або мэтанакіраваны гвалт. 9% таксама паведамілі пра іншыя прычыны, напрыклад, асабістыя прычыны, асцярогі з нагоды бяспекі або пошук новых магчымасцей.

Сярэдняя працягласць перамяшчэння з моманту першапачатковага перамяшчэння

Першапачатковае перамяшчэнне 46% рэспандэнтаў адбылося ў 2023 годзе, 48% — у 2022 годзе, а астатніх 6% — да 2022 года. Прыкладная працягласць перамяшчэння рэспандэнтаў ацэньвалася па розніцы паміж першапачатковай датай перамяшчэння рэспандэнтаў і датай інтэрв'ю. Да моманту правядзення апытання (сакавік-красавік 2023 года) 26% рэспандэнтаў правялі менш за адзін месяц ва ўмовах перамяшчэння. Далей ідуць па 12% апытаных, якія правялі ва ўмовах перамяшчэння адзін месяц і тры месяцы, адпаведна. Акрамя гэтага, 11% рэспандэнтаў знаходзіліся ў перамяшчэнні ўжо больш за год да моманту інтэрв'ю.

Арганізацыйныя моманты

На пытанне аб тым, ці дапамагаў хто-небудзь рэспандэнтам у арганізацыі паездкі, 61% адказалі, што ім ніхто не дапамагаў, 31% пацвердзілі, што ім дапамагалі, а астатнія 8% палічылі за лепшае не адказваць. З тых, каму была аказана дапамога, 95% атрымалі яе ад прыватнай асобы або прыватнага агенцтва па працаўладкаванні, 19% дапамаглі сябры, члены сям'і або члены мясцовай абшчыны. 2% паведамілі аб атрыманні дапамогі з іншых крыніц, а яшчэ 2% не сталі ўдакладняць, хто дапамагаў ім у арганізацыі паездкі.

62% рэспандэнтаў прыбылі ў Беларусь у складзе групы. Астатнія 38% прыехалі самастойна. Сярэдні памер групы складаў 7 чалавек, а максімальны — 15 чалавек. Больш за палову рэспандэнтаў (52%) перамяшчаліся з сябрамі і суседзямі, 21% – з членамі сям'і і 14% – з іншымі сваякамі. 5% сказалі, што перамяшчаліся разам з пасярэднікамі (агентамі, працадаўцамі, незаконнымі перавозчыкамі). 26% перамяшчаліся з іншымі людзьмі, у асноўным незнаёмымі, якіх яны сустрэлі ў ходзе перамяшчэння.

З агульнай колькасці рэспандэнтаў 9.4% паказалі на наяўнасць у сябе ці ў каго-небудзь з удзельнікаў іх групы сур'ёзных праблем са здароўем або асаблівых патрэб. 77.2% адзначылі адсутнасць такіх, тады як 13.4% не змаглі адказаць або не захацелі адказваць. З ліку тых, хто пацвердзілі наяўнасць у сябе ці ў каго-небудзь з удзельнікаў груп сур'ёзных праблем са здароўем або асаблівых патрэб, 8 рэспандэнтаў паказалі, што яны ці хто-небудзь з удзельнікаў іх групы пакутуюць хранічнымі захворваннямі або маюць патрэбу ў лячэнні (дыябет, гіпертэнзія, артрыт, атлусценне, рак і г. д.). Яшчэ 8 рэспандэнтаў адзначылі прысутнасць у сваіх групах людзей з раненнем або траўмай. 4 рэспандэнты мелі ў складзе групы перамяшчэння цяжарных ці кормячых жанчын.

Маршрут

Шляхам аб'яднання даных аб пяці асноўных краінах паходжання, пяці асноўных краінах транзіту і пяці асноўных краінах меркаванага прызначэння, былі спрагназаваны найбольш распаўсюджаныя маршруты міграцыі, пра якія паведамляюць рэспандэнты. Большасць рэспандэнтаў пачалі сваё перамяшчэнне з Самалі, Эрытрэі, Сірыйскай Арабскай Рэспублікі, Рэспублікі Ірак і Афганістана, затым праехалі транзітам праз Турцыю, Арменію, Ісламскую Рэспубліку Іран, Узбекістан або Расійскую Федэрацыю з мэтай дабрацца да Беларусі, Расійскай Федэрацыі, Польшчы, Германіі ці Францыі. Таксама важна адзначыць, што Расійская Федэрацыя была адной з найбольш частых краін транзіту рэспандэнтаў, а таксама ўваходзіла ў пяцёрку меркаваных краін прызначэння.

У сярэднім да моманту правядзення апытання рэспандэнты перасеклі па меншай меры адну краіну транзіту на шляху ў Беларусь. Максімальная колькасць транзітных краін, праз якія прайшлі некаторыя з рэспандэнтаў, склала пяць. Сярод найбольш распаўсюджаных краін транзіту рэспандэнты назвалі Расійскую Федэрацыю (56%), Ісламскую Рэспубліку Іран (15,5%), Турцыю (7%), Арменію (3%), Узбекістан (3%), Пакістан (2,5%), Аб'яднаныя Арабскія Эміраты (2%), Таджыкістан (2%), Егіпет (1.7%) і Польшчу (1.7%). Акрамя таго, меншая доля рэспандэнтаў праехала транзітам праз такія краіны, як Эфіопія, Ліван, Албанія, Балгарыя, Гана, Гвінея, Літва, Сенегал і Малдова. Што тычыцца краіны ўезду ў Беларусь, то 82% рэспандэнтаў заехалі ў Беларусь з Расійскай Федэрацыі. За імі ідуць 13% асоб, якія прыбылі паветраным шляхам на самалёце, 2% — з Літвы, 1% — з Польшчы і 1% — з Латвіі. 1% палічыў за лепшае не адказваць на гэтае пытанне. Рэспандэнтам было таксама прапанавана паведаміць пра сваю наступную краіну транзіту пасля Беларусі на шляху да меркаванага пункта прызначэння. З тых, хто адказалі на гэтае пытанне, 56.9% паведамілі, што наступнай краінай транзіту будзе Польшча, 20.8% — Расійская Федэрацыя, 10% — Літва, 6.9% заявілі, што вылецяць рэйсамі з Беларусі, а 0.8% паедуць у Латвію. Астатнія 4.6% заявілі, што іх наступная краіна транзіту невядомая. На пытанне, як доўга рэспандэнты плануюць заставацца ў Беларусі, палова (50.5%) не змагла адказаць. 17% мелі намер заставацца ў краіне не менш за адзін год, 15% – на перыяд ад аднаго тыдня да менш за адзін месяц, а 10% — менш за адзін тыдзень. Яшчэ 3.5% планавалі знаходзіцца ў Беларусі на тэрмін ад аднаго да трох месяцаў, 2% — ад трох да шасці месяцаў, а астатнія 2% — ад шасці месяцаў да года.

Куды ехалі

Усім рэспандэнтам было зададзена пытанне аб тым, якую краіну прызначэння яны мелі намер абраць у момант ад'езду з краіны паходжання і якая краіна прызначэння была запланавана ў момант правядзення апытання, каб убачыць магчымыя змены ў залежнасці ад змены ўмоў і інфармацыі падчас перамяшчэння.

На пытанне пра меркаваную краіну прызначэння пры выездзе 42% мелі намер адправіцца ў Германію, 17% — у Беларусь, 7% — у Расійскую Федэрацыю і яшчэ 7% — у Польшчу. Сярод іншых найбольш частых меркаваных кірункаў пры выездзе рэспандэнты таксама назвалі Францыю (4.5%), Літву (3%), Вялікабрытанію (2.5%), Нідэрланды (2%), Італію (1.5%), Аўстрыю (1%), Бельгію (1%), Данію (1%), Іспанію (1%) і Швецыю (1%). Варта таксама адзначыць, што 4.5% рэспандэнтаў сказалі, што гатовыя адправіцца ў любую бяспечную краіну Еўропы. Толькі 0.5% рэспандэнтаў не ведалі пры ад'ездзе, у якую краіну мелі намер адправіцца.