Карозія легітымнасці Ціханоўскай і крызіс ідэй

Розныя Форумы і Кангрэсы — гэта заўсёды быў любімы інструмент палітычнай апазіцыі, якую сёння прынята называць «старой», разважае пра новую-старыю апазіцыю палітычны аглядальнік Пётр Кузняцоў у сваім тэлеграм-канале.

_cihi_pratest___sakavik_2021__fota_dzmitryeu_dzmitryj_novy_czas__9__logo_1.jpg

«На мінулым тыдні толькі лянівы не каментаваў пэўныя падзеі ўнутры беларускіх дэмакратычных сіл. Напрыклад, я быў адным з такіх лянівых. Ну, дакладней, не тое, каб лянота тут адыграла сур'ёзную ролю. Проста не вельмі хацелася з гэтымі пытаннямі звязвацца. Аднак на выходных шчыльна пачытаў фэйсбук, і некаторыя моманты ў — назавем гэта так — грамадскай дыскусіі крыху закранулі.

Тут не тое, каб ёсць пра што глыбока казаць, але па вярхах можна выказацца. Ну і што ж: па вярхах — дык па вярхах

Першае — пра сутнасць таго, што адбываецца. Дэмакратычныя актывісты, незадаволеныя Офісам Святланы Ціханоўскай (ОСЦ), правялі ўжо два форумы, дзе выказалі ўсё, што хацелі выказаць. Гэта выклікала пэўны рэзананс у выглядзе ўсё той жа дыскусіі. Цяпер ужо ОСЦ абвяшчае пра намер правесці Кангрэс.

Гэтыя падзеі ў некаторых, у прыватнасці, у мяне, выклікаюць пэўнае пачуццё дэжавю. Розныя Форумы і Кангрэсы — гэта заўсёды быў любімы інструмент палітычнай апазіцыі, якую сёння прынята называць «старой».

Пасля 2020-га я, шчыра кажучы, не думаў, што гэта дзейства вернецца ў актыўны абарот у новых умовах, але адбываецца тое, што адбываецца. Яно, з другога боку, вельмі нават лагічна.

Мне цяжка растлумачыць прыроду ўстойлівасці міфа аб тым, што была нейкая «старая» і неэфектыўная апазіцыя, а цяпер ёсць нейкая новая і эфектыўная. Калі паглядзець на спіс топ-асоб Офіса — «новых» там знайсці значна цяжэй, чым вельмі і вельмі нават старых.


Ну і калі так склалася, то і на набіраючую ход хвалю форумаў і кангрэсаў мае сэнс глядзець, зыходзячы з гістарычнага вопыту. Што на практыцы азначае прыкладна наступнае.

Прыход дэмсілаў да традыцыйных метадаў кажа пра дзве рэчы.

Першая: адчувальны крызіс ідэй і стратэгій. Ніхто добра не разумее, што далей рабіць і як — а ў такіх умовах і з'яўляецца патрэба ў вялікіх і публічных размовах «за жыццё». Падчас гэтых размоваў могуць нарадзіцца нейкія ідэі, планы і стратэгіі з тактыкай. А могуць і не нарадзіцца, але нават у такім, дрэнным выпадку, ужо сам факт чарговага Кангрэса (або форуму) цудоўна выдаецца за эфектыўную дзейнасць.

Другая: Форумы і кангрэсы — добрая прымета крызісу легітымнасці. Калі глядзець у сутнасць гэтага паняцця, то яно азначае прызнанне і згоду. Прызнанне (народам, супольнасцю, стэйкхолдэрамі) права кагосьці ўказваць ды кіраваць і згоду выконваць гэтыя ўказанні.

У шэрагах «старой» апазіцыі гэта заўсёды было вострай праблемай. Ніхто нікога ні за каго не прызнаваў і нікога ніколі не слухаў. Таму — часцяком пад ціскам знешніх партнёраў і ўнутранага актыву, — лідары партый рэгулярна праводзілі кангрэсы і хадзілі на іх. Прынятыя на іх рашэнні і выбраныя органы атрымлівалі які-ніякі, а мандат дзейнічаць ад агульнага імя — тую самую, мінімальную на той момант, легітымнасць.

Легітымнасць Ціханоўскай нікім не ставілася пад сумневы ўжо два гады, аднак апошнім часам вострыя пытанні гучаць усё гучней. Пытанні і сумневы — дакладная прыкмета паслаблення тых самых «прызнання і згоды». Няма гаворкі пра тое, што легітымнасць знікла, аднак момант, калі многія пачынаюць ставіць яе пад пытанне, калі яшчэ не прыйшоў, то набліжаецца. І, будзем аб'ектыўныя: гэта натуральна ў кантэксце ўжо згаданага крызісу ідэй і адсутнасці бачных вынікаў. За іх (вынікі) можна выдаваць шмат чаго, але ў кантэксце перажытага 2020-га асноўныя мэты, думаю, памятаюць многія — адсюль і праблема.

Менавіта ў падобных умовах і ўзнікае патрэба выйсці на пляцоўку і сысці з яе з абноўленымі паўнамоцтвамі і падставамі для лідарскіх амбіцый, а ў апанентаў — наадварот: гэтыя амбіцыі аспрэчыць і паспрабаваць перафарматаваць на сваю карысць.


Мне невядомыя сапраўдныя мэты і матывы груп, што ініцыююць цяпер нашумелыя мерапрыемствы. Аднак зыходзячы з вопыту, адкрытых даных у СМІ і публічнай дыскусіі, агульная карціна таго, што адбываецца ў дэмакратычным руху, малюецца менавіта такі: крызіс ідэй і працэс карозіі легітымнасці, які намячаецца.

Праблема № 2 з гэтага спісу відавочна можа быць вырашаная за кошт вырашэння праблемы № 1. Толькі ці магчыма гэта ў сённяшніх умовах? Вельмі складанае пытанне.