Навумчык: Канстытуцыя-94 — неабходны этап у працэсе вяртаньня народу Беларусі ягоных правоў

Былы дэпутат Вярхоўнага савета Сяргей Навумчык тлумачыць, чаму Канстытуцыя, прынятая ў 1994 годзе, неабходная сёння беларусам.

Як вядома, дэпутаты Апазыцыі БНФ не галасавалі за прэзыдэнцкія артыкулы Канстытуцыі 2 сакавіка 1994 (і нават спрабавалі сарваць галасаваньне) і не галасавалі за ў цэлым за Канстытуцыю 15 сакавіка. Мы папярэджвалі, што ўвядзеньне прэзыдэнцтва непазьбежна прывядзе да дыктатуры. Мы прапанавалі даць час (хаця б некалькі гадоў) на фармаваньне грамадзянскай супольнасьці, замацаваньне дэмакратычных інстытуцый, фармаваньне партыйнай сыстэмы. Урэшце, гэтыя 5-7 гадоў былі патрэбныя да таго, каб атрымала права галасаваньня пакаленьне, якое ўступала ў сьвядомае жыцьцё ўжо ў незалежнай Беларусі.

«Ямы ў дварах» і свабода абіраць уладу: ці зусім паміж сабою не звязаныя?

Днямі ў дыскусіі шаноўны Анатоль Лябедзька папракнуў мяне ў тым сэнсе, што як гэта так – я не галасаваў за Канстытуцыю-94, а, тым ня менш, прапаную яе вярнуць.

Насамрэч, у гэтым няма ніякай супярэчнасьці. І вось чаму.

Вяртаньне Канстытуцыі-94 (вяртаньне, умоўна кажучы, хоць на 10 хвілінаў) аўтаматычна дэлегітымізуе ўсе наступныя «канстытуцыйныя папраўкі» і «канстытуцыі», уведзеныя Лукашэнкам ягонымі «рэфэрэндумамі».

А значыць – і вяртаньне статусу беларускай мовы, і Бел-Чырвона-Белага Сьцяга і «Пагоні» у якасьці дзяржаўных сымбаляў, і скасаваньня «царскіх» (ацэнка Лукашэнкі) прэзыдэнцкіх паўнамоцтваў (хоць бы ўжо і не Лукашэнкі, каго заўгодна), і вяртаньне абмежаваньня колькасьці тэрмінаў прэзыдэнцтва, і магчымасьці скасаваць (ці ўвесьці мараторый) на сьмяротнае пакараньне, і гэтак далей.

І толькі пасьля гэтага можна (і трэба) распрацоўваць і прымаць новую Канстытуцыю.

Што можа здарыцца ў іншым выпадку?

30 год таму ў Беларусі прынялі Канстытуцыю: пра што папярэджвалі дэпутаты апазіцыі?

У 1994 годзе большасьць насельніцтва, не пазбаўленая савецкай мэнтальнасьці і пад уплывам штодзённага лямянту кебічаўскіх СМІ «Такую страну развалили!», магла прагаласаваць толькі за савецкага па сваёй сутнасьці чалавека (прычым абрала самага горшага з усіх магчымых).

Калі ўявіць на хвіліну, што ў Беларусі сёньня адбудуцца свабодныя і дэмакратычныя выбары – асабіста я ні на сэкунду не сумняюся, што большасьць насельніцтва, якое тры дзесяцігодзьдзі апрацоўваецца прарасейскай, антыбеларускай прапагандай, абярэ прэзыдэнтам чалавека па прозьвішчы Безроссиинамнежить.

І такія выбары будуць імгненна прызнаныя Захадам, якому, па вялікім рахунку (не бяру асобныя, рэдкія выпадкі), глыбока начхаць на лёс беларусаў як этнасу. У 1994 Захад выбары, нагадаю, прызнаў адразу.

Гэты новы, цалкам сабе свабодна і дэмакратычна абраны прэзыдэнт, напэўна, створыць спрыяльныя ўмовы для бізнэсу, для IT, увогуле для разьвіцьця эканомікі. Але – з пазыцыяй «Какая разница, какой язык?» (я заўважыў, што аматары гэтай фразы чамусьці нязьменна аддаюць перавагу толькі рускай мове) і «Какая разница, какой флаг?» (прыхільнікі гэтай тэорыі, як мы ведаем, узяўшы ўладу, урэшце катуюць і кідаюць за краты тых, хто захоўвае вернасьць Бел-Чырвона-Беламу Сьцягу).

Зігу Качанавай, рытуалы пад нагамі Леніна і «дзяды ваявалі». Афіцыйны крынж Дня Канстытуцыі

Бясспрэчна, атрымаюць пэўныя правы і тыя, хто за беларускасьць. Але – толькі ў межах гета. Канешне, гета – лепей, значна лепей, чым расстрэл ці газавыя камэры, – але роўна тое, што калісьці казаў ідэоляг «русского мира» палкоўнік Замяталін: беларуская мова ва ўсіх сфэрах ні ў якім разе не павінна перавышаць 10%. Практыка сьведчыць, што рэалізацыя гэтай тэорыі лічбу 10 непазьбежна ператварае ў нуль.

Менавіта таму Канстытуцыя-94, без усялякіх лукашысцкіх зьменаў, павінна быць вернутая – як хай і кароткі, але неабходны этап у працэсе вяртаньня народу Беларусі ягоных канстытуцыйных і агульначалавечых правоў. Урэшце – правоў на ўласную беларускую дзяржаву, якой ён дамагаецца ўжо не адно стагодзьдзе.