«Яе не тое, што насіць, вазіць цяжка»

У Нацыянальнай бібліятэцы Беларусі прэзентаваўся ніколі не экспанаваны дагэтуль экзэмпляр Берасцейскай Бібліі 1563 года выдання ў межах серыі мерапрыемстваў «Берасцейская Біблія: адкрыты дотык». 

Чатыры гады спатрэбілася для таго, каб навукоўцы здолелі выставіць кнігу на ўсеагульны агляд. Увесь гэты час вяліся перамовы з гомельскім калекцыянерам Сяргеем Пуціліным.

Унікальнасць Берасцейскай Бібліі — у мове яе выдання

Некалі Сымон Будны моцна крытыкаваў Радзівілаўскую Біблію, наракаўшы, што «Берасцейскую Біблію не тое, што насіць, вазіць цяжка». Сумняваўся ён і ў тым, ці была яна перакладзена з мовы арыгіналу, а не з латыні.

Папярэдні слайдНаступны слайд

Аднак сённяшнія даследчыкі ўпэўнены, што перакладалася Біблія з мовы арыгіналу. А прыгожыя і літаратурныя моўныя абароты тут – адбітак тагачаснай культуры. Брэсцкі краязнаўца Валерый Мароз бачыць унікальнасць Берасцейскай Бібліі найперш у тым, што яна была надрукавана на польскай мове, пашыранай мове зносін у Рэчы Паспалітай: «На польскай мове рэлігійная літаратура не магла друкавацца ў Польшчы ў той час. Асноўныя выданні друкаваліся ў Кёнігсбергу. І тыя, хто намагаўся перакласці нешта на польскую мову ў Польшчы, цярпеў пераслед».

Экзэмпляры Берасцейскай Бібліі вяртаюцца да нас з прыватных калекцый

Намеснік дырэктара нацыянальнай бібліятэкі Беларусі Аляксандр Суша кажа пра тое, што яшчэ 50 гадоў таму не было ніводнага асобніка Берасцейскай Бібліі ў Беларусі: «Пра Берасцейскую Біблію тады перасталі нават казаць. Сёння Беларуская кніжная спадчына вяртаецца да нас. Я дакладна ведаю не менш за пяць асобнікаў Берасцейскай Бібліі, з якімі мне даводзілася працаваць».

Берасцейская Біблія не можа называцца самай рэдкай кнігай. Сёння па ўсім свеце яе існуе каля 130 асобнікаў. Ніводнага выдання ВКЛ няма ў такой колькасці. «Мы вядзём шчыльную супрацу з калекцыянерамі па ўсім свеце, бо беларускія помнікі пераважна захоўваюцца ў прыватных калекцыях, – кажа Алесь Суша. – Тое, што сёння знаходзіцца ў дзяржаўных зборах, вярнуць фактычна не магчыма. З прыватнымі калекцыянерамі можна дамовіцца на продаж ці выстаўленне».

Адметнасць выстаўленага асобніка Берасцейскай Бібліі

Алесь Суша кажа, што большасць аркушаў арыгіналу Бібліі захаваныя, ёсць сляды рэстаўрацыі. Кнігу актыўна выкарыстоўвалі, бо даследчыкі пабачылі шмат чытацкіх пазнак.

У псалтыры ёсць падзелы на кафізмы, таму можна зрабіць выснову, што ў набажэнствах Біблію выкарыстоўвалі або праваслаўныя, або ўніяты. Падзел Псалтыра на кафізмы – асаблівасць традыцый усходняй царквы. У свой час Біблія разышлася не толькі сярод кальвіністаў, але і сярод лютэран, каталікоў, уніятаў і праваслаўных.

Кожная кніга Бібліі пачынаецца з анатацый. Пры тым, тут ёсць падзел на вершы, што з’яўляецца навацыяй менавіта таго часу. А выкарыстоўвалася Біблія хутчэй за ўсё на усходніх землях Рэчы Паспалітай.

Арыгінал Бібліі, які выстаўлены ў Музеі кнігі Нацыянальнай Бібліятэцы Беларусі, памацаць нельга: ён знаходзіцца за шклом. Працаўнікі музея будуць перагортваць старонкі Бібліі то на гравюры, то на розныя тэксты. Побач з арыгіналам прадстаўлена таксама і факсімільнае выданне Берасцейскай Бібліі, якое ўжо заўтра паедзе на выставу за мяжу.