«Ямы ў дварах» і свабода абіраць уладу: ці зусім паміж сабою не звязаныя?

Вось яно як бывае. Часам успрымаеш народ, як сваіх прыгонных і зняволеных, а потым раптам аказваецца, што без гэтых грамадзян ну нічога немагчыма зрабіць. Нават двары ўпарадкаваць — і тое праблема. Таму што, аказваецца, дзяржава, — гэта «не я», гэта якраз той самы народ.

Неаднаразова Лукашэнка скардзіўся, што яму дастаўся дрэнны народ. Нават «народцам» яго называў. Бо гэты народ пастаянна хоча чагосьці дзіўнага. То валюту кінецца скупляць у самы неспрыяльны момант, то раптам захоча свабодных выбараў, а то раптам частка гэтага народа здымаецца з месца і з'язджае, чым у чарговы раз стварае лішні галаўны боль для ўлады. І здавалася б, чаго гэтаму народу не хапае?

«Нашы людзі патрабуюць часам ад улады таго, што ўлада рабіць не павінна. Ну, такія людзі, такі народ. Іншага ў нас не будзе, гэта зразумела. Проста трэба людзям разумець, а вы павінны да іх данесці, што мы ў няпросты час жывем», — заенчыў Лукашэнка на гэтым тыдні.

Што ж у чарговы раз не спадабалася дзядулю з пасінелымі пальцамі?

Проста раптам аказалася, што дзяржава без старонняй дапамогі «не вывозіць» не толькі праблемы з ЖКГ, водазабеспячэннем і дрэнныя дарогі, але і не можа правесці банальны рамонт у дварах.

«Ну, да прыкладу, усе крычаць у Мінску: “Ах, двары, двары дрэнныя, канавы, ямы там і гэтак далей”. Мы гэта разумеем: быць не павінна... Трэба гэта разумець, што калі ў Мінску хочуць хутка ўсё гэта зрабіць, пытанне ў фінансах, пытанне ў грашах. Добра, давайце аб'яднаемся, хоць бы 2% — насельніцтва, якое жыве ў гэтых дварах і глядзіць на няроўнасці розныя і лужыны, і канавы, ну а астатнія 98% — дзяржава. І ў чымсьці ўладу яны правільна папракаюць. Трэба арганізаваць людзей, трэба завезці туды бетон і арматуру, яны пакладуць арматуру і забетануюць сабе гэтыя двары. Але гэта трэба арганізаваць. У нас ні ў Мінску, ні ў раёнах гэтым людзі не займаюцца», — сказаў на заканчэнне ён.

Насамрэч, тут сапраўды два пытанні, якія Лукашэнка ў сваёй эмацыйнай прамове зліў у адзін. Першае, гэта «пытанне ў фінансах, пытанне ў грашах», і другое — «людзі гэтым не займаюцца». І яны сапраўды ўзаемазвязаныя.

Таму што народ Лукашэнку трапіўся дрэнны. Яны, людзі, данацяць на ўсё, што заўгодна, — асабліва на «экстрэмісцкую» дзейнасць. Дапамагчы УСУ — калі ласка, збор на дапамогу палітвязняў — б'е ўсе самыя аптымістычныя прагнозы, збор на дапамогу «тэрмінова з’ехалым» — зачыняецца ў лічаныя гадзіны. І як іх, людзей, не палохаць, нават крымінальнымі тэрмінамі — усё ніяк гэтую хвалю салідарнасці не спыніць. Нават сілавікі зрабілі справаздачу: з пачатку гэтага года ў Беларусі выяўлена 260 чалавек, якія рабілі данаты «экстрэмісцкім» фарміраванням на агульную суму ў больш чым 5 тысяч долараў.

Калі палічыць, што ў гэтым годзе прайшло два месяцы, то атрымліваецца, што кожны дзень на нешта «экстрэмісцкае» ахвяравалі 4 чалавекі. І гэта толькі з выяўленых.

Пры гэтым сілавікі прымусілі зрабіць «добраахвотныя ахвяраванні» на суму больш за 365 тысяч долараў. А вось на двары скідацца людзі чамусьці не маюць жадання. Хаця б, здавалася — гэта ж іх двары.

Чаму ж не жадаюць? Напэўна таму, што насамрэч двары — гэта справа ўлады. Прычым, той самай улады, якую Лукашэнка фактычна прысабечыў.

Так не працуе: людзі ў Беларусі дзяржаве павінны многае, а яна нам — не

У гэтую пятніцу, 15 сакавіка, адзначаецца Дзень Канстытуцыі. Той самай Канстытуцыі, якая была прынятая ў 1994 годзе, і якая была неаднаразова перапісаная Лукашэнкам на сваю карысць — з тым, каб пашырыць паўнамоцтвы яго, Лукашэнкі, і сціснуць паўнамоцтвы ўсіх астатніх галін улады. У выніку гэтых правак мясцовыя саветы — тыя органы, якія і павінны былі сачыць за парадкам у дварах, — былі практычна знішчаны. Спытай кагосьці цяпер, што робяць мясцовыя Саветы, чым яны займаюцца — хто-небудзь можа адказаць? Наўрад ці.

Ці вось усім памятныя «дваровыя ініцыятывы» 2020-га. Гэта якраз і быў правобраз сапраўднага мясцовага самакіравання. Прычым, у рамках усё той жа шматпакутнай Канстытуцыі, якая ў любых сваіх рэдакцыях захоўвала палажэнні аб «свабодзе сходаў» і «свабодзе аб'яднанняў». Аднак менавіта «свабода» Лукашэнку і не спадабалася, і ў выніку дзейнасць тых ініцыятыў спынялася з удзелам АМАПу. Вынік вядомы — самыя ініцыятыўныя альбо ў турме, альбо за мяжой. А вось парадак у дварах раптам парушыўся. Ды так парушыўся, што нават Лукашэнка скардзіцца.

Прыплюсуем сюды «адмоўную селекцыю» ў эшалонах улады, калі ў яе, уладу, трапляюць не прафесійныя, а лаяльныя, якія могуць выдатна балбатаць пра «традыцыйныя каштоўнасці» ці «патрыятычнае выхаванне», а вось пакласці асфальт — не могуць. І вось мы атрымліваем у дварах ямы і канавы, і тое, што рамонтам дарог вымушаныя займацца асабіста прэм'ер-міністр з віцэ-прэм'ерам. «Перадайце асабіста прэм'ер-міністру, хай пачынае займацца разам з віцэ-прэм'ерам», — так і заявіў Лукашэнка.

Калі б беларуская ўлада лепш бы ставілася да народа і яго патрэб, напэўна, людзі б не сталі ігнараваць гэтую ўладу. І, цалкам верагодна, пагадзіліся б нават прафінансаваць рамонт сваіх жа двароў. Але, на жаль, па-першае, тыя зародкі «дваровага самакіравання» былі вычышчаныя АМАПам. А па-другое, існуе глабальнае адрозненне дзяржавы ад «экстрэмісцкіх» фондаў. Калі людзі данацяць «экстрэмісцкаму» фонду, яны, як ні дзіўна, упэўненыя ў тым, што іх грошы пойдуць менавіта на тое, на што яны данацілі — няхай гэта будзе выпуск кнігі ці дапамога палітвязням. А калі людзі данацяць на дапамогу дзяржаве, то яны не зусім упэўненыя, што грошы пойдуць менавіта па прызначэнні.

Урэшце падаткі — гэта той жа «данат» на грамадскія патрэбы. І за гэтыя данаты дзяржава, па вялікім рахунку, ніколі перад людзьмі не адчытвалася. У адрозненне ад «экстрэмісцкіх» фондаў.

Ну, хаця б — куды пайшлі атрыманыя сілавікамі за гэты год 365 тысяч долараў «ахвяраванняў», ведае хто-небудзь? Не. 

Вось і атрымліваецца: «Грошай няма, але вы трымайцеся».

Тут, як у анекдоце: «Альбо крыжык здыміце, альбо трусы надзеньце». Альбо вы даяце людзям дастаткова свабоды, каб яны вырашалі свае праблемы самі, альбо гэтыя праблемы павінна вырашаць дзяржава.

Але калі даць людзям дастаткова свабоды для вырашэння сваіх праблем, яны ж захочуць і іншых свабод — напрыклад, свабоды абіраць уладу і быць абраным, праўда? А на гэта грамадзянін з пасінелымі пальцамі не пойдзе.

І яму толькі і застаецца, што скардзіцца на дрэнны народ. Бо спачатку ён сам забраў у народа свабоду для вырашэння сваіх праблем. І ў выніку народ гэтыя праблемы вырашаць… Ну проста не мае магчымасці.