«Заявай пра няўдзел беларусаў у паўстанні Зяленскі падмацаваў праімперскую тэорыю»
У віншавальным лісце, зачытаным у Варшаве на цырымоніі з нагоды 160-годдзя пачатку паўстання 1863 году, прэзідэнт Украіны Уладзімір Зяленскі не згадаў беларусаў. Чаму — адказвае публіцыст Сяргей Навумчык.
«Зразумела, што
такія «фігуры замоўчваньня» ня могуць быць вынікам выпадковасьці альбо недастатковай
прафэсійнай кваліфікацыі сьпічрайтэраў кіраўніка дзяржавы, якія ў любы момант
могуць пракансультавацца з гісторыкамі (акадэмічная гістарычная навука ва
Ўкраіне даўно пазбаўленая ўплыву «русского мира» і ўсяляк падтрымліваецца
дзяржавай), — піша Сяргей Навумчык. —
Але заявы
палітыкаў з рэтраспэкцыямі ў мінуўшчыну рэдка калі маюць акадэмічны характар.
Часам кажуць, што гісторыя — гэта палітыка, зьвернутая ў мінулае, і падаецца,
што цяпер мы бачым менавіта такі выпадак. Прычым у яго максымальна
канцэнтраваным выглядзе.
Прычына — саўдзел
цяперашняга кіраўніцтва Беларусі ў агрэсіі Расеі супраць Украіны.
Аднак у такім
кантэксьце заява Зяленскага можа сьведчыць пра некалькі сумнеўных пазыцый, на
якіх, магчыма, базуюцца адносіны кіраўніцтва ўкраінскай дзяржавы да Беларусі.
Найперш гэта атаясамліваньне беларускага народу з Лукашэнкам, прызнаньне яго легітымным выразьнікам волі беларусаў, што ўжо асудзіла ў сваёй заяве Рада БНР. Такое стаўленьне супярэчыць пазыцыі заходніх саюзьнікаў Украіны, якія не прызналі сапраўднымі выбары 2020 году (а калі паглыбіцца ў гісторыю, яшчэ ў 1996 годзе назвалі дзеяньні Лукашэнкі, накіраваныя на зьмену Асноўнага Закону, «антыканстытуцыйным пераваротам»).
Па-другое, гэта
ігнараваньне ўкраінскім кіраўніцтвам найбольш актыўнай патрыятычнай (і, дадам —
адначасна праўкраінскай) часткі беларускага грамадзтва, якая змагаецца за
незалежнасьць і дэмакратычную пэрспэктыву Беларусі. А некалькі сотняў — і за
незалежнасьць Украіны ў складзе фармаваньняў УСУ, у тым ліку — і ў складзе
палку імя Кастуся Каліноўскага.
Нельга не
прыгадаць і асуджаных на вялізныя турэмныя тэрміны «рэйкавых партызанаў», і
тых, каго катавалі ў ГУБАЗіКу і на Акрэсьціна за асуджэньне вайны супраць
Украіны.
Дзеля гістарычнай
справядлівасьці трэба прызнаць, што спадар Зяленскі ўсяго толькі працягвае
традыцыю сваіх папярэднікаў: ніводзін з прэзыдэнтаў Украіны на працягу мінулых
дзесяцігодзьдзяў не сустракаўся зь лідэрамі беларускай апазыцыі альбо
грамадзянскай супольнасьці (не бяру да ўвагі сэлфі ў кулюарах міжнародных
самітаў).
Найбольш простае
тлумачэньне — афіцыйны Кіеў заўсёды пралічваў рэальныя шанцы апазыцыі ў
барацьбе за ўладу і не жадаў псаваць адносіны з тым, хто гэтую ўладу трымаў —
ці то маладой жалезнай хваткай, ці то «пасінелымі пальцамі».
Ну, ня ўсім жа
быць Вацлавамі Гавэламі.
У сытуацыі, калі
які заўгодна крок супраць Лукашэнкі можа справакаваць (ці быць нагодай) для
непасрэднага ўступленьня Ўзброеных сілаў Беларусі ў вайну, такая асьцярожнасьць
можа ўспрымацца як прагматызм, прадбачлівасьць.
Realpolitik,
спадарыні і спадары.
Аднак такая
пазыцыя, чым бы яна ні тлумачылася, у ідэалягічным сэнсе падмацоўвае таго, каго
Кіеў справядліва лічыць сваім галоўным ворагам — Крэмль зь яго «русским миром».
Заўважце:
Лукашэнка не прыгадвае антырасейскае паўстаньне 1863 году, як і ўсе іншыя факты
змаганьня беларускага народу супраць акупацыі Расейскай імпэрыяй (у тым ліку і
зь яе рэінкарнацыяй — СССР).
У гэтым сэнсе
камуністычныя ідэолягі часоў БССР былі значна больш прагрэсіўнымі за сучасных
лукашэнкаўскіх: яны нават прапагандавалі барацьбу беларускага народу з
«расейскім царызмам».
У інтэрпрэтацыі ж
Лукашэнкавых ідэолягаў беларускі народ змагаўся выключна з акупацыяй панскай
Польшчы, нацысцкай Нямеччыны, а цяпер (ясна, пад чыім непахісным кіраўніцтвам)
супрацьстаіць націску NATО.
І гэта цалкам
упісваецца ў ідэалягічны канцэпт «русскомирских» ідэолягаў, якія заяўляюць, што
Кастусь Каліноўскі — гэта не беларускі дзеяч, і ягоныя памкненьні супярэчылі
«русским чаяньям исконноправославного населения Северо-Западного края».
Жадаў таго
Зяленскі ці не жадаў, але сваёй заявай-ігнараваньнем ён падмацаваў гэтую
сумнеўную антынавуковую праімпэрскую тэорыю».