Стрыжак: Самагубствы — індыкатар, які падказвае, што не ўсё добра ў эканамічнай сферы

Мужчыны наўмысна пазбаўляюць сябе жыцця часцей, чым жанчыны, а жыхары вёсак — часцей, чым гараджане.

У 2018 годзе ў Беларусі жыхары Беларусі амаль у шэсць разоў часцей здзяйснялі самагубства, чым гінулі ад рук злачынцаў. Выпадкаў суіцыду былі 1 806, а забойстваў - 305 (па дадзеных зборніка Белстата «Натуральны рух насельніцтва па Рэспубліцы Беларусь»).

Часцей сыходзяць з жыцця мужчыны з сельскай мясцовасці

Беларусь заўсёды адрознівалася высокім узроўнем самагубстваў. І ў гэтым яна падобная на суседзяў - Расію і Літву. Але ў параўнанні з тым, што адбывалася ў канцы 1990-х і пачатку 2000-х гадоў, сітуацыя паляпшаецца, тлумачыць сацыёлаг Алена Арцёменка.
- У 2000 годзе каэфіцыент смяротнасці ад самагубстваў у Беларусі быў 34 выпадкі на 100 тысяч чалавек насельніцтва. Гэта было трэцяе месца ў свеце пасля Літвы і Расійскай Федэрацыі, - падкрэслівае эксперт.
Зараз гэты каэфіцыент складае 19 выпадкаў на 100 тысяч чалавек.

Лічбы за 2018 нязначна адрозніваюцца ад 2016 і 2017 (2042 і 1945 выпадкаў суіцыду, адпаведна). Гэта ўсё яшчэ высокі паказчык, і прычыны таго комплексныя, у тым ліку, і сацыяльныя. Класічнае сацыялагічнае тлумачэнне самагубствам - страта каштоўнасцяў. У цэлым, гэта можна аднесці да сітуацыі перабудовы ў 80-х гадах мінулага стагоддзя і пасля яе, калі для многіх карціна свету абрынулася і ў новай рэальнасці людзі не маглі знайсці сябе, кажа сацыёлаг.
- Больш канкрэтна гэта выяўляецца ў рэчах, што непасрэдна ўплываюць на ўзровень самагубстваў. Гэта ўзровень спажывання алкаголю, наяўнасць значных эмацыйных сувязяў, культура адносінаў да псіхічнага здароўю. 30% самагубстваў звязаны з дэпрэсіяй. Але ў нас усё яшчэ не прынята звяртацца да псіхолага, - кажа Алена Арцёменка.

Эксперт падкрэслівае, што больш высокая верагоднасць самагубстваў сярод мужчын, адзінокіх людзей, жыхароў сельскай мясцовасці і ўжываюць алкаголь.
Сярод мужчын у мінулым годзе было 33 выпадкі самагубстваў на 100 тысяч чалавек, а сярод жанчын - 6,9.

Людзям складана працаваць і зарабляць

Эканамічнае становішча ў краіне і сітуацыя на рынку працы адыгрываюць не апошнюю ролю ў вырашэнні чалавека сысці з жыцця, лічыць актывіст прафсаюза радыёэлектроннай прамысловасці і праваабаронца Андрэй Стрыжак.
- Многія самагубства, звязаныя са складанай сітуацыяй на працы ці эканамічнымі прычынамі, схаваныя, таму што не заўсёды людзі пакідаюць перадсмяротную запіску. Аднак нават з таго, што мы бачым у паведамленнях СМІ, нярэдка падставай для такога рашэння становяцца эканамічныя прычыны, - адзначае ён.
У цэлым становішча радавых работнікаў у краіне пастаянна пагаршаецца. На гэтым адбіваецца папулярнасць кароткатэрміновых працоўных кантрактаў. У такіх адносінах работнікі знаходзяцца ў пастаянным стрэсе з-за няўпэўненасці ў падаўжэнні кантракту і хісткім становішчы перад працадаўцам. Не спрашчае работнікам сітуацыя і ўмовы працы - гэта відаць з зваротаў людзей у незалежныя прафсаюзы.
На работнікаў вешаюць неўласцівыя іх становішчу абавязацельствы. Так было з супрацоўнікам газавыратавальнай службы на Гомельшчыне, які загінуў падчас чысткі кароўніка. Работнікаў дзяржпрадпрыемстваў і арганізацый з розных сфер рэгулярна адпраўляюць на сельгасработы.
- З умовамі працы стала настолькі дрэнна, што людзі пачалі пратэставаць і адстойваць свае правы. Як, напрыклад, нядаўнія выступы ў мінскім тралейбусным і аўтобусным парках, - распавядае Андрэй Стрыжак.

Эканоміка заганяе людзей у тупік

З-за пагаршэння эканамічнай сітуацыі працягваюцца скарачэнні работнікаў у дзяржсектары, якія не кампенсуюцца ростам прыватнага сектара, куды маглі б перацякаць працоўныя рэсурсы. Малыя прадпрыемствы, як і індывідуальныя прадпрымальнікі, таксама перажываюць не лепшыя часы.
- Самагубствы - гэта індыкатар, які падказвае, што не ўсё добра ў дацкім каралеўстве, у тым ліку ў эканамічнай сферы, - лічыць Андрэй Стрыжак.
Эканамічныя праблемы важныя з пункту гледжання таго, што людзі могуць не знаходзіць магчымасці самавыяўлення, а фінансавыя цяжкасці падрываюць становішча сем'яў, адзначае Алена Арцёменка.
- Але я б сказала, што гэты фактар ​​другасны. У той жа час важны фактар ​​рэлігійнасці. У Беларусі яна вельмі нізкая, у параўнанні з суседнімі і іншымі еўрапейскімі краінамі. У больш рэлігійных краінах Паўднёвай Амерыкі, Блізкага Ўсходу (дзе ў людзей ёсць ўстойлівая сістэма каштоўнасцяў) такія праблемы ўзнікаюць радзей, - кажа сацыёлаг.
Памяншаць колькасць самагубстваў сацыёлаг лічыць магчымым праз ускосныя фактары. Гэта значыць барацьбу з алкаголем, забеспячэнне людзям магчымасці самарэалізацыі (у прыватнасці вырашэнне праблемы з занятасцю ў малых гарадах і сельскай мясцовасці), выхаванне псіхалагічнай культуры.
Паводле Заўтра тваёй краіны