«Вадзіў бы яе ў кіно, але такой магчымасці няма». Хлопцу спадабалася дзяўчына, і цяпер ён носіць ёй перадачы ў СІЗА

Яна Арабейка і Валера Тамілін пазнаёміліся ў ліпені 2020-га. Да восені яны практычна перасталі мець зносіны, а потым дзяўчына напісала яму ў тэлеграм: «За Касяй прыйшлі, напэўна, забяруць і мяне». Хлопец стаў набіраць нешта суцяшальнае, у адказ яму прыляцела: «Мне будзе спакайней, калі ты працягнеш мне пісаць».

У гэты момант у Валерыя «завіс» кампутар. Пакуль малады чалавек разабраўся з тэхнікай, пісаць ужо не было каму: дзяўчыну арыштавалі. Яна стала адной з дзевяці студэнтаў, якіх затрымалі 12 лістапада. Ёй прад’яўленае абвінавачанне па ч. 1 арт. 342 КК («Арганізацыя і падрыхтоўка дзеянняў, якія груба парушаюць грамадскі парадак, альбо актыўны ўдзел у іх»). Чацвёрты месяц кожны дзень Валерый адпраўляе ёй на «Валадарку» лісты і кожную суботу возіць перадачы.

Валера — чалавек, які па раніцах часта не чуе будзільнік і з-за гэтага шмат спазняецца. Праўда, калі справа тычыцца Яны, унутраны жаўрук у ім, здаецца, перамагае саву: да 11.00 — у столькі мы дамовіліся сустрэцца ля крамы побач з яго домам, малады чалавек не толькі паспеў закупіцца, але і з’ездзіць у СІЗА, даведацца, ці не этапавалі Яну ў Жодзіна.

СК завяршыў расследаванне крымінальнай справы аб арганізацыі «Маршаў студэнтаў».

— Днямі справа Яны і іншых студэнтаў сышла ад следчых у пракуратуру. Учора блізкія хлопцаў выказалі здагадку, што цяпер затрыманых могуць перавесці ў Жодзіна, і папрасілі мяне праверыць, — распавядае Валерый. — У Беларусі пенітэнцыярная сістэма працуе так: калі чалавека этапавалі, родныя даведаюцца пра гэта ў даведцы ізалятара, куды можна патэлефанаваць, а лепш — схадзіць. Раніцай, як я высветліў, Яна знаходзілася ў Мінску. Спадзяюся, днём, калі мы прыедзем да яе з перадачай, яна ўсё яшчэ будзе на «Валадарцы».

Валеру 25 гадоў. Вонкава ён чымсьці нагадвае героя з савецкіх фільмаў. У дадатак да яго вусоў не хапае толькі вінтажных акуляраў у буйной аправе і скарочаных штаноў. У дзяцінстве ён захапіўся тэмай космасу, скончыў БДУІР, магістратуру ВНУ і цяпер працуе праграмістам на заводзе, дзе робяць оптыку для спадарожнікаў.

Яна — гуманітарый. Да затрымання вучылася на трэцім курсе БДПУ ім. Максіма Танка, збіралася стаць настаўнікам выяўленчага мастацтва. Была актывісткай «Задзіночання беларускіх студэнтаў» і малявала паштоўкі для палітвязняў.

— У ліпені мы перасекліся на адным з мерапрыемстваў. Яна вельмі прыгожая, разумная, мілая. З ёй весела і лёгка, таму яна мне адразу спадабалася, — апісвае першыя пачуцці да прыяцелькі малады чалавек. — На той момант у мяне была дзяўчына, з якой мы два гады сустракаліся, адносіны ў нас ішлі да расстання, але завяршыць іх з-за раптам узніклай рамантычнай прыхільнасці я не адважыўся. Да жніўня мы з Янай проста актыўна размаўлялі, а потым у маім жыцці пачалася нейкая дзічына: рэвалюцыя, праца, вучоба, позва ў войска, Навінкі.

— Навінкі?

— Нейкі час я назіраўся ў псіхатэрапеўта, таму, калі мяне выклікалі ў ваенкамат, я папрасіў, каб мяне адправілі ў клініку для праверкі. Мяне паклалі на 15 дзён. Увогуле, там нармальна, толькі жывеш без навін. Выйшаў я 27 кастрычніка, а тут — у краіне страйк, мітынгі, адных звальняюць, іншыя збіраюць за іх подпісы. Выпісаўся я з каронавірусам, таму адразу ж аказаўся на бальнічным. З-за ўсяго гэтага я не паспеў падумаць пра свае пачуцці да Яны і пагаварыць з ёй.

12 лістапада, калі Валера даведаўся пра затрыманне сяброўкі, у галаве круцілася адна думка: «Я ўсё прас...!» Стрэс быў такі, што дзесяць дзён малады чалавек не мог устаць з канапы, адчуваў сябе «нібы паралізаваным». 23 лістапада ён напісаў Яне першы ліст. Затым расстаўся з дзяўчынай (цяпер яны добрыя прыяцелі) і пачаў прабіваць, чым і як дапамагчы затрыманай студэнтцы.

— Ведаеш, я дзесяць гадоў у актывізме. Увесь гэты час я чакаў, што на вуліцы Мінска выйдзе 200 тысяч чалавек. І раптам 200 тысяч выйшлі, — дзеліцца эмоцыямі суразмоўца. — У шоку ад таго, што адбываецца я пусціў сваё жыццё на самацёк: грамадскае стала важнейшае за асабістае. Толькі пасля затрымання Яны я зразумеў, што ўсё гэта — глупства. Што б ні адбывалася, важна не забываць, хто ты ёсць, што адчуваеш, і рабіць усё ў свой час.

«Калі пасля яе вызвалення ў нас не здарыцца вялікай любові, мы ўсё роўна будзем сябраваць»

Валерый жыве з бацькамі. На шпалерах, якімі абклеены яго пакой, сядзяць пад пальмамі львяняты і «гуляюць» ружовыя аднарогі. Гэта настолькі не спалучаецца з вобразам хлопца ў спартыўным касцюме, што не дае спакою пытанне: «Тут жыве малодшы брат або сястрычка?» Аказваецца, не. Валера — адзінае дзіця, і шпалеры выбіраў сам. «Ну бо стромкія ж?» — звяртаецца ён да нас з фатографам. Адказу асабліва не чакае, а пазней між іншым дадае: у яго асабістай бібліятэцы каля тысячы кніг.

Кнігі стаяць у іншых пакоях. А наогул, у доме Таміліных цяпер рамонт, таму «дзіцячы» пакой на час трансфармаваўся ў кухню. На канапе ляжаць печыва, цукеркі, мармелад, каўбаса і іншыя прадукты, якія хлопец сабраў для дзяўчыны. Усё гэта трэба расфасаваць па пакетах і разабраць на дзве часткі: адну для пасылкі, другую — у перадачу.

— У месяц для аднаго затрыманага прымаюць 30 кілаграмаў. Лічыцца ўсё: ежа, адзенне, сродкі гігіены. Пры гэтым можна слаць пасылкі. Іх у агульную вагу не дадаюць, адпраўляй хоць кожны дзень, — уводзіць у курс справы малады чалавек. — З сябрамі Яны мы дамовіліся: яны заносяць што-небудзь на працягу тыдня, а я — заўсёды па суботах. У чацвер Яне далі спатканне з мамай, Таццяна нечакана завезла ёй 7,5 кілаграмы. Цяпер да канца месяца ў нас засталося каля 11 кілаграмаў, таму сёння занясу па мінімуме, астатняе — у пасылку.

Яніна мама кліча Валеру «жаніх», сам ён сябе такім не лічыць. Хоць, кажа, што гэта мяняе? У адным з лістоў ён напісаў дзяўчыне: «Калі цябе адправяць у калонію, давай распішамся». Яна адказала: «Нядрэнная ідэя:)». Юнацкай рамантыкі ў гэтых прапановах на самой справе няшмат: у першую чаргу, гэта магчымасць для Валеры бачыць Яну і вазіць ёй перадачы.

— Сям'я Яны жыве ў Брэсце, у іх пяцёра дзяцей, двое з якіх непаўналетнія. Бацькі разведзеныя. У маці пенсія і заробак на паўстаўкі — рублёў чатырыста, — хлопец апісвае няпростыя жыццёвыя абставіны дзяўчыны. — Родныя ўзялі на сябе адваката. Ну а мы з хлопцамі закрываем перадачы.

З блізкіх Яны Валера больш за ўсіх размаўляе з яе старэйшай сястрой Аняй. Калі сяброўку затрымалі, праз сяброў ён даведаўся Анін тэлеграм і лаканічна напісаў: «Я Валера, сябар Яны. Буду насіць перадачы». Яна адказала: «Добра». Так і дамовіліся.

— Мы з Янай пакуль не вырашылі, пара мы ці не, але ў мяне ёсць адчуванне, што яна — блізкі мне чалавек. Думаю, яна таксама так мяркуе, таму 12 лістапада мне і напісала, — тлумачыць Валерый, чаму ён ва ўсё гэта «ўпісаўся». — Нават калі пасля яе вызвалення ў нас не здарыцца вялікай любові і мы не народзім дзяцей, усё роўна будзем сябраваць. А сяброўства — яно ў тым, што людзі па-чалавечы любяць адно аднаго і адно аднаму дапамагаюць. Плюс у мяне ў самога ёсць патрэба ёй дапамагаць. Я не разлічваю, што пасля вызвалення яна мне будзе нешта вінная і мы сыдземся: гэта несумленна.

Родныя самога Валерыя з Янай незнаёмыя, але да таго, што робіць сын, ставяцца з разуменнем. Сям'я Таміліных — уніяты, пакуль Валерый складае прадукты ў пакеты, мама з татам збіраюцца ў царкву.

— Мы яго выгадавалі хрысціянінам: так, ён не назапасіў на машыну ці дарагую тэхніку, затое ён увесь час нешта камусьці «ахвяруе», — кажа пра сына мама Наталля Львоўна. — Напрыклад, калі была першая хваля каронавіруса, ён друкаваў і расклейваў улёткі з інфармацыяй пра тое, як пажылым перажыць COVID-19, рабіў шчыткі.

У суботу перадачы прымаюць з 8.00 да 16.00, таму да СІЗА Валера асабліва не спяшаецца. Супрацоўнікі «на прыёмцы», кажа, людзі добрыя. Аднойчы, успамінае, нейкая жанчына прыйшла без трох хвілін чатыры, але нават у яе ўсё ўзялі.

— Адзінае, за чатыры месяцы я так і не зразумеў, чаму адны прадукты можна, а іншыя не. Логіка, напэўна, у гэтым ёсць, але яна занадта нетрывіяльная, каб звычайным людзям зразумець яе, — жартуе на выхадзе з дома суразмоўца і працягвае. — Напрыклад, кроп, лук, пятрушку, салату можна, а рукалу — не. Апельсіны дазволеныя, а грэйпфруты — нельга. З чарнасліву, тлумачаць, зняволеныя могуць рабіць віно, а курагу — калі ласка, нясіце. Каржы для торта можна, а гатовы мне неяк вярнулі.

На заўвагу, чаму ў перадачы ўсё такое каларыйнае, Валера па-гаспадарску адказвае: «Затое доўга захоўваецца». І дадае: «Калі што, потым схуднее»

— Колькі ў цябе ў месяц сыходзіць на перадачы?

— Калі бюджэтна, можна ў 400-500 рублёў укладвацца, але я, бывала, і 900 траціў, — кажа малады чалавек, заробак якога прыкладна паўтары тысячы. — Па-першае, я не моцна эканомлю. Калі запарыць, можна на акцыях нешта браць, але я стараюся і таннае купляць, і лепей. Вазьму, выкажам здагадку, простых апельсінаў на распродажы і дарагіх — чырвоных. Яны ж смачнейшыя. Па-другое, я шмат выдаткоўваю на падпіску, Яна атрымлівае каля 40-50 выданняў.

Хтосьці скажа, што столькі газет і часопісаў — гэта перабор, Валерый аргументуе: для яго гэта адзіны спосаб парадаваць дзяўчыну. «Я б з задавальненнем вадзіў яе ў кіно ці тэатр, але такой магчымасці няма, — працягвае ён. — Ёсць толькі лісты, выданні і перадачы».

— Здараецца, што на перадачы не хапае грошай?

— Хату я не здымаю, таму трачуся толькі на абеды і цыгарэты. Да таго ж, калі трэба для Яны, я не саромеюся прасіць, — лёгка выдае Валера і распавядае, што на працы і ў жыцці яго акружае шмат класных людзей, якія, калі што, гатовыя падставіць плячо і дастаць кашалёк.

Хлопец кажа, што ён чалавек невясёлы і не ўмее радавацца дробязям. Збоку ж падаецца, што ён прыдумляе, і ўсё складваецца ў яго лёгка. Нават перадачу ён прымудраецца аддаць без чаргі. «Да пабачэння, усяго добрага», — развітваецца хлопец з жанчынамі «ў акенцах», у іх толькі скончыўся абед, і людзі з пакетамі і торбамі для затрыманых пачынаюць падыходзіць.

Сярод тых, хто падыходзіў да «Валадаркі», Валера сустрэў дзяўчыну са сваёй царквы. «Са знаёмымі даведаліся пра хлопца, мама якога жыве ў вёсцы і не можа прыязджаць — з тых часоў па чарзе носім яму перадачы», — распавядае яна, чаму раптам апынулася ля СІЗА.

У Валеры ж у планах на найбліжэйшы час схадзіць на пошту і паесці.

— А які ў вас самы басяцкі пірог? — звяртаецца ён да супрацоўніцы кавярні. Яе адказ: «З капустай, грыбамі і беконам», — вызначае яго выбар.

— Пра што ты кожны дзень пішаш Яне? — пытаюся, калі мы ўсаджваемся за столік.

— Пераказваю нейкія артыкулы па мастацтве, гісторыі... Дый ўвесь час нешта адбываецца. Апісваю свае думкі, кажу, што зрабіў на працы, дзе накасячыў, — пералічвае суразмоўца і тлумачыць, як з’явілася ідэя так шмат пісаць. — Адразу я не быў упэўнены, што канверты да Яны даходзяць, таму вырашыў: калі адпраўляць нешта кожны дзень, дакладна праб’ю сцяну цэнзуры. Потым даведаўся: яна атрымлівае ўсе, але жаданне «размаўляць» з ёй кожны дзень не прапала.

— Не баішся, што з часам твой запал насіць перадачы, пісаць лісты знікне?

— Ды ў мяне і зараз няма запалу. Насіць перадачы — гэта ні разу не весела, гэта проста трэба. Трэба Яне і мне.

— Санкцыя артыкула, па якой будуць судзіць Яну, — да трох гадоў пазбаўлення волі. Колькі ты гатовы чакаць?

— Я нікуды не спяшаюся. Мне мала гадоў. Калі б мне было 86, напэўна, тады я б перажываў, што не дачакаюся.

— ...гэта значыць тэрмін цябе не палохае?

— Мяне палохаюць пералёты на самалёце. Вось гэта сапраўды страшна. Без жартаў, я баюся лётаць.

Пераклад НЧ