ІТ-сфера Беларусі: інкубатар для монстраў

Напрыканцы мінулага года работнікам Беларусі абяцалі сярэдні заробак у эквіваленце 500 долараў ЗША. Сёлета гэтая планка істотна знізілася. І ўсё ж нават у крызісны перыяд залі гандлёвых цэнтраў, рэстаранаў, клубаў не апусцелі. Значыць, ёсць яшчэ адпаведныя заробкі і запасы ў беларусаў. Пра адну з самых высокааплатных сфераў — ІТ-паслугі — журналіст “НЧ Вольга Хвоін паразмаўляла з упраўленцам кампаніі, што займаецца распрацоўкай праграмнага забеспячэння для замежных заказчыкаў.



Напрыканцы мінулага года работнікам Беларусі абяцалі сярэдні заробак у эквіваленце 500 долараў ЗША. Сёлета гэтая планка істотна знізілася. І ўсё ж нават у крызісны перыяд залі гандлёвых цэнтраў, рэстаранаў, клубаў не апусцелі. Значыць, ёсць яшчэ адпаведныя заробкі і запасы ў беларусаў. Пра адну з самых высокааплатных сфераў — ІТ-паслугі — журналіст “НЧ Вольга Хвоін паразмаўляла з упраўленцам кампаніі, што займаецца распрацоўкай праграмнага забеспячэння для замежных заказчыкаў. Мікалай (прозвішча папрасіў не называць) распавёў пра прыбыткі, расходы і верхнюю планку прафесійнага поспеху беларускіх праграмістаў.
— Пачнём з простага і самага распаўсюджанага цяпер пытання: дзе беларусу зарабіць дэклараваныя 500 долараў?
— Ды паўсюль! У маім разуменні зарабіць абяцаныя пяцьсот долараў абсалютна не праблема. Канешне, крызіс закрануў усіх. У маіх знаёмых заробкі паменшыліся, але гэтую суму яны зарабляюць. Напрыклад, ІТР — праекціроўшчыкі. Цяпер іх заробкі скаціліся да 100 долараў. Але яны маюць магчымасць падзарабляць, браць “халтуру. Кошт праектных работ у нас касмічны, ад таго ж і будаўніцтва такое дарагое. Таму яны мелі і маюць магчымасць зарабіць у дадатак да афіцыйнага прыбытку.
— Таму масавых сацыяльных выступаў і няма, бо да нізкай афіцыйнай зарплаты людзі маюць падпрацоўкі?
— У мяне на гэта свой погляд. У чалавека ёсць нейкі заробак і выдаткі на жыллё, прадукты і г. д. Пасля абвалу заробкаў, калі ёсць нейкія запасы, можна проста дакладаць штомесяц невялікую суму да заробку і колькі месяцаў нармальна жыць. А цяпер вернемся да пытання, хто можа зарабляць згаданыя пяцьсот долараў. Прапановы на рынку ёсць. Але важна не заміраць на адным месцы, увесь час глядзець наперад, імкнуцца да развіцця. Праўда, менталітэт у нас дурны. Усе думаюць, што ім плацяць за тое, што яны ходзяць на працу. Але кожны чалавек — гэта маленькая кампанія, мы прадаём сябе адзін аднаму. Сваім супрацоўнікам я тлумачу: “Вы прадалі сябе нашай кампаніі на месяц, і вы атрымліваеце столькі, колькі мы гатовыя за вас заплаціць.
— Наколькі ў нас развіты рынак ІТ? Ці празрыстая праца на гэтым полі?
— Я мяркую, тыя кампаніі, што не ўваходзяць у Парк высокіх тэхналогій (ПВТ), не зусім адкрыта ў той ці іншай ступені вядуць свой бізнэс. Каб уступіць у ПВТ, трэба выканаць цэлы шэраг умоў, напрыклад, паказаць заробак супрацоўніка ў справаздачны перыяд у памеры не менш за дзве тысячы долараў. Толькі пасля гэтага можна атрымаць падатковыя прэферэнцыі. Кампаніі-монстры, якія там працуюць, як правіла, маюць падтрымку дзяржавы.
Возьмем групу студэнтаў, якія хацелі б туды патрапіць. Але цягам бліжэйшых двух-трох гадоў яны наўрад змогуць туды ўпісацца. Па-першае, ім трэба атрымаць першы праект для працы. Але свае праекты навічкам звычайна ніхто не фінансуе — мусіць быць ці супер-круты спецыяліст ці надзвычай інавацыйны праект. Таму на пачатку многія працуюць па аўтсорсінгу. Пляцоўкі, каб атрымаць першую такую працу, ёсць у інтэрнэце — руская freelancer.ru, амерыканская elance.com і іншыя. Каб напрацаваць кліента, трэба два-тры гады рабіць нізкааплатную працу, супернічаць з Кітаем і Індыяй, якія забіраюць блізу 80 працэнтаў усёй нізкааплатнай працы ў ІТ. Праца ў гэтай сферы звычайна ацэньваецца ў гадзінах.
Нізкааплатная праца для кампаній — гэта прыкладна 15 долараў у гадзіну, для чалавека планка пачынаецца з пяці долараў за гадзіну. Возьмем для гэтай групы студэнтаў нейкі ўмоўны праект на дзве тысячы долараў. Калі яны хочуць працаваць афіцыйна, то каля тысячы долараў у месяц затраціцца на офісныя расходы. Застаецца тысяча. Пакуль гэтыя грошы ўваходзяць, 30% трэба абавязкова прадаць дзяржаве, то бок канвертаваць у беларускія рублі. З гэтых грошай, апроч заробку, трэба выплаціць падаткі. Па розных схемах, калі працаваць больш-менш “па-беламу, губляецца каля 46 працэнтаў ад уваходных грошай, а калі зусім празрыста і без падатковых прэферэнцый, то даходзіць да 86 працэнтаў.
Для нас праца на ўнутраны рынак не цікавая з некалькіх прычынаў: тут вялікая канкурэнцыя, мала сапраўды цікавых прапаноў. У нас, да прыкладу, кіраўніцтва заводаў дагэтуль не разумее, што, каб стварыць сайт-візітку, не варта карыстацца паслугаю студэнта за сто долараў. Але пакуль гэта будзе так рабіцца, то і байнэт будзе такім страшным, як цяпер. Да слова, на гэтыя сайты часта выдзяляецца не так мала грошай. Я асабіста бачыў тэндэрныя дакументы на пятнаццаць-дваццаць тысяч долараў, а ў выніку сайт меў тры-чатыры старонкі. Бо па дарозе да таго студэнта-выканаўцы гэтыя грошы могуць “губляцца.
Калі кіраўнік ІТ-фірмы пачынае тут працаваць прыгожа ў адкрытую, то будзе ў два разы больш губляць на накладных расходах. У Беларусі танная працоўная сіла, але вельмі дарагая інфраструктура.
— Атрымліваецца, што ІТ-сфера Беларусі — гэта часта студэнцкая праца адпаведнай кваліфікацыі?
— Студэнты робяць танней, гэта зразумела. Студэнты і “збіваюць гэты рынак.
Адкрыю невялікі сакрэт: пры падборы ІТ-кадраў лепш за ўсё браць не мінчаніна, студэнта. Нам цікавы чалавек з прыгараду ці яшчэ адкуль далей. У гэтых людзей вельмі моцная матывацыя. Ён прыйшоў, замацаваўся, зубамі ўхапіўся за сваю працу. Чым добры гэты кандыдат? У яго мала знаёмых на пачатку, вялікія расходы, бо трэба здымаць жытло, уладкоўвацца. Адпаведна, ён многа часу аддае на ўласнае развіццё, працу. Яго каэфіцыент карыснага дзеяння ў разы вышэй, чым у мінчан. Бо ў мясцовых тут дзяўчыны, кампаніі... Чалавек проста прамотвае свой эфектыўны ўзрост. Мазгі працуюць актыўна недзе да 27 гадоў — да гэтага часу ў чалавека можна нешта ўкласці, нейкую базу. Пасля ўжо можна займацца рознай лухтой, а мазгі будуць працаваць на цябе. І часта бывае так, што той, хто да названага ўзросту займаўся фігнёй, застаецца на нізкіх пасадах, дабіваецца меншага.
Яшчэ адзін паказальны момант: ліцэнзійнае праграмнае забеспячэнне. Я не бачыў у Мінску ніводнай кампаніі, дзе б увесь софт рабіўся на ліцэнзійным праграмным забеспячэнні.
— Ці ахвотна людзі ідуць працаўладкоўвацца ў апісаныя напаўшэрыя фірмы?
— Часта з супрацоўнікамі афармляюцца кантракты, то бок гэта афіцыйная праца. Пакрываюцца ўсе іх расходы, падаткі. А вось ці сплочваць падаткі дзяржаве — добрая воля кожнага. Калі ж гаварыць пра нейкія сацыяльныя аспекты, то пры заробку ў тысячу ўмоўных адзінак можна дазволіць сабе абслугоўвацца ў медцэнтры, а не стаяць у чэргах у паліклініках. Жыллё? Дастаткова ўладкавацца на некалькі месяцаў на дзяржпрадпрыемства, узяць крэдыт, а потым можна вярнуцца ў ранейшую сферу.
— Ці закрануў эканамічны крызіс работнікаў ІТ-сферы?
— Толькі тыя кампаніі, што арыентаваліся на ўнутраны рынак. Кошт у беларускі рублях застаўся амаль як і раней, і, натуральна, выканаўцы працы страцілі частку сваіх даходаў.
— Цяпер шырока вядомыя ІТ-шнікі з Індыі, а якое месца займаюць у рэйтынгу кваліфікаваных спецыялістаў беларускія праграмісты?
— Да пэўнага моманту я меркаваў, што нашы праграмісты вельмі дасведчаныя. Але пасля супрацы з маскоўскімі, піцерскімі калегамі мая ацэнка ўпала. Не надаюць увагі фундаментальным ведам, адразу кідаюцца “зашыбаць грошы. У ІТ ёсць градацыя: юніёр, распрацоўшчык, сеньёр-распрацоўшчык, team-лідар, project-менеджар і г. д. Атрымліваецца, што самая высокая планка нашых праграмістаў на сусветным рынку — распрацоўшчык ці сеньёр. “Зорак, што з’яўляюцца, вельмі хутка змятаюць, бо рынак унутраны невялікі. Напрыклад, звычайны распрацоўшчык у google — гэта ўзровень беларускага “прафесара.
У нас краіна тэарэтыкаў, а не практыкаў. У людзей вялікія чаканні, але іх магчымасці, як правіла, не адпавядаюць гэтаму. Хлопцы вельмі рана абіраюць вузкую спецыялізацыяю і не становяцца спецыялістамі ў шырокім сэнсе. Хаця праграміст — гэта чалавек, які ўмее праграмаваць і абіраць метады, сродкі для рэалізацыі пастаўленая задачы. Але беларускія праграмісты наперад ставяць сродак. Мы з задавальненнем бяром да сябе зноў студэнтаў. У іх мусіць быць матэматычны склад мыслення, добра развітая логіка. Чалавек з падобнымі задаткамі праз паўгода можа прэтэндаваць на заробак у тысячу долараў. Але ёсць праграмісты, якія будуць доўгі час таптацца на адным узроўні. Хутка ўзлятаюць тыя, хто працуе і імкнецца сябе развіваць.
Увогуле, бліжэйшая будучыня беларускага ІТ-рынку такая: мы робім усю брудную і нізкааплатную работу, адначасова з’яўляемся інкубатарам па вырошчаванню мазгоў для Захаду. Добры спецыяліст, працуючы тут па найму, можа зарабляць тры-чатыры тысячы долараў, а ў Піцеры — шэсць-дзесяць. Для беларусаў выгодна туды пераязджаць — недалёка, добрыя прапановы па сацыяльнай інфраструктуры. Над нашымі работнікамі трэба стаяць і прымушаць іх працаваць, а там збіраюцца матываваныя людзі, якім трэба толькі плюшкі падкідваць. Але ў любым выпадку праграмісты — гэта ў пэўнай ступені прывілеяваны клас з добрымі даходамі, высокімі інтэлектуальнымі здольнасцямі, магчымасцямі для развіцця. Напрыклад, многія кампаніі, каб затрымаць спецыялістаў, старанна развіваюць карпаратыўны дух, прапануюць такія бонусы, як курсы англійскай мовы, спартыўныя залі ды іншае.
----------------------------------------

Для даведкі:
Аўтсорсінг (ад англ. Outsourcing: (outer-source-using) выкарыстанне знешняй крыніцы / рэсурсу) — перадача арганізацыяй на падставе дагавора пэўных бізнэс-працэсаў або вытворчых функцый на абслугоўванне іншай кампаніі, якая спецыялізуецца ў адпаведнай галіне. У адрозненне ад паслуг сэрвісу і падтрымкі, што маюць разавы, эпізадычны, выпадковы характар і абмежаваныя пачаткам і канцом, на аўтсорсінг перадаюцца звычайна функцыі па прафесійнай падтрымцы бесперабойнай працаздольнасці асобных сістэм і інфраструктуры на аснове доўгага кантракту.
Парк высокіх тэхналогій — гэта спрыяльнае асяроддзе для развіцця бізнэсу ў галіне інфармацыйных тэхналогій у Рэспубліцы Беларусь. Па законе рэзідэнты ПВТ вызваляюцца ад усіх карпаратыўных падаткаў, уключаючы падатак на даданую вартасць, падатак на прыбытак, а таксама мытных пошлін. Індывідуальны падаходны падатак для супрацоўнікаў кампаній-рэзідэнтаў ПВТ мае фіксаваную стаўку і складае 9%.
ПВТ Беларусі — віртуальны парк. Прававы рэжым ПВТ дзейнічае на ўсёй тэрыторыі Рэспублікі Беларусь. Вы можаце зарэгістравацца ў якасці рэзідэнта і выкарыстаць усе перавагі ПВТ незалежна ад таго, дзе размяшчаецца офіс вашай беларускай кампаніі: ад абласнога цэнтра да невялікага населенага пункта. 80% створанага ў ПВТ праграмнага забеспячэння ідзе на экспарт. 45% пастаўляецца ў ЗША і Канаду, 30% у краіны Еўропы, 20% у Расію і СНД.