Чаму Лукашэнка плюе на дыпламатычны пратакол: цягае за сабой сыноў і прыязджае ў трыко

Міжнародныя візіты Лукашэнкі праходзяць у афрыканскім стылі: ён бярэ з сабой увесь клан, ігнаруе дыпламатычны пратакол, прылятаючы ў Кітай або Экватарыяльную Гвінею ў спартыўных штанах.

Паводзіны Лукашэнкі не ўпісваюцца нават у стыль савецкага Палітбюро Брэжнева. Ён дэманструе да ўсіх наплявацельскае стаўленне. А гэта больш, чым адсутнасць густу, стылю і пратаколу: чалавек ужо 30 гадоў на гэтай пасадзе, пратакол пара б ужо і вывучыць.

Чаму беларускі кіраўнік здзяйсняе міждзяржаўныя візіты ў спартыўных штанах, а сваіх дзяцей выстаўляе напаказ? Выданне bgmedia.site пагаварыла пра гэта з гісторыкам, палітычным аглядальнікам Аляксандрам Фрыдманам.

— 29 лістапада Лукашэнка вылецеў з Мінска ў ААЭ. З тых часоў ён паспеў пабываць у Дубаі, заляцець у Кітай, вярнуцца ў ААЭ, заляцеў у Экватарыяльную Гвінею з Кеніяй і зноў прызямліўся ў ААЭ. Больш за 10 дзён адсутнасці ў краіне — досыць вялікі тэрмін. Якія неадкладныя справы маглі прымусіць Лукашэнку пакінуць Беларусь?

— Шчыра кажучы, не бачу ніякіх неадкладных спраў. Саміт ААН па клімаце планаваўся даўно, і вядома, Лукашэнка падабаецца прыязджаць у Аб'яднаныя Арабскія Эміраты. Гэта відаць, што яму падабаецца бываць у ААЭ. Ён шукае дадатковыя крыніцы фінансавання, ён добра праводзіць час і адпачывае там.

Што тычыцца адлёту ў Кітай, то мяне ніхто не пераканаў, што адбылася нейкая надзвычайшчына. Мяркую, гэта быў планавы візіт. Цалкам магчыма, бакі для сябе вызначылі такі модус узаемаадносін: два разы на год Лукашэнка лётае ў Кітай, у пачатку года вызначаюцца мэты, а ў канцы года — справаздача аб выкананні задання. Зноў жа, на фоне расійскай агрэсіі ва Украіне я б не сказаў, што Беларусь цалкам ператварылася ў прахадную краіну для Кітая.

Не здзіўляе і вяртанне Лукашэнкі ў ААЭ: вярнуўся адпачыць і атрымаў дадатковую сустрэчу з прэзідэнтам краіны. А заадно вырашыў ужо захапіць і Афрыку.

Паводзіны Лукашэнкі можна растлумачыць банальнымі прычынамі. Папярэдняя сумешчаная паездка ў ААЭ і Зімбабвэ аказалася настолькі зручнай, настолькі спадабалася беларускаму кіраўніку, што ён вырашыў паўтарыць.

— Ці азначае такая доўгая адсутнасць, што Лукашэнка ўпэўнены ў поўным кантролі над краінай?

— Падобна на тое, што Лукашэнка адчувае сябе цалкам упэўнена. Думаю, ён паступова рыхтуе сябе да думкі, што хутка сыдзе на супакой, а краінай будуць кіраваць пераемнікі. Ён жа будзе назіраць за ўсім з боку і ў выпадку неабходнасці — умешвацца. Пакуль сітуацыя ў Беларусі даволі спакойная: негатыўнай для яго надзвычайшчыны не адбылося, усё на гаспадарцы, Качанава раз'язджае з візітамі.

Думаю, Лукашэнка проста закрывае хвасты на міжнародным кірунку. Застанецца вярнуцца ў Беларусь, традыцыйна з'ездзіць у Расію, куды звычайна яго выклікаюць – і скончыць чарговы год.

— Ва ўсіх візітах Лукашэнкі суправаджаюць дзеці. У Кітаі — Коля Лукашэнка, на сустрэчы прэзідэнтам ААЭ шэйхам Мухамедам бен Заідам аль-Нахаянам «насычаны двухбаковы парадак дня» абмяркоўвалі ўжо Коля і Віктар Лукашэнка. На першых кадрах іх Экватарыяльнай Гвінеі сыноў Лукашэнкі не відаць. І тут зноў усплывае старая і зацвілая ўжо тэма: навошта Лукашэнка цягае з сабой дзяцей? Вядома, чаму б усё сваё немаленькае сямейства не пакатаць па свеце за казённы кошт, але навошта яго выстаўляць напаказ?

— І мінулая паездка, і цяперашняя, калі Лукашэнка бярэ з сабой увесь клан, праходзяць у афрыканскім стылі. Афрыканскія дыктатары, асабліва з былых французскіх калоній, любілі вывозіць увесь клан у Францыю: правесці час у выгодзе і багацці, і тым самым усім даказаць, што ў жыцці шмат чаго дамагліся.

Можа быць, і Лукашэнка паказвае сваё сямейства без задняй думкі, не асабліва пра гэта задумваючыся? Лукашэнку было важна пайсці з Колем да Сі Цзіньпіна, а з Віктарам Лукашэнкам, які курыруе арабскі вектар, сустрэцца з прэзідэнтам ААЭ. Магчыма, на гэтых сустрэчах сыны прысутнічалі як члены афіцыйных дэлегацый.

Лукашэнка пакутуе ад «комплексу выгнанца» і «сіндрому 2020 года»

Як беларусы ўспрымаюць кланавыя падарожжы? Мне здаецца, Лукашэнку проста ўсё роўна. Яму ўжо абыякава, хто што пра яго падумае і што скажа. Лукашэнка мае апарат гвалту, ён больш не лічыць патрэбным дамагацца любові, апеляваць да народнай любові. Думаю, пасля 2020 года ён вырашыў: раз вы мяне не любіце, Я прымушу вас любіць; нават калі вы мяне ненавідзіце — я ствару ўмовы, у якіх вы будзеце мяне славіць. У гэтым сэнсе ў Лукашэнкі больш няма тармазоў: апошнія тармазы і апошнія «чырвоныя лініі» пяройдзеныя ў 2020 годзе. Таму ён цяпер робіць так, як яму хочацца, а не як яго паводзіны ўспрыме народ.

Больш за тое, прэс-службе больш не даюцца ўказанні, што здымаць і як здымаць: як атрымліваецца, так і здымаюць.

Дзіўная карціна паўстае з боку для крытычна настроенага погляду. Людзі, якія не з'яўляюцца прыхільнікамі рэжыму, часта па публічным паводзінах шукаюць заганы, вызначаюць адсутнасць густу, парушэнне пратаколу. Лукашэнка сустракаюць афіцыйныя дэлегацыі ў афіцыйных касцюмах, а сам ён выходзіць з самалёта ў спартыўным адзенні. Людзі задаюцца пытаннем: чаму прапаганда паказвае такія фатаграфіі, на якіх ён выглядае пажылым чалавекам, часта — з падкрэслена злым позіркам, часта ў вельмі няўдалым ракурсе?

Мне здаецца, Лукашэнку ўжо ўсё роўна. Але мы сапраўды не ведаем, што ў яго са здароўем: можа, сапраўды моцна пацее, нязручна хадзіць у гэтых пінжаках і гальштуках? Ён робіць, як лепш яму.

Паводзіны Лукашэнкі нават не нагадваюць савецкае Палітбюро Брэжнева, калі партакратам важна было выконваць нейкія крытэры, нейкія правілы. Нават Пуцін адпавядае пратаколу, не ўхіляецца ад яго. А Лукашэнка ўсім дэманструе: я вось такі, што хачу, тое і раблю. Гэта больш, чым адсутнасць густу, стылю і пратаколу: чалавек ужо 30 гадоў на гэтай пасадзе, пратакол пара б ужо і вывучыць.

З аднаго боку, ён дэманструе наплявацельскае стаўленне да ўсіх, а з другога, магчыма, яму ўжо цяжка сачыць за сабой. Ён ужо немалады чалавек, апошнія тры гады пражыў у пастаянным стрэсе. І ўвесь час ходзіць пад дамоклавым мячом.